İçeriğe atla

Son kullanma tarihi

Sütün kapağında gösterilen son kullanma tarihi

Son kullanma tarihi ya da miat, bir ürünün daha öncesinde tüketilmesi veya kullanılması gerektiğini belirten tarihtir. Söz konusu bir gıda ise, o tarihe kadar tüketilmesi gerektiğini belirtir. Yasa gereği veya çabuk bozulan mallar için öngörülen raf ömrünü dolduran bir şey kullanılmamalıdır.[1] Son kullanma tarihleri, başta gıda ürünleri olmak üzere çeşitli ürünlere uygulanır ve gıda güvenliğinde önemli yer tutar.

İsteğe bağlı son kullanma tarihleri de şirketler tarafından ürün kuponlarına, promosyon tekliflerine ve kredi kartlarına yaygın olarak uygulanır. Bu bağlamlarda son kullanma tarihi, ticari nedenlerle ya da özellikle güvenlik nedeniyle kullanılır.[2]

Son kullanma tarihinin yasal tanımı ve kullanımı, ülkeler ve ürünler arasında farklılık gösterir. Son kullanma tarihi geçmiş gıda, kimyasal ve ilaç gibi maddelerin kullanımı sağlık sorunlarına, hatta ölüme veya zehirlenmeye yol açabilir.

Tarihi Geçmiş

Gıda ürünlerine yönelik tarih etiketlemeleri, ilk olarak 1950'lerde Marks & Spencer tarafından başlatılmıştır. Ancak bu uygulama, 1970'lere kadar geniş çapta kabul görmemiştir. 1970'lerde tüketicilerin gıdaların tazeliği ve güvenliği konusunda daha fazla bilgi talep etmeye başlamasıyla birlikte, tarih etiketlemeleri yaygınlaşmıştır [3]

Yasal Geçmiş

ABD

ABD'de gıda tarih etiketlemesi konusunda federal bir standart bulunmamakla birlikte, bazı eyaletler kendi düzenlemelerini uygulamaktadır.[4] İlk olarak 1938'de çıkarılan Federal Gıda, İlaç ve Kozmetik Yasası (FD&C Act)[5], gıdaların güvenli ve doğru etiketlenmesini zorunlu kıldı. 1970'lerde, son kullanma tarihi uygulamaları yaygınlaşmaya başladı, ancak federal düzeyde zorunlu bir standart yoktu. Bu nedenle, eyaletler kendi düzenlemelerini getirdi. 1985'te USDA, özellikle et ve kümes hayvanları için tarih etiketlemesi konusunda kılavuzlar yayımlamıştır

Avrupa Birliği

AB'de 1980'lerde başlatılan düzenlemelerle birlikte, 1989'da kabul edilen 89/395/EEC Direktifi[6], gıdaların son kullanma tarihi veya tavsiye edilen tüketim tarihinin etiketlerde belirtilmesini zorunlu kılmıştır. 2011'de kabul edilen Gıda Bilgi Yasası (Regulation (EU) No 1169/2011) ile bu düzenlemeler daha da detaylandırılmıştır.[7]

Japonya

Japonya'da son kullanma tarihi ve tavsiye edilen tüketim tarihi arasında net bir ayrım yapılır. "Shoumikigen" (son kullanma tarihi) genellikle süt ürünleri, et ve deniz ürünleri gibi çabuk bozulan gıdalar için kullanılırken, "Shouhikigen" (tavsiye edilen tüketim tarihi) daha uzun raf ömrüne sahip gıdalar için kullanılır.[8]

Avustralya

Avustralya'da, son kullanma tarihi ve en iyi tüketim tarihi ("best before") arasında ayrım yapılır. Son kullanma tarihi, belirli bir tarihten sonra tüketilmemesi gereken gıdalar için kullanılırken, en iyi tüketim tarihi, gıdanın kalitesinin en yüksek olduğu dönemi belirtir, ancak bu tarihten sonra tüketilmesi genellikle güvenlidir.[9]

