İçeriğe atla

Somun (teknik)

Yukarıdan aşağıya: Altıköşe somun, dörtköşe somun, kör tapa somun, fiberli somun, kelebek somun
Altıköşe somunlar, DIN 6915 ve UNI 5587.
Soldan sağa: Kelebek somun, altıköşe, flanşlı, kaynak somun
Soldan sağa: Segman somunu, kare somun, T, kör tapa somun, fiberli somun, hisar somun
Altıköşe kaynak somunları

Somun, cıvata veya saplama ile beraber kullanılan, ana sökülebilir bağlantı elemanlarından biridir. Temel olarak, ortasında kılavuz çekilmiş (vida açılmış) bir delik olan basit bir parçadır.

İki bağlantı elemanı (cıvata-somun veya saplama-somun), vida dişleri arasındaki sürtünme kuvvetinin etkisiyle birbirlerine tutunurlar. Ayrıca cıvatanın ve somunun birleştirilen parçalara oturan yüzeylerinde de cıvata ve somunu "kilitleyen" birer sürtünme kuvveti mevcuttur. Bağlantının, ortamdaki titreşim ile bir süre sonra gevşeyerek sökülmemesi için somun/cıvata uygun tork ile sıkılarak cıvatanın/saplamanın hafifçe uzaması ve birleştirilen parçaların da hafifçe sıkışması, bu sayede cıvatanın ve birleştirilen parçaların birer yay gibi davranarak titreşim esnasında vida dişleri ve parça-bağlantı elemanı arasındaki sürtünme kuvvetlerinin "hiçbir zaman" sıfırlanamaması sağlanır. Zira bu sürtünme kuvvetlerinin sıfırlanması, bağlantı elemanlarının gevşemesine ve sökülmesine sebep olur.

Somun dişleri, kullanıldığı standarda göre metrik veya inç ölçülerinde olabilir. Ağırlıklı olarak çelikten yapılırlar. Dayanımlarına göre, örneğin 4, 6 veya 8 gibi sayılarla sınıflandırılırlar. Bu sayılar, somuna uygulanabilecek maksiumum gerilimin 1/10'unu gösterirler. Örnek olarak; 6 kalite bir somuna uygulanabilecek maksimum gerilim 60 kg/mm² 'dir.

Anahtar ağız tipleri genellikle altıköşe veya kare olabildiği gibi farklı kullanım alanları için kelebek, T, kaynak tipi, vb. tip somunlar da bulunmaktadır.

Temel somun çeşitleri

  • 6 Kalite Metrik Somunlar (DIN 934)
  • 8 Kalite Metrik Somunlar (DIN 934)
  • 10 Kalite Yüksek Dayanım Metrik Somunlar (DIN 934)
  • Metrik İnce Diş Somunlar
  • UNF-UNC Çelik Somunlar (ASA-B)
  • Ağaç Somun
  • Altı Köşe Kesme Somunlar
  • Fiberli Somunlar (DIN 985)
  • Kilitlemeli Somunlar (DIN 980V)
  • Flanşlı Somun (DIN 6923)
  • Kaynak Somunlar (DIN 928-929)
  • Kelebek Somunlar
  • Kör Somunlar (DIN 758-898)
    • == Standart metrik altıköşe somun ölçüleri ==**
Altıköşe somun teknik resmi
Anma Çapı
delik d (mm)
Diş adımı
p (mm)
Anahtar ağzı
s (mm)
Köşe mesafesi
e (mm)
Yükseklik m (mm)
Ana
ölçü
Ara
ölçü
kalıninceAltıköşe
somun
Kontra
somun
Fiberli
somun
10.25
1.20.25
1.40.3
1.60.35
1.80.35
20.441.61.2-
2.50.45521.6-
30.55.56.42.41.84
3.50.6
40.778.13.22.25
50.889.242.75
610.751011.553.26
71115.53.5-
81.25113156.548
101.51.25 or 11719.68510
121.751.5 or 1.251922.110612
1421.52211714
1621.52427.713816
182.52 or 1.52715918.5
202.52 or 1.53034.6161020
222.52 or 1.5
24323641.619
2732
303.524653.124
333.52
36435563.529
3943
424.53
454.53
4853
5254
565.54
605.54
6464

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Makine</span> herhangi bir enerji türünü başka bir enerjiye dönüştürmek, belli bir güçten yararlanarak bir işi yapmak veya etki oluşturmak için dişliler, yataklar ve miller gibi çeşitli makine elemanlarından oluşan düzenekler bütünü

Makine, bir iş yapmak için kuvvet uygulamak ve hareketi kontrol etmek için güç kullanan fiziksel bir sistemdir. Terim genellikle motor kullanan yapay cihazlara veya moleküler makineler gibi doğal biyolojik makromoleküllere de uygulanır.

