Son Buzul Maksimum
Son Buzul Maksimum (bilimsel literatürde İngilizce kısaltması olan LGM ile de anılır), buz tabakaları maksimum uzanmış iken 26.500 ve 19000-20000 yılları arasında Dünya'nın iklim tarihinin bir dönemini ifade eder.[1] Bu süre boyunca, geniş buz tabakaları, Kuzey Amerika, Kuzey Avrupa ve Asya'nın büyük kısmını kaplamıştır. Bu buz tabakaları Son Buzul Maksimum'daki gibi kuraklık, çölleşme ve deniz seviyesinde büyük bir düşüşe neden oldu.[2]
Buzul iklimi
Buz tabakasının veya buz kaplı alanların oluşumu soğuk ve kar yağışlı bir dönem gerektirir. Bu yüzden Kuzey Amerika, Avrupa, Güney Asya'daki benzer sıcaklıklara sahip bölgelere rağmen daha yüksek rakımlar buzulsuz kaldı.Avrupa da oluşan geniş yüksek basınç alanları bu farklılığa Avrupa da geniş yüksek basınç alanları üzerinde oluşan buz tabakaları sebep olmuştur.
Dünyanın daha ılık bölgelerin de son buzul dönemide iklimler daha serindi ve neredeyse her yer de hava daha kuruydu. Güney Avustralya ve Sahel gibi uç, sınır durumlar da Avrupa, Kuzey Amerika’nın buzul bölgelerinde neredeyse aynı derecede olan yağış günümüzdeki orandan %90 oranında azalmıştır.
Daha az etkilenen bölgelerde, yağmur ormanlarında yağmurun kapladığı alanlar büyük ölçüde azaltılmıştır. Özellikle Batı Afrika’da, birkaç sığınma alanları tropikal otlak alanlar tarafından çevriliydi. Amazon yağmur ormanları geniş ova ile iki büyük bloğa bölündü ve muhtemelen Güneydoğu Asya'nın tropikal yağmur ormanları benzer şekilde etkilendiği görülmektedir. Bununla birlikte yaprak döken ormanlar doğu hariç onların yerine genişleyen ve batıda onun uzantısı sığlık alanlar görülmektedir. Sadece Orta Amerika ve Kolombiya Choco bölgesinde tropikal yağmur ormanları ciddi ölçüde sağlam kalmıştır. Bunun nedeni muhtemelen bu bölgelerin yoğun yağış alması.
Dünyanın en geniş çöllerinde. Amerika Birleşik Devletleri'nin batısında istisnalar oldu. Jet streamdeki değişiklikler bu alanlara ağır yağmur getirdi. Çöl ve plüvyal gölleri oluşmuştur, bunların en bilineni Utah’daki Bonneville Gölüdür. Ayrıca Afganistan ve İran’da meydana gelen Deşt-e Kavir gölü de buna bir örnektir. Avustralya’da, değişen yarım kıta kumulları Güney Amerika’daki Chaco ve Pampas kumullarına benzer şekilde kurudu. Günümüzde, subtropikal bölgeler aynı zamanda orman örtüsünün çoğunu kaybetti. Özellikle doğu Avustralya'da, Brezilya'nın Atlantik Ormanı ve Güney Çin’de orman örtüsünün olmadığı yerlerde kurutucu hava koşulları egemen oldu. Kuzey Çin’de, soğuk iklime rağmen donmayan otlak ve tundra karışımı yerini aldı ve hatta kuzeyde ağaç büyüme sınırı en asgari şekilde gelişmiştir. Günümüzde bu sınır 20 derece daha güneye gelmiştir.
Son buzul maksimum dönemden önceki dönemde; tamamen çorak, verimsiz çöl olan birçok alan bugünkünden daha nemliydi. Özellikle Güney Avustralya'da 40 bin ile 60 bin yıl önceki nemli periyotla örtüşen Amortin istilası olduğuna inanılmaktadır.
Dünyadaki Etkileri
Son buzul döneminde Dünya çok soğuk, kuru, daralan, fırtınalı ve toz yüklü bir atmosfere sahiptir.Atmosferin tozluluğu, buz çekirdekleri önemli bir özelliktir.[3] Son Buzul Döneminde toz seviyesi günümüze göre 20-25 kat daha fazla idi. Atmosferdeki tozu temizlemek için azaltılmış bitki örtüsü güçlü küresel rüzgarlar ve daha az yağış gibi faktörler etkilidir.[3] Deniz seviyesinin düşmesiyle geniş kıyı ovaları meydana çıkmıştır.[4]
Avrupa
Kuzey Avrupa büyük ölçüde buzla kaplıydı. Almanya ve Polonya’yı geçerek güneye inen yerler buz tabakalarının güney sınırını oluşturur. Bu buz kütlesinin kapsayacak şekilde kuzeye genişletilmiş Svalbard ve Franz Josef Land ve kuzeydoğuya Barents Denizi'ni işgal eder ve Kara Sea ve Novaya Zemlya, Taymyr Peninsula yarımadasında biter.[5] Permafrost Avrupa’nın güneyinde Güney Macaristan'da bugünkü Szeged'e kadar ilerlemiştir.İzlanda’nın tamamını kapsayan buz kütlesi Britanya adaları ve hemen hemen İngiltere’nin güneyine kadar inmiştir.
