İçeriğe atla

Sorb alfabesi

Sorb alfabesi ISO temel Latin alfabesi temellidir, ancak akut aksan ve karon gibi aksanlar kullanır ve bu da onu Çek ve Polonya alfabelerine benzer hale getirir. (Bu karışım Belarus Latin alfabesinde de bulunur.) Sorb alfabesi için standart karakter kodlaması ISO 8859-2'dir (Latin-2).

Alfabe Sorb dilleri için kullanılır, ancak bazı harfler iki dilden yalnızca birinde kullanılır (Yukarı Sorbca ve Aşağı Sorbca).

Alfabe tablosu

Büyük
harf
HTML
kodu
Küçük
har
HTML
kodu
Adı Yaygın
fonetik değeri
Diğer
fonetik değerleri
Yorumlar
A   a   a [a]    
B   b   bej [b] [p]  
C   c   cej [ts]    
Č Č č č čej [tʃ]    
Ć Ć ć ć ćet [tɕ]    
D   d   dej [d] [t]  
E   e   ej [ɛ]    
Ě Ě ě ě jět/ět (Büyük), ět (Küçük) [iɪ]    
F   f   ef [f]    
G   g   gej [ɡ]    
H   h   ha Büyük [h]
Küçük [h] ya da sessiz
   
I   i   i [i]    
J   j   jot/jót (Büyük), jot (Küçük) [j]    
K   k   ka [k]    
Ł Ł ł ł [w]    
L   l   el [l]    
M   m   em [m]    
N   n   en [n]    
Ń Ń ń ń eń (Büyük), ejn (Küçük) [ɲ]    
O   o   o [ɔ]    
Ó Ó ó ó ót Büyük [uʊ]
Küçük [ɛ] ya da [ɨ]
   
P   p   pej [p]    
R   r   er [r]    
Ř Ř ř ř [ʃ]   Sadece Yukarı Sorbca.
Sessiz bir ünsüzden sonra ve bir ince sesten önce gelen eski r yi temsil eder
ünlü, ör. přećel /ˈpʃɛt͡ɕɛl/ 'arkadaş' Proto-Slav çıkışlı *prijateljь.
Ŕ Ŕ ŕ ŕ ejŕ [rʲ]   Sadece Aşağı Sorbca
S   s   es [s] [z], [ɕ]  
Š Š š š [ʃ]    
Ś Ś ś ś śej [ɕ] [ʑ] Sadece Aşağı Sorbca
T   t   tej [t] [d]  
U   u   u [u]    
W   w   wej Büyük [v]
Küçük [w] ya da sessiz
Yukarı Sorbca [f]  
Y   y   y [ɨ]    
Z   z   zet [z] [s], [ʑ]  
Ž Ž ž ž žet [ʒ]    
Ź Ź ź ź źej [ʑ]   Sadece Aşağı Sorbca
( digrafı hariç)

Aşağı Sorb alfabesinin daha önceki bir kullanımında, damak dudaksılarını göstermek için , , ḿ ve harfleri kullanılıyordu. Bunların yerine bj, mj, pj ve wj getirildi.

Sorb ortografisinde ayrıca iki digraf bulunmaktadır:

Büyük
harf
HTML
kodu
Küçük
harf
HTML
kodu
Adı Yaygın
fonetik değer
Diğer
fonetik değerleri
Ch   ch   cha Büyük [kʰ] kelime/kök başlangıcında; [x] aksi halde
Küçük [x]
 
Dź dź dźej/dźet [dʑ] [tɕ]

Ch digrafisi alfabetik sırada h'yi takip eder.

Kaynakça

  • Jana Šołćina, Edward Wornar: Obersorbisch im Selbststudium, Hornjoserbšćina za samostudij, Bautzen 2000, 3-7420-1779-9, Seiten 12–15 Almanca
  • Starosta: Dolnoserbsko-nimski słownik, Niedersorbisch-deutsches Wörterbuch, Bautzen 1999, 3-7420-1096-4, Seiten 15–21 Almanca

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Arap harfleri</span> Arap alfabesini temel alan yazı sistemi

Arap harfleri, 7. yüzyılın üçüncü çeyreğinden itibaren Emevi ve Abbasi imparatorlukları aracılığıyla Orta Doğu merkezli geniş bir alana yayılma olanağı bulmuş İslam dininin benimsendiği coğrafyalarda kabul gören, kökeni Arap alfabesine dayalı, ünsüz alfabesi türünde bir yazı sistemidir. Dünyada Latin alfabesinden sonra en çok kullanılan yazı sistemidir.