Makine elemanı mühendislik fakültelerinde ders olarak işlenen bir bilim dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Plastik enjeksiyon</span>

Plastik enjeksiyon, temelde kapalı bir kalıbın içine plastik malzemenin eriyik sıcaklığının üstündeki bir sıcaklık aralığında yüksek hızda yolluk girişinden kalıp gözüne hızlı bir şekilde enjekte edilmesi sonrası, ütüleme fazı ve tutma fazı ile parçanın boyut ve görsel toleranslarının kabul edilebilir seviyeye getirdikten sonra plastiğin kalıptan çıkma sıcaklığının altına getirilerek kalıptan çıkarılması prensibine dayanan bir plastik parça imalat yöntemidir. Seri üretime uygun olması sebebiyle, birçok sektörde oldukça fazla kullanılan bir üretim yöntemidir. Bu metot ile en küçük komponentlerden, otomotiv, savunma sanayi ürünlerine kadar çok çeşitli ebat ve kategorilerde plastik parçalar imal edilebilir.

<span class="mw-page-title-main">İçten yanmalı motor</span> yakıtın yanma odasında oksitleyici ile yandığı motor

İçten yanmalı motorlar, yakıt'ın motor içinde yanma odası adı verilen sınırlı bir alan içinde yakılması ile oluşan basıncın, piston denen parçayı hareket ettirmesi ile oluşan makinelerdir.

<span class="mw-page-title-main">Jiroskop</span> jiroskop, Türkçe adıyla düzdöner, yönü ölçmek veya elde etmek için kullanılır.

Jiroskop veya Türkçe adıyla düzdöner, dönüş ekseninin kendi kendine herhangi bir yönü kabul etmekte özgür olduğu dönen bir çark veya disktir. Açısal hız ve dengenin korumasına göre dönerken bu eksenin yönü devrilmeden veya dayanağın yönünden etkilenmez. Bundan dolayı jiroskoplar yönü ölçmek veya elde etmek için yararlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Debriyaj</span>

Debriyaj, motorla vites kutusu arasındaki irtibatı keserek vites değiştirme olanağı sağlayan güç aktarma organlarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Titreşim</span>

Titreşim bir denge noktası etrafındaki mekanik salınımdır. Bu salınımlar bir sarkaçın hareketi gibi periyodik olabileceği gibi çakıllı bir yolda tekerleğin hareketi gibi rastgele de olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Cıvata</span>

Cıvata, birbirine bağlanmak istenen parçaların üzerine delik açılarak ucuna somun takılarak sıkıştırılan bir bağlantı elemanı. Yapı mühendisliğinde bulon olarak da anılır. Genellikle somun ile birlikte kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Yüzey montaj teknolojisi</span>

Yüzey montaj teknolojisi (YMT)(İngilizce SMT = surface-mount technology). YME, elektronik elemanların yüzeye monte edilebilir biçimde olanlarıdır. Bu teknikle yapılan üretim teknolojisine de yüzey montaj teknolojisi denir. İlk defa IBM tarafından 1960 yılında kullanılmış, 1980'lerden sonra yaygınlaşmaya başlamıştır. Çoğu kaynakta İngilizce anlamının baş harflerini temsilen SMD kısaltmasıyla anılan yüzey montaj elemanları (YME) kullanımından önce devre montajları, sadece bacaklı devre elemanları ile yapılabilmekteydi.

<span class="mw-page-title-main">Deprem mühendisliği</span>

Deprem mühendisliği, binalar ve köprüler gibi yapıları depremler göz önünde bulundurularak tasarlayan ve analiz eden disiplinler arası bir mühendislik dalıdır. Genel amacı, bu tür yapıları depreme karşı daha dayanıklı hale getirmektir. Deprem mühendisi, küçük sarsıntılarda hasar görmeyecek ve büyük bir depremde ciddi hasar veya çökmeyi önleyecek yapılar inşa etmeyi hedefler. Uygun şekilde tasarlanmış yapı mutlaka aşırı sağlam veya pahalı olmak zorunda değildir. Kabul edilebilir bir hasar seviyesini sürdürürken sismik etkilere dayanacak şekilde uygun tasarlanmalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Çizgisel Devindirici Düzenek</span>

Çizgisel devindirici düzenek, dairesel hareket üreten geleneksel elektrik motorunun aksine düz bir çizgi üzerinde hareket oluşturan düzenektir. Çizgisel devindirici düzenekler makinelerde, disket sürücüleri ve yazıcılar gibi bilgisayara parçalarında, vanalar ve amortisörlerde ve gerekli görüldüğü diğer alanlarda kullanılmaktadır. Hidrolik ve pnömatik silindirler doğal olarak çizgisel hareket üretirler. Çoğu diğer mekanizma çizgisel hareket üretmek için dönen motor kullanır.