Kanada

Kanada'da son kullanma tarihleri, özellikle bebek mamaları ve beslenme takviyeleri gibi bazı ürünler için zorunludur. Diğer gıdalar için ise tavsiye edilen tüketim tarihi kullanılır ve bu tarihler gıdanın tazeliği ve besin değerinin korunması için bir kılavuz niteliğindedir.[10]

Türkiye

Türkiye'de gıda etiketlemesi ve son kullanma tarihi belirleme zorunluluğu, 1995 yılında yürürlüğe giren Gıda Kanunu [11] ile başlamış ve 2011 yılında 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu ile daha da detaylandırılmıştır.[12] 2017 yılında ise Türk Gıda Kodeksi Etiketleme Yönetmeliği ile gıdaların son kullanma tarihinin etiketlerde belirtilmesi zorunlu hale getirilmiştir [13]

Son Kullanma Tarihine Dikkat Etmek Neden Önemlidir?

Son kullanma tarihine dikkat etmek önemlidir çünkü:

  • Gıda güvenliğini sağlar: Son kullanma tarihi geçmiş gıdalar, bakteri ve diğer mikroorganizmaların üremesi için uygun ortam sağlayabilir. Bu mikroorganizmalar, gıdayı bozarak hastalığa neden olabilir.
  • Besin değerini korur: Gıdalar zamanla besin değerlerini kaybeder. Son kullanma tarihi geçmiş gıdalar, besin değeri açısından daha az faydalı olabilir.
  • Tadı korur: Gıdalar zamanla tadını kaybeder. Son kullanma tarihi geçmiş gıdalar, daha az lezzetli olabilir.

Kullanım Alanları

Son kullanma tarihleri genellikle gıda, ilaç ve çeşitli kimyasallarda bulunurken, metal, taş, su gibi maddelerde bulunmaz.

TETT ile farkı

TETT yani tavsiye edilen tüketim tarihi ile sıklıkla karıştırılır. Aralarındaki en büyük fark, son kullanma tarihi geçmiş ürünlerin kullanılması sonucunda sağlık sorunlarına neden olabilecekken, TETT geçmiş ürünlerin kullanılması sadece beklenen etkiyi görememek veya gıdalarda istenen tadı alamama gibi sonuçlara neden olur.

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2021. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2021. 
  3. ^ "Is It Really Expired? The Truth About Food 'Expiration' Dates". 23 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2024. 
  4. ^ "Alternatif Bir Bakış Açısı: Homeopatik İlaçlar, Royal Copeland ve Federal İlaç Düzenlemesi". 30 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2024. 
  5. ^ "Federal Gıda, İlaç ve Kozmetik Yasası (FD&C Act)". 17 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2024. 
  6. ^ "89/395/EEC". 23 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2024. 
  7. ^ "AB Tüzüğü". 23 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2024. 
  8. ^ "Ministry of Agriculture, Forestry and Fisheries of Japan" (PDF). Erişim tarihi: 7 Ağustos 2024. []
  9. ^ "Food Standards Australia New Zealand". Erişim tarihi: 7 Ağustos 2024. 
  10. ^ "Canadian Food Inspection Agency". Erişim tarihi: 7 Ağustos 2024. 
  11. ^ "Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun". 23 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2024. 
  12. ^ "5996 sayılı yasa". 6 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2024. 
  13. ^ "Türk Gıda Kodeksi Etiketleme Yönetmeliği". 23 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2024. 
 Bu madde bir . Bu maddeyi geliştirerek veya özelleştirilmiş birini koyarak Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Aroma</span>

Aromalar, koku veya tat vermek ya da gıdaların sahip olduğu koku veya tadı kuvvetlendirmek ya da değiştirmek amacıyla gıdalara ilave edilen ürünlerdir. Türkçede güzel koku anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Gıda katkısı</span>

Gıda katkıları, gıda endüstrisinin gıdanın üretimi, hazırlanması, ambalajlaması ve/veya depolamasında gıdaya dayanıklık, yoğunluk, renk vermek için katılan madde veya madde karışımlarıdır.

