İçeriğe atla

Somut Olmayan Kültürel Miras Türkiye Ulusal Envanteri

Somut Olmayan Kültürel Miras Türkiye Ulusal Envanteri (SOKÜM Türkiye Ulusal Envanteri), Türkiye'nin kendi toprağı üzerinde tespit ettiği yaşayan kültürel miras unsurlarını içeren ve UNESCO Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi gereğince hazırlanıp güncellenen listedir.

Türkiye ulusal envanterini temelini il envanterleri oluşturur. Her ilde yaşayan kültürel miras unsurlarını tespit için çalışmaları İl Kültür ve Turizm Müdürlüğünün koordinasyonunda kurulan “İl Tespit Komisyonları” yürütür. Öneriler yılda iki kere Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü'ne iletilir ve onaylanan unsurlar ulusal envantere eklenir.[1] Sadece ulusal envantere kayıtlı SOKÜM unsurları, uluslararası bir liste olan UNESCO SOKÜM Temsilî Listesi'ne kaydolabilir.

Tarihçe

UNESCO'nun 2003 yılında hazıladığı UNESCO Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi gereğince dünyada korunması gereken miras kapsamına somut olmayan kültürel miras (yaşayan miras) öğeleri de eklendi. Bu sözleşmeye Türkiye 2006'da taraf oldu. Taraf Devletlerin Sözleşme kapsamındaki birincil yükümlülüğü somut olmayan kültürel miras ulusal envanterinin oluşturulması ve sık sık güncellenmesidir.[2]

Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi’ne istinaden Türkiye'de 2003 yılında UNESCO Türkiye Millî Komisyonu (UTMK) tarafından Somut Olmayan Kültürel Miras İhtisas Komitesi kuruldu. Türkiye, SOKÜM sözleşmesinin 27 Mart 2006'da TBMM’de onaylanması ile sözlşemeye resmen taraf oldu. SOKÜM İhtisas Komitesi, 2006 ve 2010'da UTMK Yönetim Kurulu adıyla yeniden kuruldu.[3] Kütür ve Turizm Bakanlığı bünyesindeki Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü (AREGEM), icracı birim olarak belirlendi.[4]

Ulusal envantere kayıt

Ulusal envanterin oluşturulması için 81 ildeki İl Kültür ve Turizm Müdürlüklerinin bünyesinde İl Tespit Kurulları oluşturulmuştur. Bu kurullarda ilgili araştırma kuruluşlarının ve STK'ların temsilcileri, uzmanlar yer alır. İl Tespit Kurulları, yılda iki kere Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü’ne SOKÜM unsuru önerilerini gönderir. Genel Müdürlük önerileri oluşturduğu Uzmanlar Kurulunda değerlendirir. Uzmanlar Kurulunun belirlediği unsurlar, Bakan onayından sonra SOKÜM unsuru ulusal envantere kaydedilir.[4]

Uluslararası envanterdeki bir unsurun Temsilî Liste'ye kaydı

Bir SOKÜM unsurunun UNESCO SOKÜM Temsilî Listesinde kaydolması için ulusal envantere kayıt olmuş olması şarttır. Ulusal envanterde kayıtlı unsurlar arasından SOKÜM Uzmanlar Kurulunca belirlenenler için dosya hazırlanır ve UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Temsilî Liste’ye sunulur.[4] 2023 itibariyle Ulusal Envanterdeki 27 unsur Temsilî Liste'ye girmiştir.[5]

Gruplandırma

Temmuz 2024 itibariyle envanterde 36 grupta toplanmış 341 somut olmayan yaşayan kültürel miras unsuru vardır.[6] Ulusal envanterdeki miras unsurları şu başlıklar altında toplanmıştır:

  • Klasik Türk süsleme sanatları
  • Geleneksel zanaatkârlık
  • Geleneksel mimari ve yapı ustalığı
  • Dokuma sanatı gelenekleri
  • Geleneksel giyim kuşam yapımcılığı ve kullanım gelenekleri
  • Oya/nakış işleme, dikiş ve örgü gelenekleri
  • Geleneksel çalgı yapımcılığı ve icracılığı
  • Geleneksel çocuk oyunları ve oyuncakları
  • Geleneksel toplantılar ve teşkilatlanmalar
  • Kültürel mekanlara bağlı toplumsal uygulamalar
  • Yardımlaşma, dayanışma ve hayır gelenekleri
  • Ahiretlik, yol kardeşliği ve akrabalık gelenekleri
  • Geleneksel Türk misafirperverliği ve ağırlama gelenekleri
  • Uğurlama ve karşılama gelenekleri
  • Doğum öncesi/sonrası ve çocukluk çağı gelenekleri
  • Evlenme gelenekleri
  • Ölümle ilgili gelenek ve uygulamalar
  • İnanç ve inanışlara bağlı gelenek ve uygulamalar
  • Önemli gün ve şahsiyetleri anma gelenekleri
  • Geleneksel iletişim yöntem ve uygulamaları
  • Geleneksel pazarcılık ve pazar kültürü
  • Takvime bağlı inanış, kutlama ve gelenekler
  • Yaylak ve kışlak gelenekleri
  • Geleneksel festival ve şenlikler
  • Halk anlatıları geleneği
  • Ağıt yakma gelenekleri
  • Halk ozanlığı ve aşıklık geleneği
  • Halk müziği ve türkü söyleme geleneği
  • Geleneksel halk dansları
  • Geleneksel seyirlik sanatlar ve oyunlar
  • Geleneksel sporlar
  • Tarım ve bağ-bahçe uygulama ve gelenekleri
  • Geleneksel hayvan yetiştiriciliği ve toplumsal uygulamaları
  • Geleneksel şifa ve temizlik uygulamaları, bakım ürünleri yapımcılığı
  • Türk mutfak kültürü/geleneksel yiyecek-içecek yapımı ve tolpumsal uygulamaları
  • Geleneksel söz sanatları

Örnekler

  • Lüle taşı işleme sanatı
    Lüle taşı işleme sanatı
  • Karagöz ve Hacivat
    Karagöz ve Hacivat
  • Güreş geleneği
    Güreş geleneği
  • Edirnekâri
    Edirnekâri
  • Kahve kültürü
    Kahve kültürü

Kaynakça

  1. ^ "Somut Olmayan Kültürel Miras Türkiye Ulusal Envanteri". yakegm.ktb.gov.tr. 26 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024. 
  2. ^ Bozoğullarından, Bestami (30 Nisan 2024). "Mardin İlinin Somut Olmayan Kültürel Mirası: Ulusal Envantere Kayıtlı Unsurlar Üzerinden Bir İnceleme". International Journal of Mardin Studies. 5 (1): 26-38. doi:10.63046/ijms.1456193. ISSN 2718-0824. 26 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024. 
  3. ^ "Somut Olmayan Kültürel Miras İhtisas Komitesi" (PDF). 14 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024. 
  4. ^ a b c "Kültür Ve Turizm Bakanlığı Araştırma Ve Eğitim Genel Müdürlüğü'nce Yürütülen Somut Olmayan Kültürel Miras Çalışmaları" (PDF). Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Çaıştayı. İBB. Ocak 2016. 
  5. ^ "UNESCO - Browse the Lists of Intangible Cultural Heritage and the Register of good safeguarding practices". ich.unesco.org (İngilizce). 15 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024. 
  6. ^ "Somut Olmayan Kültürel Miras Türkiye Ulusal Envanter Listesi". 25 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Somut Olmayan Kültürel Miras Müzesi</span> Ankaradaki bir müze

Somut Olmayan Kültürel Miras Müzesi; Gazi Üniversitesi Türk Halkbilimi Araştırma ve Uygulama Merkezi ve Ankara Kalkınma Ajansı'nın ortak katkılarıyla 15 Haziran 2013 tarihinde, Ankara'nın Altındağ ilçesinde açılmış olan bir müzedir. Müzenin denetimi, Etnografya Müzesi Müdürlüğünce yapılmaktadır.

İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA), eski merkezi İstanbul'da Yıldız Sarayı'ndaki Seyir köşkü'nde bulunan yeni yeri Alemdar Caddesi, No. 15, Bâbıâlî Girişi, Cağaloğlu, Fatih'te olan ve İslâm kültürünü araştıran uluslararası bir kuruluştur.