Gerilme, fizikte, ip, kablo, zincir veya demir çubuk, kafes kiriş gibi üç boyutlu cisimlere her iki uçtan uygulanan çekme kuvveti olarak tanımlanmaktadır. Atomik seviyede, atom veya moleküller birbirinden ayrılıp elektromanyetik potansiyel enerji kazandığında, gerilme oluşur. Gerilmiş olan çubuk veya ip eski konumlarına gelebilmek için uçlarına bağlanıp germe uygulayan objeleri ters bir kuvvetle çekecektir. Sıkıştırmanın tersi gerilmedir. Fizikte, gerilme bir kuvvet olmamasına rağmen, Newton veya pound-kuvvet birimleriyle tanımlanmaktadır. İp veya tel gibi objeler, uçlarına bağlanıp gerilmelerini sağlayan objelere tersi yönde kuvvet uygularlar. Gerginlikten dolayı oluşan bu kuvvetlere germe kuvveti denilmektedir. İp veya tellerin bağlı olduğu objelerde; ivmenin sıfır olduğu dengede olan veya ivmelenmenin ve kuvvetin olduğu iki olası sistem vardır.

<span class="mw-page-title-main">Sürtünmeli delme</span>

Sürtünmeli delme sürtünmeden kaynaklanan ısı yardımıyla malzemenin delinecek delik merkezinden dışa doğru itilerek metalde delik açma yöntemidir. İşlem aynı zamanda termal delme,form delme olarak da adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Saplama cıvatası</span> Dişli çubuk

Saplama olarak da bilinen dişli çubuk uçları cıvata dişli nispeten uzun bir çubuktur; vida dişi, çubuğun tüm boyunda da olabilir. Gerilim altında kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Çubuk şeklindeki dişli çubuğa genellikle tam boy dişli saplama denir.

Max Mengeringhausen, Alman ühendis, mucit ve girişimcidir.

<span class="mw-page-title-main">Bijon somunu ve cıvatası</span>

Bijon somunları ve bijon cıvataları, lastik tekerlekli motorlu taşıtların ve römorkların jantlarını, tekerlek göbek flanşlarına tespit etmek için kullanılan somun veya cıvata şeklindeki bağlantı elemanlarıdır. Bijon somunları, flanşa sıkı geçme olarak yerleştirilmiş saplamalara vidalanır. Bijon cıvataları ise, göbek flanşı üzerindeki diş açılmış deliklere vidalanır.

<span class="mw-page-title-main">Çemberleme</span>

Çemberleme, bantlama olarak bilinen bir ambalaj işlemi olup ambalajlanacak veya bir arada tutulacak mal veya ambalajları plastik veya metal bandı bir arada tutmak için kullanılır. Plastik band ayrıca çemberleme olarak da adlandırılır. Çemberleme en yaygın olarak ambalaj endüstrisinde kullanılır.

Elektromanyetik frenler mekanik direnç (sürtünme) uygulamak için elektromanyetik kuvveti kullanarak hareketi yavaşlatır veya durdurur. 20. yüzyılın ortalarında, özellikle trenler ve tramvaylarda kullanılmasından bu yana uygulamaların ve fren tasarımlarının çeşitliliği arttı ama temel çalışma şekli aynı kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Rulman (makina elemanı)</span> Uygulanan hareketi, istenilen harekete çeviren ve sürtünmeyi azaltan mekanizma

Rulman, hareketli mekanik parçaları yataklayan(hareketlerini sınırlandıran), parçalar arasındaki sürtünmeyi azaltan bir makine elemanıdır. Yatağın tasarımı, örneğin, hareketli parçanın serbest doğrusal hareketini veya sabit bir eksen etrafında serbest dönümesini sağlayabilir; veya hareketli parçalara etkiyen normal kuvvetlere karşı direnç gösterir. Çoğu rulman, sürtünmeyi en aza indirerek istenen hareketi kolaylaştırır, sürtünmeden doğan doğrudan ve dolaylı enerji kayıplarını minimize eder. Rulmanlar, geometrisine, çalışma şekline, izin verilen hareketlere veya parçalara uygulanan yüklerin (kuvvetlerin) yönlerine göre geniş bir şekilde sınıflandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Hareketli parçalar</span>

Makineler hem sabit hem de hareketli parçalar içerir. Hareketli parçalar kontrollü ve kısıtlı hareketlere sahiptir.