<span class="mw-page-title-main">HACCP</span>

HACCP, gıda işletmelerinde, sağlıklı gıda üretimi için gerekli olan hijyen şartlarının belirlenerek bu şartların sağlanması, üretim ve servis aşamasında tüketici açısından sağlık riski oluşturabilecek nedenlerin belirlenmesi ve bu nedenlerin ortadan kaldırılması temeline dayanan bir ürün güvenilirliği sistemidir. HACCP, İngilizce Hazard Analysis and Critical Control Point - Tehlike Analizleri ve Kritik Kontrol Noktaları ifadesinin kısaltmasıdır. Sistem, ürün güvenliğini etkileyen tehlikelerin önceden belirlenmesi ve kontrol altına alınmasını sağlayan sistematik bir yaklaşımdır.

<span class="mw-page-title-main">Tedavi maddelerinin yasal düzenlemesi</span> tedavi edici ürünlerin güvenliğini, kalitesini ve etkinliğini sağlamayı amaçlayan, esas olarak nüfusun sağlığını ve güvenliğini korumak için tasarlanmış düzenleme

İlaçlar ve terapötik cihazlar olarak tanımlanan terapötik ürünlerin düzenlenmesi yargı yetkisine göre değişir. Amerika Birleşik Devletleri gibi bazı ülkelerde bu ürünler ulusal düzeyde tek bir kurum tarafından düzenlenmektedir. Diğer ülkelerde ise eyalet düzeyinde veya Avustralya'da olduğu gibi çeşitli kurumlar tarafından hem eyalet hem de ulusal düzeyde düzenlenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Arıcılık</span>

Arıcılık, balarısı kolonilerinin beslenmesi ve bakımı ile arı ürünleri elde edilerek zirai kazanç sağlanan meslektir. Bu işi yapanlara arıcı denir. Arıcılıkta en çok bal üretimi hedeflenir. Bunun yanında balmumu, polen, arı sütü, arı zehiri ve propolis gibi arı ürünleri de arıcılık ile elde edilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Gıda</span> vücut tarafından tüketilen, enerji sağlayan madde

Yiyecek, canlıların hayatlarını devam ettirebilmeleri için yemek suretiyle tüketmeleri gereken maddelerdir. Belirli bir öğünde tüketilen yiyeceklere yemek denir. Yiyecekler organik veya inorganik maddelerden üretilmiş olabilirler. Yiyeceklerde bulunan ve canlıların yaşamını devam ettirmesi, büyümesi için gerekli olan protein, vitamin, mineral gibi maddelere ise besin veya gıda denir. Ancak gıda sözcüğü "ilaçlar hariç, yaşamı devam ettirmek için tüketilen tüm yiyecek ve içecekler" anlamında da kullanılır. Ultra işlenmiş gıda, kolay yiyecek, organik gıda, abur cubur, fast food, çerez, genetiği değiştirilmiş gıdalar çok tüketilen türlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Gıda işleme</span>

Gıda işleme, tarımsal veya hayvani besin hammaddelerinin gıdaya ya da daha evvel tüketilebilir gıda haline getirilmiş maddelerin başka bir gıda maddesine dönüştürülmesidir. Gıda işleme; tahılın öğütülmesinden un yapımına, evde yemek pişirmekten hazır yemek yapmak için kullanılan karmaşık sanayi yöntemlerine kadar gıda işlemesinin pek çok şeklini kapsar. Gıda işlemesiyle hasat edilmiş ekinler ya da kesilmiş hayvansal ürünlerden pazarlanabilir ve görece uzun raf ömrüne sahip yiyecekler yapılır. Hayvan yemi üretiminde de benzer yöntemler uygulanır. Birincil gıda işleme çoğu gıdaları yenilebilir yapmak için gereklidir. İkincil işleme malzemeleri ekmek gibi bilinen gıdalara dönüştürür. Üçüncül gıda işleme, çok şeker ve tuz içerdiği, çok az lifli olduğu, beslenme ihtiyaçları açısından sağlıksız olduğu, beslenmeyi ve obeziteyi artırdığı için eleştirilir.