<span class="mw-page-title-main">Dünya Belleği Programı</span>

UNESCO Dünya Belleği Programı, insanlığın tarihi, kültürel sosyal belleğini oluşturan ve savaş, doğal afet gibi nedenlerle ortadan kaybolma tehlikesi bulunan belge ve bilgilerin yeryüzünün ortak değerleri olarak korunmasını ve dijital ortamda paylaşılmasını sağlamak üzere Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Kurumu (UNESCO) tarafından 1992'de oluşturulmuş programdır.

Somut olmayan kültürel miras veya yaşayan kültürel miras, bir topluluğun veya bireyin kendi kültürel mirasının bir parçası olarak gördüğü her türlü bilgi, beceri, uygulama, ifade ve bunlarla ilişkili araç, gereç ve mekanı ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Dünya Mirası</span> kültürel veya fiziksel önemi nedeniyle UNESCO tarafından listelenen yer

Dünya Mirası, UNESCO tarafından listelenen, özel kültürel veya fiziksel öneme sahip yerlerden her birine verilen addır. Genel Kurul tarafından seçilen 21 UNESCO üyesi ülkenin oluşturduğu Dünya Miras Komitesi tarafından yönetilen uluslararası Dünya Mirası Programı bu listeyi güncellemektedir.

Danışık gecesi, Bursa'nın dağ yöresi ilçelerindeki düğünlerde düğün sahibi tarafından Cuma akşamı düzenlenen yemekli toplantılardır.

Somut olmayan kültürel miras festivaller, müzikler, performanslar, kutlamalar, el sanatları ve sözlü gelenekler gibi geleneksel bilgileri kapsayan, Ukrayna'nın soyut ve öğrenilmesi gereken kültürel mirasının unsurlarıdır.

Somut olmayan kültürel miras taşıyıcısı , somut olmayan kültürel mirasın belirli unsurlarının icrası ve yeniden yaratılması için gerekli bilgi ve becerilere sahip olan ve aktarımını sağlayan kişidir.

İBB Miras, resmi adıyla İBB Kültürel Miras Koruma Müdürlüğü, İstanbul Büyükşehir Belediyesi bünyesinde faaliyet gösteren bir müdürlüktür.

Türkiye'nin Somut Olmayan Kültürel Mirasları Listesi, UNESCO tarafından 2008'den beri hazırladığı Somut Olmayan Kültürel Miras Listeleri'nde yer alan, Türkiye'ye ait yaşayan miras unsurlarını ifade eder.

UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listeleri, bir halkın gerçekleştirdiği fiziksel olmayan gelenek ve uygulamalardır. Bir ülkenin kültürel mirasının bir parçası olarak kutlamalar, festivaller, gösteriler, sözlü gelenekler, müzik ve el sanatları yapımını içerir. "Somut olmayan kültürel miras", 2003 yılında hazırlanan Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi'nde tanımlanmaktadır. Yeni miras unsurlarının UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listelerine kaydedilmesi, sözleşmeyle kurulan uluslararası Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Komitesi tarafından belirlenmektedir. Türkmenistan anlaşmayı 2011 yılında imzalamıştır.

UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listeleri, bir halkın gerçekleştirdiği fiziksel olmayan gelenek ve uygulamalardır. Bir ülkenin kültürel mirasının bir parçası olarak kutlamalar, festivaller, gösteriler, sözlü gelenekler, müzik ve el sanatları yapımını içerir. "Somut olmayan kültürel miras", 2003 yılında hazırlanan Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi'nde tanımlanmaktadır. Yeni miras unsurlarının UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listelerine kaydedilmesi, sözleşmeyle kurulan uluslararası Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Komitesi tarafından belirlenmektedir. Özbekistan anlaşmayı 18 Ocak 2006 yılında imzalamıştır.

UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listeleri, bir halkın gerçekleştirdiği fiziksel olmayan gelenek ve uygulamalardır. Bir ülkenin kültürel mirasının bir parçası olarak kutlamalar, festivaller, gösteriler, sözlü gelenekler, müzik ve el sanatları yapımını içerir. "Somut olmayan kültürel miras", 2003 yılında hazırlanan Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi'nde tanımlanmaktadır. Yeni miras unsurlarının UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listelerine kaydedilmesi, sözleşmeyle kurulan uluslararası Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Komitesi tarafından belirlenmektedir. Kazakistan anlaşmayı 27 Mart 2006 tarihinde imzalamıştır.

UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listeleri, bir halkın gerçekleştirdiği fiziksel olmayan gelenek ve uygulamalardır. Bir ülkenin kültürel mirasının bir parçası olarak kutlamalar, festivaller, gösteriler, sözlü gelenekler, müzik ve el sanatları yapımını içerir. "Somut olmayan kültürel miras", 2003 yılında hazırlanan Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi'nde tanımlanmaktadır. Yeni miras unsurlarının UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listelerine kaydedilmesi, sözleşmeyle kurulan uluslararası Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Komitesi tarafından belirlenmektedir. Kırgızistan anlaşmayı 27 Kasım 2005 yılında imzalamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Dünya Mirası Sözleşmesi</span>

Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme (İngilizce: Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage veya kısaca Dünya Mirası Sözleşmesi, 23 Kasım 1972'de 17. UNESCO genel konferansında imzalanan bir uluslararası sözleşmedir.

<span class="mw-page-title-main">İran'ın Somut Olmayan Kültürel Mirasları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Organizasyonu (UNESCO) tarafından belirlenen somut olmayan kültürel miras unsurları, bir halk tarafından gerçekleştirilen fiziksel olmayan gelenek ve uygulamalardır. Bir ülkenin kültürel mirasının bir parçası olarak kutlamalar, festivaller, performanslar, sözlü gelenekler, müzik ve el sanatları yapımı gibi öğeleri içerir. "Somut Olmayan Kültürel Miras" kavramı, 2003 yılında taslak haline getirilen ve 2006 yılında yürürlüğe giren Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunmasına Dair Sözleşme ile tanımlanmıştır. UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listelerine yeni miras unsurlarının eklenmesi, sözleşme tarafından kurulan bir kuruluş olan Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Hükûmetlerarası Komitesi tarafından belirlenir.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan'ın Somut Olmayan Kültürel Mirasları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Organizasyonu (UNESCO) tarafından belirlenen miras öğeleri, bir halk tarafından gerçekleştirilen fiziksel olmayan gelenek ve uygulamalardır. Bir ülkenin kültürel mirasının bir parçası olarak kutlamalar, festivaller, performanslar, sözlü gelenekler, müzik ve el sanatları yapımı gibi öğeleri içerir. "Somut Olmayan Kültürel Miras" terimi, 2003 yılında taslak haline getirilen ve 2006 yılında yürürlüğe giren Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi ile tanımlanmıştır. UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listelerine yeni miras öğelerinin eklenmesi, sözleşme tarafından kurulan Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Hükûmetlerarası Komitesi tarafından belirlenir. Ermenistan, sözleşmeyi 18 Mayıs 2006 tarihinde onaylamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi</span>

Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi, 17 Ekim 2003 tarihindeki 32. UNESCO genel konferansında kabul edilen bir uluslararası sözleşmedir.

İnsanlığın Sözlü ve Somut Olmayan Mirasının Başyapıtları İlanı (İSSOMBİ), somut olmayan kültürel mirasın yok olma tehlikesine yanıt vermek için, UNESCO’nun 1997 yılındaki 29. Genel Konferansı'nda alınan karar sonucunda geliştirdiği ve 2006'da sonlanmış bir programdır.

Somut olmayan kültürel miras, bir topluluğun veya bireyin kendi kültürel mirasının bir parçası olarak gördüğü her türlü bilgi, beceri, uygulama, ifade ve bunlarla ilişkili araç, gereç ve mekânı ifade etmektedir. Kavram, 32. UNESCO Genel Konferansı'nda 17 Ekim 2003 tarihinde kabul edilen sözleşmede tanımlanmıştır. Sözleşmede, Taraf Devletlerin, kendi topraklarındaki somut olmayan kültürel miras ögelerini belirlemek üzere kendi ulusal envanterini oluşturması, sürekli güncellemesi öngörülmüştür. Sözleşmede ayrıca somut olmayan kültürel mirasın dünya çapında daha iyi korunmasını sağlamak ve bunların öneminin fark edilmesini sağlamak amacıyla Somut Olmayan Kültürel Miras Listeleri'nin oluşması öngörülmüştür. Gürcistan sözleşmeyi 18 mart 2008 tarihinde imzalamıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.