İçeriğe atla

Somut olmayan kültürel miras

Somut olmayan kültürel miras veya yaşayan kültürel miras, bir topluluğun veya bireyin kendi kültürel mirasının bir parçası olarak gördüğü her türlü bilgi, beceri, uygulama, ifade ve bunlarla ilişkili araç, gereç ve mekanı ifade eder.

2003 yılında UNESCO Genel Konferansı'nda kabul edilen Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi ile tanımlanmış bir kavramdır.

Arka plan

2017 itibariyle SOKÜM Sözleşmesi imzacısı devletler

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu olan UNESCO, kültürel mirasın korunması ile ilgili olarak 1972'de Kültürel ve Doğal Dünya Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme'yi kabul etmiş; ve bu sözleşmede sadece anıtlar, yapı toplulukları, sitler "kültürel miras" olarak kabul edilmişti. Dans, sözlü gelenek gibi başka ifade formlarının daha yoğun olduğu kültürler için 1972 tarihli Sözleşme'nin uygun olmadığının görülmesi üzerine mevcut kültürel miras tanımının değiştirilmesine ihtiyaç duyuldu ve "somut olmayan kültürel miras" kavramı ortaya çıktı.[1]

"Kültürel miras" tanımındaki boşluk, 2003 yılındaki UNESCO Genel Konferansı 32. oturumunda kabul edilen Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi'nin ikinci maddesindeki tanımlama ile dolduruldu.

Tanım

Türk kahvehane kültürü, kültürel mirasın özel bir biçimi [2]

Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi'nin ikinci maddesinde somut olmayan kültürel miras şu şekilde tanımlanmıştır:[3]


Kapsamı

Nelerin somut olmayan kültürel mirası oluşturduğu sorusu Sözleşme'nin ikinci maddesinde şöyle yanıtlanmaktadır: [4]

Antik bir Yunan vazosu üzerindeki bir resim, bir müzik dersini tasvir ediyor (yaklaşık 510 M.Ö)
  • Dilin somut olmayan kültürel mirasın aktarılmasında bir araç işlevi gördüğü sözlü anlatımlar ve sözlü gelenekler
  • Gösteri sanatları
  • Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve festivaller
  • Halk bilgisi, evren ve doğa ile ilgili uygulamalar
  • El sanatları geleneği

Kültürel çeşitlilik kaynağı olması

Hayır maskesi.Japonya, somut olmayan mirasını korumak ve geliştirmek için yasa çıkaran ilk ülke oldu.[5]

Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi'ne göre, somut olmayan kültürel miras - veya yaşayan miras - insanlığın kültürel çeşitliliğinin temel kaynağıdır ve sürdürülmesi, sürekli yaratıcılığın garantisidir. Sözleşme'nin, somut olmayan kültürel miras tanımını içeren ikinci maddesinde bu durum şöyle ifade edilmiştir:[6]


Somut kültürel mirastan farkı

Genel tanımıyla kültürel miras, bir kültürün nesiller boyu korunan ve aktarılan ürün ve süreçlerini içerir.[7] Söz konusu mirasın bir kısmı, mimari yapılar veya sanat yapıtları gibi somut eserlerden oluşan kültürel varlıklardır. Ancak kültür, somut kültürel varlıkların yanı sıra şarkı, müzik, dans, oyun, mutfak kültürü, el sanatları ve festivaller gibi birçok soyut unsur içerir. Bu soyut unsurlar, kaydedilebilen fakat bir müzedeki objeler gibi fiziksel biçimde saklanamayan ve dokunulamayan, ancak ve ancak onu ifade eden bir araç sayesinde deneyimlenen kültür biçimleridir.

