Soranice
| Soranice | |
|---|---|
| Soranî, Kurdî | |
| Ana dili olanlar | İran, Irak ve Avrupa'daki Kürt diasporası tarafından |
| Etnisite | Kürtler |
| Konuşan sayısı | 5.000.000 kişi Irak'ta (2014) toplam 7.250.000[1] (tarih gerekli) |
| Dil ailesi | |
| Yazı sistemi | Fars - Arap alfabesi |
| Resmî durumu | |
| Resmî dil |  Kürdistan Bölgesel Yönetimi Irak |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | ckb |
Soranice (سۆرانی Soranî) veya Orta Kürtçe (کوردیی ناوەندی Kurdîy nawendî), Hint Avrupa dil ailesinin Kuzeybatı Hint-İran dilleri grubundan olan bir Kürt dilidir.[3] Ayrıca Kürdistan Bölgesel Yönetiminin resmî dilidir.[4]
Soranicenin yazımı için çoğunlukla Arap - Fars alfabesi kullanılır. Son zamanlarda Kürtçede Latin alfabesine geçme teşebbüsleri de olmuştur. Bu lehçede yazılı kaynak nispeten çoktur.
Yaygın olarak kullanıldığı yerler
Soranice daha çok Irak ve İran'da konuşulmaktadır. Irak'ta nüfusun 1/4'ü Soranice konuşmaktadır.[5] Soranice, Irak'ta daha çok Erbil, Süleymaniye ve Kerkük'te konuşulmaktadır. Bunun yanında Irak'ta Duhok'taki Kürtler ve Şengal'deki Yezidiler tarafından Kurmanci konuşulmaktadır. Fakat Irak'ta Kürtler'in çoğu Soranice konuşabilmektedir.[6] İran'da ise Soranice daha çok Batı Azerbaycan, Kirmanşah ve Kürdistan vilayetlerinde konuşulmaktadır.[7]
Lehçeler
Erdelanî, Silêmanî, Mukiryanî, Germiyanî.[8]
Soranice ve Kurmanççanın farkları
Soranicenin, Kurmanççadan farklı olarak cinsiyet yapısı bulunmamaktadır. Bunun yanında Kurmanççada kişi adılları iki tür iken, Soranicede tek türdür. Örneğin Kurmanççada “Ben Kürt’üm” Ez kurd im, “Benim adım” Navê min şeklinde söylenir. Ama Soranicede bu ifadeler (sırasıyla) “Min kurd im” ve “Nawi min”dır. Yani “min” adılı iki durumda da aynı kalmaktadır.[9][10]
Soranice için bazı örnekler
Selamlaşma/Tanışma
- Silaw / Selam (سڵاو، سەلام) : Selam
- Çonî / Çonî başî (چۆنی، چۆنی باشی) : Nasılsın
- Başim (باشم) : Iyiyim
- Baş nîm (باش نیم) : İyi değilim
- Xirapim (خراپم) : Kötüyüm
- Mandûm (ماندووم) : Yorgunum
- Nexoşim (نەخۆشم) : Hastayım
- Minîş başim (منیش باشم) : Ben de iyiyim
- Supas / Memnûn (سوپاس، مەمنوون) : Teşekkür ederim
- Tika dekem (تکا دەکەم) : Rica ederim
- Nawit çiye (ناوت چییە) : Adın ne
- Nawim Ehmed e (ناوم ئەحمەدە) : Adım Ahmet
- Xoşhalim (خۆشحاڵم) : Memnun oldum
- Bibûre / Bibexşe (ببوورە، ببەخشە) : Özür dilerim
- Zehmet nebêt (زەحمەت نەبێت) : Lütfen
- Be xêr û xoşî (بە خێر و خۆشی) : Hayırlı olsun
- Bexêrhatin (بەخێربێن) : Hoş geldiniz
- Xoşhal bûm (خۆشحاڵ بووم) : Hoş bulduk