Asya
Tibet yanı sıra Baltistan ve Ladakh modern buz tabakalarıyla kaplıdır. Güneydoğu Asya'da, birçok küçük dağ buzulları oluşmuş ve güneyde Pekin’e kadar Asya permafrost ile kaplıdır. Deniz seviyesinin düşmesiyle çoğu adanın kara ile bağlantısı sağlanmıştır. Endonezya adaları gibi uzak doğuda Borneo ve Bali gibi adalar Sundaland denilen bir kara olarak Asya kıtasına bağlı idi.Filipin Adaları kalanı Sibutu Pasajı ve Mindoro Boğazı ile kıtasından ayrılmış tek bir büyük ada oluşurken, Palawan'da Sundaland parçası olarak Asya’ya bağlandı.[6]
Afrika ve Orta Doğu
Afrika ve Orta Doğu'da birçok küçük dağ buzulları oluşmuş ve Sahra, Gobi ve diğer kumlu çöller büyük ölçüde genişlemiştir.[4]
Abu Dabi ve Katar arasında deniz dibine olan derinlik 35 metre Basra Körfezi ortalamaları daha da sığ 15 metre civarlarındadır. Umman Körfezi'ne Hürmüz Boğazı yoluyla akan şattülarap (fırat ve dicle birleşmesiyle) binlerce yıl Körfeze temiz su sağlamıştır. Batimetrik verilerden Basra Körfezinde paleo-havza olduğu gözlenmiştir.[7]
Avustralya
Avustralya, Yeni Gine, Tanzanya ve Sahulland diye adlandırılan tek bir kara kütlesiydi. Sundaland & Sahulland Doğu Asya kütlesi arasında, İki kıta arasındaki su boşlukların genişliği oldukça küçük idi ve Wallace’a adaları vardı.
Kuzey Amerika
Kuzey Amerika’da Kanada tamamen buz ile kaplı ve kabaca Missouri ve Ohio Nehri'ne kadar genişlemiş ve Manhattan doğuya doğru devam etmiştir.Alp buzulları gelişmiş ve buzullar daha güneyde bulunan Rocky Dağları'nı kaplamıştır.[8] Permofrost güneyde yüksek rakımlar dışında çok bulunmuyordu..[9]
Güney Amerika
Güney yarım küreden patagonya buz tabakası güney Şili’nin tamamını ve Arjantin’in sınır bölgelerinin kapladığı Andes’in batı tarafında, buz tabakası Chacao boğazı 41 derece güneyde, kuzeydeki kadar deniz seviyesine ulaştı. Patagonyanın batı kıyıları büyük ölçüde buzullaştı fakat bazı yetkililer bazı bitki türleri için buzdan izolenin mümkün olduğunu işaret ettiler. Andes ‘in doğu tarafında buzul loblar Seno Skyriny, Sena Otway, Inutil Bay Beagle boğazının çöküntülerini işgal etti. Macellan boğazında buz tabakaları Segunda Angostura’ya kadar ulaştı.[10]
Kaynakça
- ^ Clark, Peter U.; Dyke, Arthur S.; Shakun, Jeremy D.; Carlson, Anders E.; Clark, Jorie; Wohlfarth, Barbara; Mitrovica, Jerry X.; Hostetler, Steven W.; McCabe, A. Marshall (2009). "The Last Glacial Maximum". Science. 325 (5941). ss. 710-4. Bibcode:2009Sci...325..710C. doi:10.1126/science.1172873. PMID 19661421.{
- ^ Mithen, Steven (2004). After the Ice: a global human history, 20.000–5.000 BC. Cambridge MA: Harvard University Press. s. 3. ISBN 0-674-01570-3.
- ^ a b Cowen, Robert C. "Dust Plays a Huge Role in Climate Change" Christian Science Monitor 3 April 2008 (http://www.csmonitor.com/Environment/2008/0403/p14s01-sten.html 28 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.), and Claquin et al., "Radiative Forcing of Climate by Ice-Age Atmospheric Dust", Climate Dynamics (2003) 20: 193–202.(www.rem.sfu.ca/COPElab/Claquinetal2003_CD_glacialdustRF.pdf)
- ^ a b Mithen 2004
- ^ Mangerud, Jan; Jakobsson, Martin; Alexanderson, Helena; Astakhov, Valery; Clarke, Garry K.C; Henriksen, Mona; Hjort, Christian; Krinner, Gerhard; Lunkka, Juha-Pekka; Möller, Per; Murray, Andrew; Nikolskaya, Olga; Saarnisto, Matti; Svendsen, John Inge (2004). "Ice-dammed lakes and rerouting of the drainage of northern Eurasia during the Last Glaciation" (PDF). Quaternary Science Reviews. 23 (11–13). ss. 1313-32. Bibcode:2004QSRv...23.1313M. doi:10.1016/j.quascirev.2003.12.009. 13 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2014.