Sözlü tarihten farkı

Somut olmayan kültürel miras (SOKÜM) araştırmaları, "geçmişin belleklerde kalan bilgisini derleme" işi olan sözlü tarih alanı ile benzerlik gösterir ancak birebir aynı şey değildir. Sözlü tarih, kişilerden ve topluluklardan bilgi toplamaya ve bilgileri korumaya odaklanan bir çalışma iken, SOKÜM araştırmalarında amaç, geleneklerin ve müşterek bilginin aktarılmasını sağlayan süreçleri korumak; toplumu ve kültürel mirasını yaşatmaktır. []

Listeler

UNESCO, sözleşmenin 2006'da yürürlüğe girmesinden sonra, tıpkı UNESCO Dünya Mirası Listesine benzer şekilde, insanlığın somut olmayan kültürel mirasının temsilî bir listesi hazırlanıp güncellemeye ve yayımlamaya başlamıştır.

Sözleşme'nin 16. 17. ve 18. maddeleri üç liste oluşturulmasını öngörmüştür[8]

  1. İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsilî Listesi
  2. Acil Koruma Gerektiren Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi
  3. Korumanın İyi Uygulamaları Kaydı

Yerel düzeyde envanteri yapılan ve böylece ulusal düzeyde koruma altına alınmış olan somut olmayan kültürel miras unsurları, bu listelerde -özellikle de Temsilî Liste'de- yer almaları sayesinde uluslararası bilinirlik kazanır.[9] Bir unsurun listeye girmesi için UNESCO'ya başvuru Kültür ve Turizm  Bakanlıkları tarafından yapılır, son söz sahibi ve karar verici olan UNESCO Dünya Miras Komitesi ‘dir.[10]

Özbek pilavı, 2016'dan beri UNESCO Temsil listesindir.[11]

Örnekler

Mutfak kültür mirası

Bir toplumun mutfak kültürü de somut olmayan kültürel miras öğelerindendir. Sürdürülebilir kalkınmanın UNESCO miras yöntemlerinin bir önceliği olarak önem kazanmasından sonra Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi başvurularında mutfak kültürü ile ilgili adaylıklar artmıştır.[12]

Dans mirası

Tango, Arjantin ve Uruguay'ın yaşayan kültürel mirası olan bir danstır.

UNESCO'nun somut olmayan kültürel miras listelerinde danslar da bulunur. Listelere giren danslar, genellikle toplumun kutlama ve ritüelleriye ilişkisi bulunan, şarkılar eşliğinde yapılan danslardır. Örneğin Cezayir'de İslami Aşure Festivali kutlamalarının bir parçası olan Sebiba dansı; Yunanistan'ın Kozana bölgesindeki sekiz köyde yılbaşı eğlencelerinin bir parçası olan ve kılık değiştiren bir grup insanın müzik eşliğinde dans ederek icra ettiği Momoyer oyunu,[13] Batı Kenya'da Isukha ve Idakho topluluklarının düğün, cenaze, anma töreni, dini kutlama gibi birçok vesileyle davul ve şarkılar eşliğinde yaptıkları İsukuti dansı.