- Kurdî dezanît (کوردی دەزانیت) : Kürtçe biliyor musun
- Belê (بەڵێ) : Evet
- Na / Nexêr (نا، نەخێر) : Hayır
- Beyanî baş (بەیانی باش) : Günaydın
- Roj baş (ڕۆژ باش) : İyi günler
- Êware baş (ئێوارە باش) : İyi akşamlar
- Şew baş (شەو باش) : İyi geceler
- Malawa / Xwa hafiz (ماڵاوا، خواحافیز) : Hoşçakal
Kişisel bilgileri sorma
- Temenit çende: Yaşın kaç
- Temenim 25 sale : 25 yaşındayım
- Xelkî kwêy : Nerelisin
- Xelkî Estembulim : İstanbulluyum
- Le kwê dejît : Nerede yaşıyorsun
- Le Enqere dejîm : Ankara'da yaşıyorum
- Le kwê da denîşî : Nerede oturuyorsun
- Le Enqere da denîşîm : Ankara'da oturuyorum
- Le kuê kar dekeyt : Nerede çalışıyorsun
- Le xwendîngeh da kar dekem :
Okulda çalışıyorum
- Pîşet çiye : Mesleğin ne
- Min Mamostam : Öğretmenim
- Nawnîşanit çiye : Adresin ne
- Nawnîşanî maltan çiye : Ev adresin ne
- Maltan le kuêye: Evin nerede
- Adresi karit çiye : İş adresin ne
- Jimarey telefonit çende :
Telefon numaran kaç
- Le kuê zade bûy: Nerede doğdun
- Le Enqere zade bûm : Ankara'da doğdum
- Key le dayîk bûyî: Ne zaman doğdun
- Le berwarî ___ zade bûm :___ tarihinde doğdum
- Naw: İsim
- Naznaw : Soyisim
- Rojî bûn : Doğum günü
- Şiwênî bûn : Doğum yeri
- Berwarî bûn : Doğum tarihi
- Welat : Ülke
- Mal/Xanû(Xanî - Xane) : Ev
- Kargah: İşyeri
Soranice sözcükler
Soru sözcükleri
- Çî : Ne
- Çon: Nasıl
- Boçî : Neden
- Key : Ne zaman
- Kuê/Kû : Neresi
- Be kuê : Nereye
- Le kuê : Nerede
- Kê : Kim
- Bo kê: Kimin
- Çend : Kaç
- Be çend: Ne kadar (fiyat)
- Kam: Hangisi
Sayılar
- Şimare: Sayı/Numara
- Yek : Bir
- Dû : İki
- Sê : Üç
- Çar/Çwar: Dört
- Penc : Beş
- Şeş : Altı
- Heft/Hewt : Yedi
- Heşt: Sekiz
- No : Dokuz
- De : On
- Yazde : On bir
- Dewazde : On iki
- Sêzde : On üç
- Çarde/Çwarde : On dört
- Panzde : On beş
- Şanzde : On altı
- Hefde : On yedi
- Hijde : On sekiz
- Nozde :On dokuz
- Bîst : Yirmi
- Bîst û yek : Yirmi bir
- Bist û dû: Yirmi iki
- Sî : Otuz
- Çil : Kırk
- Penca : Elli
- Şest: Altmış
- Hefta : Yetmiş
- Heşta : Seksen
- Nohet/Newet : Doksan
- Sed : Yüz
- Diwîst: İki yüz
- Sêsed : Üç yüz
- Çiwarsed: Dörtyüz
- Pansed: Beş yüz
- Şeşsed: Altı yüz
- Heftsed: Yedi yüz
- Hezar: Bin
- Dû hezar: İki bin
- Hezar nosed bîst û se : 1923
- Dû hezar şanzde : 2016
- Yekem/Yekemîn : Birinci
- Dûem/Dûemîn : İkinci
- Sewem/Sewemîn : Üçüncü
- Çarem/Çaremîn : Dördüncü
- Nohem/Nohemîn : Dokuzuncu
- Dehem/Dehemîn : Onuncu
- Yazdehem/Yazdehemîn: On birinci
- Sîem/Sîemîn : Otuzuncu
- Pencahem/Pencahemîn : Ellinci
Günler/Aylar
- Roj : Gün
- Kat/Dem : Zaman