<span class="mw-page-title-main">Fikir Sahibi Damaklar</span>

Fikir Sahibi Damaklar, yüzbini aşkın üyesiyle 130 ülkede yer sahibi olan Slow Food hareketinin Türkiye’deki aktif topluluğudur. Türkiye'de Defne Koryürek tarafından kurulan Fikir Sahibi Damaklar, gerçek gıda, doğasına saygılı tarım ve sürdürülebilir tüketim konularında kampanyalar düzenleyerek şehirli tüketiciye alışkanlıklarını sorgulatmayı hedeflemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Gıda güvenliği</span>

Gıda güvenliği gıda kaynaklı hastalıkları engelleyerek, gıdaların işlenmesi ve depolanmasını ele alan bilimsel bir disiplin. Bu potansiyel olarak ciddi sağlık tehlikelerini önlemek için takip edilmesi gereken bir dizi rutinleri içerir. Gıda güvenliği tüketicilerin zarar görmelerini engelleme açısından gıda savunması ile örtüşmektedir. Endüstri ve pazar; pazar ve tüketici arasındaki hattın güvenliği de buna dahildir.

<span class="mw-page-title-main">Coca-Cola Light Plus</span>

Coca-Cola Light Plus,, The Coca-Cola Company tarafından sunulan vitaminler ve minerallerle takviye edilen Diyet Coca-Cola çeşitidir. ürün aspartam ve asesülfam potasyum karışımı ile tatlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Süt tozu</span> kurutulmuş süt

Süt tozu veya kurutulmuş süt, sütü kuruyana kadar buharlaştırarak üretilen bir mandıra ürünüdür. Süt kurutmanın bir amacı sütü korumaktır; süt tozu, sıvı sütten daha uzun bir raf ömrüne sahiptir ve düşük nem içeriği nedeniyle soğutulmasına gerek yoktur. Diğer bir amaç da ulaşım ekonomisi için kütlesini azaltmaktır. Toz süt ve süt ürünleri, kuru tam yağlı süt, yağsız (yağsız) kuru süt, kuru ayran, kuru peynir altı suyu ürünleri ve kuru süt karışımları gibi maddeleri içerir. İhraç edilen birçok süt ürünleri, Codex Alimentarius'ta belirtilen standartlara uygundur. Birçok süt tozu formu borsalarda işlem görmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Çiğ süt</span>

Çiğ süt veya pastörize edilmemiş süt, pastörize edilmemiş süttür. Çiğ sütün savunucuları, daha iyi lezzet, daha iyi beslenme ve sağlıklı bir bağışıklık sisteminin oluşturulması dahil olmak üzere tüketiminin faydaları olduğunu belirtmişlerdir. Birçok ülkelerde çiğ beslenme'de önemli yer tutar.

<span class="mw-page-title-main">Raf ömrü</span>

Raf ömrü, bir malın kullanıma, tüketime veya satışa uygun olmayan hâle gelmeden depolanabileceği süre veya son kullanım tarihi belli olan bir ürünün satışta kalabileceği süredir. Raf ömrü bir ürünün işlevi veya normal yapısı bozulmadan kullanılmasını öneren süredir. Kozmetikler, yiyecek ve içecekler, tıbbî cihazlar, ilaçlar, patlayıcılar, farmasötik ilaçlar, kimyasallar, lastikler, piller ve diğer birçok çabuk bozulan ürün için geçerlidir. Son kullanma tarihi veya ilaç son kullanma tarihi kavramı ilişkilidir, ancak bazı yargı bölgelerinde yasal olarak farklıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gıda kimyası</span>

Gıda kimyası gıdada bulunan başlıca bileşenleri, gıdayı oluşturan renkleri, tatları ve meydana gelen reaksiyonlar gibi pek çok farklı konuları ele almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Gıda boyası</span> Yiyecek veya içeceğe eklendiğinde renk veren madde

Gıda katkı maddeleri, gıdaların rengini, görünüşünü, lezzetini, kokusunu vb. duyusal özelliklerini düzenlemek, besleyici değerlerini korumak, dayanıklılıklarını yani raf ömürlerini artırmak gibi amaçlar doğrultusunda kullanılan kimyasal maddeler olarak tanımlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Beslenme psikolojisi (Duygusal yeme)</span>