Bazı danslar ise ortaya çıktıkları ülkede kültürel miras olarak kabul edilirler ama dünyanın her yerinde icra edilirler. Örneğin İspanya'nın flamenko dansı, Arjantin ve Uruguay'ın tangosu hem bu toplumların yaşayan kültürel mirası, hem de uluslararası danslardır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Alpaslan, İrem (Aralık 2015). "UNESCO, Sürdürülebilir Kalkınma ve Kültür: Somut Olmayan Kültürel Miras (SOKÜM) Örneği" (PDF). 7 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Temmuz 2023. 
  2. ^ "Türk Kahvesi Kültürü ve Geleneği UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirasının Temsili Listesine alındı". aregem.ktb.gov.tr. 7 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2023. 
  3. ^ "UNESCO". 11 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ "SOKÜM Nedir?". sokumenstitusu.org.tr. 7 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2023. 
  5. ^ Yang Jongsung (2003). Cultural Protection Policy in Korea: Intangible Cultural Properties and Living National Treasures. Jimoondang International. ss. 33ff. ISBN 978-1931897051. 
  6. ^ "Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi". www.unesco.org.tr. 17 Ekim 2003. 25 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2023. 
  7. ^ Vrdoljak, Ana Filipa (6 Aralık 2017), "Indigenous peoples, intangible cultural heritage and participation in the United Nations", Intellectual Property, Cultural Property and Intangible Cultural Heritage, Routledge, ss. 50-66, doi:10.4324/9781315714288-3, ISBN 978-1-315-71428-8, 18 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 18 Mayıs 2023 
  8. ^ "UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listeleri". UNESCO Türkiye Millî Komisyonu sitesi. unesco.org.tr. 4 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2023. 
  9. ^ Oğuz, M. Öcal (2017). "Onuncu Yılında Somut Olmayan Kültürel Miras Listeleri: Görünürlük, Değerlik ve Güvenirlik". Milli Folklor Dergisi. 15 (116): 5-17. ISSN 1300-3984. 7 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2023. 
  10. ^ "UNESCO Dünya Doğal ve Kültürel Mirs Listesi'ne Başvuru Nasıl Yapılır?". Bursa Alan Başkanlığı web sitesi. alanbaskanligi.bursa.bel.tr. 7 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2023. 
  11. ^ "UNESCO - Palov culture and tradition". ich.unesco.org (İngilizce). 20 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2023. 
  12. ^ "At the UNESCO feast: introduction". 28 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.  
  13. ^ "UNESCO - Momoeria, New Year's celebration in eight villages of Kozani area, West Macedonia, Greece". ich.unesco.org (İngilizce). 10 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2023. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Somut Olmayan Kültürel Miras Müzesi</span> Ankaradaki bir müze

Somut Olmayan Kültürel Miras Müzesi; Gazi Üniversitesi Türk Halkbilimi Araştırma ve Uygulama Merkezi ve Ankara Kalkınma Ajansı'nın ortak katkılarıyla 15 Haziran 2013 tarihinde, Ankara'nın Altındağ ilçesinde açılmış olan bir müzedir. Müzenin denetimi, Etnografya Müzesi Müdürlüğünce yapılmaktadır.

Kültürel miras veya kültür mirası daha önceki kuşaklar tarafından oluşturulmuş ve evrensel değerlere sahip olduğuna inanılan eserlere verilen genel bir isimdir. Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi kültür mirasını üç sınıfta gruplandırmaktadır:

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan'daki Dünya Mirasları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

1972 yılında imzalanan UNESCO Dünya Mirası Sözleşmesi ile Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), kültürel veya doğal miras açısından önem taşıyan yerler olan Dünya Mirasları kavramını tanımladı. Doğal özellikler, jeolojik ve fizyografik oluşumlar ve bilim, koruma veya doğal güzellik açısından önemli olan doğal alanlar doğal miras olarak tanımlanır. Azerbaycan, Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşmeyi 16 Aralık 1993'te onaylamasıyla ülkedeki alanlar listeye dahil edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Dünya Mirası</span> kültürel veya fiziksel önemi nedeniyle UNESCO tarafından listelenen yer

Dünya Mirası, UNESCO tarafından listelenen, özel kültürel veya fiziksel öneme sahip yerlerden her birine verilen addır. Genel Kurul tarafından seçilen 21 UNESCO üyesi ülkenin oluşturduğu Dünya Miras Komitesi tarafından yönetilen uluslararası Dünya Mirası Programı bu listeyi güncellemektedir.

Somut olmayan kültürel miras festivaller, müzikler, performanslar, kutlamalar, el sanatları ve sözlü gelenekler gibi geleneksel bilgileri kapsayan, Ukrayna'nın soyut ve öğrenilmesi gereken kültürel mirasının unsurlarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sebiba</span>

Sebiba Cezayir'de bir festivali belirtmek için kullanılan terimdir ve bu vesileyle Tuareg halkının dansı kadın davulcular eşliğinde Cezayir'in güneyindeki Tassili n'Ajjer bölgesindeki Djanet'in Sahra vahasında yapılır. Dans, siyah Afrikalı kölelerin torunları arasında ortaya çıktı ve İslami Aşure Festivali kutlamalarının bir parçası. Dans, insanlığın somut olmayan kültürel mirasına olan önemi nedeniyle 2014 yılında UNESCO tarafından kabul edildi.