- Mang/Mah : Ay
- Sal : Yıl
- Mejû : Geçmiş(eski) Tarih
- Rojjimêr : günlük Tarih
- Katjimêr : Saat
- Beyanî/spêde : Sabah
- Nîwero/Nîmero/Zuhr: Öğle
- Eware : Akşam
- Şew : Gece
- Diwênê: Dün
- îmro : Bugün
- Sibeynê/Sibe : Yarın
- Dûşembe : Pazartesi
- Seşembe : Salı
- Çarşembe : Çarşamba
- Pencşembe : Perşembe
- Heynî/Cum'a: Cuma
- Şembe : Cumartesi
- Yekşembe : Pazar
- Emro çend şembe: Bugün günlerden ne
- Kanûni dûem: Ocak
- Şubat : Şubat
- Azar : Mart
- Nîsan : Nisan
- Ayar : Mayıs
- Huzeîran: Haziran
- Temmûz: Temmuz
- Ab : Ağustos
- Eylûl: Eylül
- Teşrîni yekem: Ekim
- Teşrîni dûem : Kasım
- Kanûni yekem : Aralık
- Bahar : İlkbahar
- Hawîn: Yaz
- Payîz/Xazan: Sonbahar
- Zistan: Kış
Renkler
- Reng : Renk
- Sipî/Sefîd: Beyaz
- Reş/Siyah : Siyah
- Şin: Mavi
- Sor : Kırmızı
- Sewz(Kesk) : Yeşil
- Zer: Sarı
- Pembe : Pembe
- Binefşî(Mor) : Mor
- Qaweyî: Kahverengi
- Nilî: Lacivert
- Xolemeşî: Gri
- Narencî : Turuncu
Yönler
- Bakûr: Kuzey
- Başûr: Güney
- Rojhelat: Doğu
- Rojawa: Batı
- Bakûrî Rojhelat: Kuzeydoğu
- Bakûrî Rojawa: Kuzeybatı
- Başûrî Rojhelat: Güneydoğu
- Başûrî Rojawa : Güneybatı
Yiyecek/İçecekler
- xwardin : Yemek/Yiyecek
- Xwardînewe : İçecek
- Aw : Su
- Nan : Ekmek
- Xwê : Tuz
- Şekir : Şeker
- Ard : Un
- Goşt : Et
- Kifte : Köfte
- Qîma: Kıyma
- Mirîşk : Tavuk
- Tirşîyat: Turşu
- Doşawî temate : Domates Salçası
- Run/Ron : Yağ
- Kere : Tereyağ
- Birinc: Pirinç
- Penîr : Peynir
- Zeytûn : Zeytin
- Şorba: Çorba
- Şîr : Süt
- Mast : Yoğurt
- Şerbet : Meyve suyu
- Şerbeti pirtaqal: Portakal suyu
- Mireba : Reçel
- Hengwîn : Bal
- Doşaw : Pekmez
Meyveler
- Mîwe : Meyve
- Sêw: Elma
- Hermê, Gulabî : Armut
- Şutî : Karpuz
- Kelek, Gindore : Kavun
- Trê: Üzüm
- Kişmiş: Kuru üzüm
- Qeysî, Mişmiş: Kayısı
- Xox : Şeftali
- Limo : Limon
- Moz: Muz
- Henar: Nar
- pirteqal: Portakal
- Narengî, lalengî: Mandalina
- Gêlas: Kiraz, Vişne
- Tû: Böğürtlen
- Şatû : Dut
- Şilk: Çilek
- Alû, Gerez: Erik
- Hencîr : Incir
- Kiwi : Kivi
- Badem : Badem
- Findeq: Fındık
- Fisteq: Fıstık
- Gwêz, Guz: Ceviz
- Gwêzî hîndî: Hindistan cevizi
- Xurma: Hurma
Sebzeler
- Sewze: Sebze
- Temate : Domates
- Petate: Patates
- Gêzer: Havuç
- Aru, Xiyar : Salata
- Deluce(Bîber): Biber
- Piyaz : Soğan
- Sîr : Sarımsak
- Spênax: Ispanak
- Baîncab: Patlıcan
- Madenus : Maydanoz
- GenmeŞamî,Şanderî: Mısır
- Berû : Kestane
- Na'ne : Nane
- Nîsk: Mercimek
- Qarçik,Kûarg: Mantar
- Tûr: Turp
- Kuleke, Kudû(Kudî): Kabak
- Kelerm(Kelem): Lahana
- Nok : Nohut
- Fasolya: Fasulye
Vücudun bölümleri