A, a ISO temel Latin ve Türk alfabesinin ilk harfidir. İngilizce telaffuzu şeklindedir. Şekil olarak ise Yunan alfabesinde bulunan Αlfa'ya benzemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kiril alfabesi</span> Slav dillerinin kullanımında rol oynayan bir alfabe

Kiril alfabesi, Avrasya'da çeşitli dillerin yazımı için kullanılan alfabedir. Çeşitli Slav, Kafkas, Moğol, Ural, ve İranî dillerinin resmî alfabesidir. En eski Slav kitaplarının yazıldığı iki alfabeden biri olan Kiril yazısı, Aziz Kiril ve kardeşi Metodius tarafından 9. yüzyılın ilk çeyreğinde oluşturulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Kazak alfabesi</span>

Kazak alfabesi, Kazakistan'ın resmî dili olan ve Türk dilleri ailesinde yer alan Kazakçayı yazarken kullanılan yazı sistemidir. Kazak alfabesinde tarih boyunca; Kiril alfabesi, Latin alfabesi ve Arap alfabesi olmak üzere üç farklı alfabe türü kullanılmıştır. 2017 yılında, dönemin Kazakistan cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev tarafından 2025 yılına kadar Kiril alfabesinden Latin alfabesine kademeli olarak geçileceği belirtilmiştir. Arap alfabesi ile yazılan Kazakça, günümüzde Çin, İran ve Afganistan'da yerel olarak kullanılmaya devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Slav dilleri</span> Hint-Avrupa dil ailesinin Baltık-Slav dilleri kolu

Slav dilleri, Slavların konuştuğu dillerin oluşturduğu dil ailesi. Hint-Avrupa dil ailesinin Baltık-Slav dilleri koluna mensup olan bu dil grubu diğer Hint-Avrupa dilleri ile akraba olmasına rağmen aralarında pek çok farklılık bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Latin harfli alfabeler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Latin harfli alfabeler, dünya üzerinde birçok dilin yazı sisteminde kullanılmaktadır. Aşağıdaki tablolarda bazı alfabeler özetlenmiş ve karşılaştırılmıştır. Yalnızca alfabeleri oluşturan harfler değil aynı zamanda farklı tonları belirtmek için kullanılan tonlama imleri ile diğer sesçil imler de bu tablolarda gösterilmeye çalışılmıştır. Dipnotlarda alfabelerin kendilerine özgü özellikleri belirtilmeye çalışılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sorblar</span> Batı Slavlarına dahil, Almanyada "resmi azınlık" statüsü taşıyan halk

Sorblar Batı Slavlarına dahil, Almanya'da "resmi azınlık" statüsü taşıyan halk. Almanya'nın Saksonya ve Brandenburg eyaletlerinde, Oberlausitz ve Niederlausitz bölgelerinde yoğun olarak yaşamaktadırlar. Devleti bulunmayan tek slav topluluğudur.

<span class="mw-page-title-main">Sorbca</span>

Sorbca, Slovakça, Çekçe ve Lehçe ile birlikte Batı Slav dilleri koluna dahil bir dildir. Almanya'nın doğusunda yaşayan yaklaşık 50.000 kişi tarafından konuşulur. Almancada eskiden "Wendisch" veya "Lausitzserbisch" isimleriyle de anılırdı. Aşağı Sorbca ve Yukarı Sorbca olmak üzere iki ayrı yazılı dile sahiptir. Ancak Aşağı Sorbca tarihe karışma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Aşağı Sorbca Lehçeye, Yukarı Sorbca ise Çekçeye yakındır.

<span class="mw-page-title-main">Domowina</span> Almanyadaki Sorb azınlığın kimliğini ifade edebilmesi dil, kültür ve geleneklerini koruyup geliştirme, teşvik ve yayma faaliyetleri yürütmek amacıyla kurulan sivil toplum kuruluşlarının çatı örgütü

Domowina, Almanya'daki Sorb azınlığın kimliğini ifade edebilmesi dil, kültür ve geleneklerini koruyup geliştirme, teşvik ve yayma faaliyetleri yürütmek amacıyla kurulan sivil toplum kuruluşlarının çatı örgütüdür.

<span class="mw-page-title-main">Mina Witkojc</span>

Mina Witkojc, Sorb şair ve yayıncı.

<span class="mw-page-title-main">Cavi alfabesi</span> Arap alfabesinin Güneydoğu Asya dillerine uyarlanmış şekli

Cavi alfabesi, Arap alfabesinin Güneydoğu Asya dillerinde uyarlanmış şeklidir. Malayca, Açece, Tayca, Banjar dili, Minangkabau dili, Tausug dili ve daha birçok Güneydoğu Asya dili bu alfabe ile yazılır. Cavi alfabesi Brunei'de resmi alfabedir. Malezya'da ise alternatif alfabe olarak kullanılır. Endonezya, Singapur, Filipinler'in güneyindeki Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi ve Tayland'ta Müslümanların çoğunlukta olduğu Pattani'de ise dini işler için kullanılır.