Beslenme psikolojisi ; yemek kararları gibi bilişsel seçimlerin beslenmeyi, psikolojik sağlığı ve genel sağlığı nasıl etkilediğinin psikolojik çalışmasıdır. Beslenme psikolojisi, beslenme davranışı ile ruh sağlığı/esenlik arasındaki ilişkiyi anlamaya çalışmaktadır. NP, psikolojinin ve daha özel olarak sağlık psikolojisinin bir alt alanıdır. Psikoloji, diyetetik, beslenme ve pazarlama dahil olmak üzere çok sayıda farklı alana uygulanabilmektedir. NP, psikolojiye bilgi ve birikim katmaya başlamış, kısa bir geçmişi olan oldukça yeni bir alana sahiptir. Beslenme psikolojisinde iki ana tartışma alanı vardır. Tartışmanın ilk alanı, konunun iki farklı şekilde görülebilmesidir. Psikolojik işlevleri etkileyen beslenme veya beslenme ve sağlığı etkileyen psikolojik seçimler ve davranışlar olarak görülebilmektedir. İkinci tartışma, beslenmeyle ilgili olarak neyin "sağlıklı" veya "normal" olduğunun tanımlanmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gıda endüstrisi</span>

Gıda endüstrisi, dünya nüfusu tarafından tüketilen gıdanın çoğunu sağlayan karmaşık, çeşitli işletmelerden oluşan küresel bir ağdır. Gıda endüstrileri terimi, gıda maddelerinin üretimi, dağıtımı, işlenmesi, dönüştürülmesi, hazırlanması, muhafazası, nakliyesi, belgelendirilmesi ve paketlenmesine yönelik bir dizi endüstriyel faaliyeti kapsamaktadır. Günümüzde gıda endüstrisi, büyük ölçüde emek-yoğun olan küçük, geleneksel, aile tarafından yürütülen faaliyetlerden büyük, sermaye-yoğun ve son derece mekanize endüstriyel süreçlere kadar uzanan imalat ile son derece çeşitlenmiştir. Birçok gıda endüstrisi neredeyse tamamen yerel tarıma, ürüne veya balıkçılığa bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gıda sosyolojisi</span>

Gıda sosyolojisi, toplumun ilerleyen tarihi ve gelecekteki gelişimi ile ilgili kaygılardan ortaya çıkan gıda çalışmasıdır. Gıda sosyolojisi içerisinde; üretim, hazırlık, tüketim, dağıtım, etik, kültürel vb. konular barındırır. Toplumumuzdaki gıda dağıtımının yönü, gıda tedarik zincirindeki değişikliklerin analizi ile incelenebilir. Özellikle küreselleşme, gıda dağıtım endüstrisinde baskı etkisi yaratarak gıda tedarik zinciri üzerinde önemli etkilere sahiptir.

ABD ve Kanada'da gıda ve diyet takviyesi ürünlerinde beslenme etiketlemesinde kullanılan Referans Günlük Alım (RDI), besin öğesinin günlük alım miktarıdır. RDI, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki her nüfus bölümündeki sağlıklı bireylerin %97-98'inin besin ihtiyacını karşılamada yeterli olmalıdır. ABD nüfusu için geliştirilmiş olsa da, evrensel olarak olmasa da diğer ülkeler tarafından benimsenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Reçeteli ilaç</span> dağıtılabilmesi için yasal olarak tıbbi reçete gerektiren ilaçlar

Reçeteli ilaç veya sadece reçeteli ilaç, sadece tıbbi reçetesi olanlara verilmesine izin verilen farmasötik bir ilaçtır. Buna karşılık, reçetesiz satılan ilaçlar reçetesiz olarak temin edilebilir. Madde kontrolündeki bu farklılığın nedeni, ilaç suistimalinden ruhsatsız ve yeterli eğitim almadan doktorluk yapmaya kadar kötüye kullanımın potansiyel kapsamıdır. Farklı yargı bölgelerinde reçeteli ilacın ne olduğuna dair farklı tanımlar vardır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.