- ^ Sathiamurthy, E.; Voris, H.K. (2006). "Pleistocene Sea Level Maps for the Sunda Shelf". Chicago IL: The Field Museum. 17 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2014.
- ^ Perego UA, Angerhofer N, Pala M; ve diğerleri. (Eylül 2010). "The initial peopling of the Americas: a growing number of founding mitochondrial genomes from Beringia". Genome Res. 20 (9). ss. 1174-9. doi:10.1101/gr.109231.110. PMC 2928495 $2. PMID 20587512.[]
- ^ "Mauna Kea Hawai`i's Tallest Volcano". USGS. 31 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2014.
- ^ Rabassa, Jorge; Coronato, Andrea; Bujalesky, Gustavo; Salemme, Mónica; Roig, Claudio; Meglioli, Andrés; Heusser, Calvin; Gordillo, Sandra; Roig, Fidel; Borromei, Ana; Quattrocchio, Mirta (Haziran 2000). "Quaternary of Tierra del Fuego, Southernmost South America: an updated review". Quaternary International. Cilt 68–71. ss. 217-240. Bibcode:2000QuInt..68..217R. doi:10.1016/S1040-6182(00)00046-X. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2014.
Konuyla ilgili yayınlar
- Developments in Quaternary Science Series
- Gillespie, Alan R.; Porter, Stephen C.; Atwater, Brian F. (2003). The Quaternary Period in the United States. Elsevier. ISBN 978-0-444-51471-4. 11 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2014.
- Ehlers, Jürgen; Gibbard, Philip L. (2004). Quaternary Glaciations Extent and Chronology. 1. Europe. Elsevier. ISBN 978-0-444-51462-2. 7 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2014.
- Ehlers, Jürgen; Gibbard, Philip L. (2004). Quaternary Glaciations: Extent and Chronology. 2. North America. Elsevier. ISBN 978-0-444-51592-6. 7 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2014.
- Ehlers, Jürgen; Gibbard, Philip L. (2004). Quaternary Glaciations: Extent and Chronology. 3. South America, Asia, Africa, Australia, Antarctica. Elsevier. ISBN 978-0-444-51593-3. 8 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2014.
- Šibrava, V.; Bowen, D.Q; Richmond, G.M., (Ed.) (1986). "Quaternary Glaciations in the Northern Hemisphere". Quaternary Science Reviews. Cilt 5. ss. 1-514. Bibcode:1986QSRv....5....1S. doi:10.1016/0277-3791(86)90167-8. 3 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2014.
Dış bağlantılar
- Adams, J.M. (1997). "Global land environments since the last interglacial". Atlas of Palaeovegetation: Preliminary land ecosystem maps of the world since the Last Glacial Maximum. Oak Ridge National Laboratory, TN. 28 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2014.
- "Map and GIS database of glacial landforms and features related to the last British Ice Sheet". BRITICE. Department of Geology, University of Sheffield. 2004. 11 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2014.
- Dyke, A.S.; Moore, A.; Robertson, L. (2003). "Deglaciation of North America". Geological Survey of Canada Open File, 1574. 16 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2014. (32 digital maps at 1:7 000 000 scale with accompanying digital chronological database and one poster (two sheets) with full map series.)
- Manley, W.; Kuaffman, D. "Alaska PaleoGlacier Atlas: A Geospatial Compilation of Pleistocene Glacier Extents". INSTAAR. University of Colorado. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2014.
- Paleoclimate Modelling Intercomparison Project (PMIP) PMIP Web Site and28 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Paleoclimate Modelling Intercomparison Project Phase II (PMIP2) PMIP2 Home page18 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. and PMIP 2 Publications.18 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Osipov, Eduard Y.; Khlystov, Oleg M. "Glaciers and meltwater flux to Lake Baikal during the Last Glacial Maximum". 12 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2014.
| Kuvaterner / Geç Senozoyik |
|  | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Karbonifer-Permiyen |
| |||||
| Geç Ordovisiyen buzullaşması |
| |||||
| Ediyakaran |
| |||||
| Kriyojeniyen-Kartopu Dünya |
| |||||
| Paleoproterozoyik |
| |||||
| Mezoarkeen |
| |||||
| İlgili konular |
| |||||