Əə Kiril alfabesinin bir harfidir. Genellikle Tatarca, Başkurtça, Kazakça, Türkmence, Kalmukça, Azerice, Abhazca, Dunganca, Hantıca, Mansice, Hakasça dillerinde kullanılan Kiril alfabesinde kullanılan bir harftir. Latin alfabesinde karşılığı Ä ve Ə harfidir. Azericedeki karşılığı Əə dir. [æ] diye okunur. Ama Abhazca'daki fonemi [ʷ] şeklindedir, yani kendisinden önce gelen ünsüzün dudakların yuvarlatılarak söylenmesini sağlar. Kalmık dilinde ve Dungan dilinde ise [ә] diye okunur. Kimi latin alfabelerinde "Ǝɘ" biçiminde de kullanılır. Latin harfleri arasında da yer almaya başlamıştır. Bu biçimiyle günümüzde Azeri Latin alfabesinde kullanılır. Kısa, kapalı, gırtlaktan gelen ve sert bir E harfidir. Normal E harfine göre daha kısa ve serttir. Ayrıca A ve E arası bir ses olarak öngörülür (Æ). Ses ve harf karşılığı olarak Arapçada ve Almancada da bulunur. Türkçede normal e sesinden tam olarak ayırt edilebilmesi günümüzde çok zordur. Azericede yoğun olarak kullanılır. İnce bir harf olduğu halde kalın uyumludur. Bu harfi içeren sözcüklerin aslında Büyük Ünlü Uyumuna uymadığı hâlde kulağı tırmalamıyor olması bu nedenledir. Örneğin: İncə. Türkçede Selçuk ismi Azericede “Səlcuk” olarak yazılır. Kazakçada ise ince harftir ve ince uyumludur. Örneğin: Әріп/Harf, Әке/Baba, Әже/Nine

Aşağı Sorbca (dolnoserbšćina), Brandenburg'un bir parçası olan Almanya'nın tarihi Niederlausitz eyaletinde, Doğu Almanya'da konuşulan bir Batı Slav azınlık dilidir.

Yukarı Sorbca (hornjoserbšćina) bugün Saksonya'nın bir parçası olan tarihi Lusatia eyaletinde Sorblar tarafından Almanya'da konuşulan bir azınlık dilidir. Batı Slav dili altında Aşağı Sorbca, Çekçe, Lehçe, Slovakça ve Kaşupça ile birlikte gruplandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Lausitz</span> Tarihi bölge

Lausitz Almanya ve Polonya arasında bölünmüş Orta Avrupa'da tarihi bir bölgedir. Bölge Sorb halkının yurdudur. Doğudaki Bóbr ve Kwisa nehirlerinden batıdaki Pulsnitz ve Kara Elster nedenlerine kadar uzanır, bugün Almanya'nın Saksonya ve Brandenburg eyaletlerinde ve ayrıca Batı Polonya'nın Aşağı Silezya ve Lubusz voyvodalıklarında bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Sorabistik</span>

"Sorabistik", odak noktası Sorb dili ve edebiyatının olduğu akademik disipline verilen isim.

<span class="mw-page-title-main">Delany (Yukarı Lusatya)</span>

Delany, Alman Lusatia'daki Panschwitz-Kuckau'daki St. Marienstern Manastırı'nın eski mülkünün alçak, daha büyük bölümünün genel adıdır.Bölge, Yukarı Lusatya'daki Klosterwasser Nehri boyunca Bautzen bölgesinin merkezinde yer almaktadır.Güneyde Räckelwitz (Worklecy) ve kuzeyde Wittichenau (Kulow) köyleri arasında yer alır ve günümüz Sorb dili bölgesinin kalbinin bir parçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Marja Kubašec</span>

Marja Kubašec ;. Edebiyat tarihçileri tarafından Yukarı Sorbca'da roman yazan ilk kadın olarak kabul edilen bir Sorb yazardı. Öğretmen olarak çalışırken tiyatro oyunları, kısa öyküler, biyografiler ve Sorb halkının tarihini konu alan romanlar yazdı.

<span class="mw-page-title-main">Eva-Maria Chornakets</span>

Eva-Maria Chornakets ;, Lusatlı çocuk yazarı, editör ve oyun yazarıdır. Yukarı Sorbca, Aşağı Sorbca ve Almanca dillerinde eserler vermektedir.

Schleifer lehçesi, Schleife bölgesinde konuşulan Yukarı ve Aşağı Sorb dillerinin geçiş lehçesidir. Sorb lehçeleri arasında Schleifer lehçesi Muskau dialect en yakından akrabadır. Dil bölgesi doğuya komşudur. Bu iki lehçe Slavistler tarafından Yukarı Sorbca yerine Aşağı Sorbca olarak belirlenmiştir.