Somut olmayan kültürel miras taşıyıcısı , somut olmayan kültürel mirasın belirli unsurlarının icrası ve yeniden yaratılması için gerekli bilgi ve becerilere sahip olan ve aktarımını sağlayan kişidir.

Türkiye'nin Somut Olmayan Kültürel Mirasları Listesi, UNESCO tarafından 2008'den beri hazırladığı Somut Olmayan Kültürel Miras Listeleri'nde yer alan, Türkiye'ye ait yaşayan miras unsurlarını ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Örnek (süsleme)</span> Kırım Tatar süslemesi

Örnek, ulusal bir Kırım Tatar süsleme stilidir ve Kırım Tatarlarının en eski kültürel başarılarından biridir. Örnek ve onun kültürel birikimi 2021 yılında Ukrayna'nın Somut Olmayan Kültürel Mirasları listesine alınmıştır.

UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listeleri, bir halkın gerçekleştirdiği fiziksel olmayan gelenek ve uygulamalardır. Bir ülkenin kültürel mirasının bir parçası olarak kutlamalar, festivaller, gösteriler, sözlü gelenekler, müzik ve el sanatları yapımını içerir. "Somut olmayan kültürel miras", 2003 yılında hazırlanan Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi'nde tanımlanmaktadır. Yeni miras unsurlarının UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listelerine kaydedilmesi, sözleşmeyle kurulan uluslararası Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Komitesi tarafından belirlenmektedir. Türkmenistan anlaşmayı 2011 yılında imzalamıştır.

UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listeleri, bir halkın gerçekleştirdiği fiziksel olmayan gelenek ve uygulamalardır. Bir ülkenin kültürel mirasının bir parçası olarak kutlamalar, festivaller, gösteriler, sözlü gelenekler, müzik ve el sanatları yapımını içerir. "Somut olmayan kültürel miras", 2003 yılında hazırlanan Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi'nde tanımlanmaktadır. Yeni miras unsurlarının UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listelerine kaydedilmesi, sözleşmeyle kurulan uluslararası Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Komitesi tarafından belirlenmektedir. Özbekistan anlaşmayı 18 Ocak 2006 yılında imzalamıştır.

UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listeleri, bir halkın gerçekleştirdiği fiziksel olmayan gelenek ve uygulamalardır. Bir ülkenin kültürel mirasının bir parçası olarak kutlamalar, festivaller, gösteriler, sözlü gelenekler, müzik ve el sanatları yapımını içerir. "Somut olmayan kültürel miras", 2003 yılında hazırlanan Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi'nde tanımlanmaktadır. Yeni miras unsurlarının UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listelerine kaydedilmesi, sözleşmeyle kurulan uluslararası Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Komitesi tarafından belirlenmektedir. Kazakistan anlaşmayı 27 Mart 2006 tarihinde imzalamıştır.

UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listeleri, bir halkın gerçekleştirdiği fiziksel olmayan gelenek ve uygulamalardır. Bir ülkenin kültürel mirasının bir parçası olarak kutlamalar, festivaller, gösteriler, sözlü gelenekler, müzik ve el sanatları yapımını içerir. "Somut olmayan kültürel miras", 2003 yılında hazırlanan Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi'nde tanımlanmaktadır. Yeni miras unsurlarının UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listelerine kaydedilmesi, sözleşmeyle kurulan uluslararası Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Komitesi tarafından belirlenmektedir. Kırgızistan anlaşmayı 27 Kasım 2005 yılında imzalamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Dünya Mirası Sözleşmesi</span>

Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme (İngilizce: Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage veya kısaca Dünya Mirası Sözleşmesi, 23 Kasım 1972'de 17. UNESCO genel konferansında imzalanan bir uluslararası sözleşmedir.