- Leş: Vücut
- Ser: Baş
- Piriç/Qij/Bisk: Saç
- Mû : Kıl
- Çaw: Göz
- Bro/Ebrû: Kaş
- Pelûî çaw: Gözkapağı
- Birjang: Kirpik
- Lût/Kepû: Burun
- Nawçewan: Alın
- Demûçaw/Ruxsar: Yüz
- Rîş: Sakal
- Simł: Bıyık
- Kułm/Rumet: Yanak
- Dem: Ağız
- Lêw: Dudak
- Didan: Diş
- Ziman/Zuwan: Dil
- Qûrig: Gırtlak
- Mil: Boyun
- Gerû: Boğaz
- Guê/Gê: Kulak
- Dest: El
- Pence: Parmak
- Bazû: Kol
- Şan: Omuz
- Meçek: Bilek
- Nînok/Naxon: Tırnak
- Êsk: Kemik
- Pişt: Sırt
- Kemer: Bel
- Perasû: Kaburga
- Rîxołe: Bağırsak
- Sîne: Göğüs
- Şikim: Karın
- Nawik: Göbek
- Dil: Kalp
- lûle xwên: Damar
- Sî: Akciğer
- Ciger: Karaciğer
- Gurçîle: Böbrek
- Masulke: Kas
- Gede: Mide
- Mêşik: Beyin
- Demar: Sinir
Dil bilgisi
Kaynakça
- ^ "Ethnologue - Kurdish, Central". 22 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2013.
- ^ "Etnologue - Subsgroup/ Kurdish". 12 Aralık 2016. 10 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2016.
- ^ "Kurdish Academy of Language". 26 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ "IRAK KÜRT BÖLGESEL YÖNETİMİNDE DIŞ POLİTİKA ve GÜVENLİK EKSENİNDE TÜRKİYE ALGISI". academia.edu. 8 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2016.
- ^ "thekurdishprotect.org/ Sorani: Central Kurdish Language". 18 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2016.
- ^ "Kurdistan Regional Government / The Kurdish language". 17 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2016.
- ^ "thekurdishproject.org / Iranian Kurdistan". 5 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2016.
- ^ "Etnologue/Kurdish, Central/ Dialects". 14 Kasım 2016. 10 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2016.
- ^ "Kurmanci'deki şahıslar". 18 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2016.
- ^ "Sorani'deki şahıslar". 21 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2016.
- ^ "Kürtçe'de soru kelimeleri". 22 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2016.
- ^ "Kürtçe sayılar". 17 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2016.
- ^ W. M.Thackston. -Sorani Kurdish- A Reference Grammar with Selected Readings (İngilizce). Hardvard University. s. 18/19.
- ^ "Kürtçe renkler". 20 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2016.
- ^ "Kürtçe'de yönler". 25 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2016.
- ^ "Vocabulary - Fruits". 10 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2017.
- ^ "Vocabulary - Vegetables". 10 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2017.