<span class="mw-page-title-main">İran'ın Somut Olmayan Kültürel Mirasları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Organizasyonu (UNESCO) tarafından belirlenen somut olmayan kültürel miras unsurları, bir halk tarafından gerçekleştirilen fiziksel olmayan gelenek ve uygulamalardır. Bir ülkenin kültürel mirasının bir parçası olarak kutlamalar, festivaller, performanslar, sözlü gelenekler, müzik ve el sanatları yapımı gibi öğeleri içerir. "Somut Olmayan Kültürel Miras" kavramı, 2003 yılında taslak haline getirilen ve 2006 yılında yürürlüğe giren Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunmasına Dair Sözleşme ile tanımlanmıştır. UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listelerine yeni miras unsurlarının eklenmesi, sözleşme tarafından kurulan bir kuruluş olan Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Hükûmetlerarası Komitesi tarafından belirlenir.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan'ın Somut Olmayan Kültürel Mirasları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Organizasyonu (UNESCO) tarafından belirlenen miras öğeleri, bir halk tarafından gerçekleştirilen fiziksel olmayan gelenek ve uygulamalardır. Bir ülkenin kültürel mirasının bir parçası olarak kutlamalar, festivaller, performanslar, sözlü gelenekler, müzik ve el sanatları yapımı gibi öğeleri içerir. "Somut Olmayan Kültürel Miras" terimi, 2003 yılında taslak haline getirilen ve 2006 yılında yürürlüğe giren Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi ile tanımlanmıştır. UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listelerine yeni miras öğelerinin eklenmesi, sözleşme tarafından kurulan Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Hükûmetlerarası Komitesi tarafından belirlenir. Ermenistan, sözleşmeyi 18 Mayıs 2006 tarihinde onaylamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Somut Olmayan Kültürel Miras Türkiye Ulusal Envanteri</span> Türkiye envnateri

Somut Olmayan Kültürel Miras Türkiye Ulusal Envanteri , Türkiye'nin kendi toprağı üzerinde tespit ettiği yaşayan kültürel miras unsurlarını içeren ve UNESCO Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi gereğince hazırlanıp güncellenen listedir.

<span class="mw-page-title-main">Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi</span>

Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi, 17 Ekim 2003 tarihindeki 32. UNESCO genel konferansında kabul edilen bir uluslararası sözleşmedir.

İnsanlığın Sözlü ve Somut Olmayan Mirasının Başyapıtları İlanı (İSSOMBİ), somut olmayan kültürel mirasın yok olma tehlikesine yanıt vermek için, UNESCO’nun 1997 yılındaki 29. Genel Konferansı'nda alınan karar sonucunda geliştirdiği ve 2006'da sonlanmış bir programdır.

Somut olmayan kültürel miras, bir topluluğun veya bireyin kendi kültürel mirasının bir parçası olarak gördüğü her türlü bilgi, beceri, uygulama, ifade ve bunlarla ilişkili araç, gereç ve mekânı ifade etmektedir. Kavram, 32. UNESCO Genel Konferansı'nda 17 Ekim 2003 tarihinde kabul edilen sözleşmede tanımlanmıştır. Sözleşmede, Taraf Devletlerin, kendi topraklarındaki somut olmayan kültürel miras ögelerini belirlemek üzere kendi ulusal envanterini oluşturması, sürekli güncellemesi öngörülmüştür. Sözleşmede ayrıca somut olmayan kültürel mirasın dünya çapında daha iyi korunmasını sağlamak ve bunların öneminin fark edilmesini sağlamak amacıyla Somut Olmayan Kültürel Miras Listeleri'nin oluşması öngörülmüştür. Gürcistan sözleşmeyi 18 mart 2008 tarihinde imzalamıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.