İçeriğe atla

Sombalar

Somba adamı

Ditamari olarak da bilinen Somba halkı, özellikle kuzeybatı Benin ve Kuzey Togo'da yaşayan bir Afrika etnik grubudur.[1] İsim, Benin nüfusunun yaklaşık %8'ini oluşturan Betammaribe ve ilgili halklar için kullanılan genel bir terimdir.[2] Dilleri, Tamberma olarak da bilinen "Ditammari dili"dir ve Nijer-Kongo dil ailesinin kuzey koludur.[3]

Somba halkı, iki ile üç yaşları arasında başlayan geleneksel vücut yaralama ritüelleriyle tanınırlar. Bu özel işaretler, bir kişiyi daha fazla kodlanmış kişisel bilginin yanı sıra kendi kabilesine ait olarak tanımlayan ömür boyu sürecek kimlik işaretleri (dövme kimliği) biçimidir. Görünür bir iletişim biçimi olarak ergenlik, evliliğe hazırlık, çocuk doğum sonrası ek notlar eklenir. Bu izler yüzdeki bazı bölgelerden göbeğe ve sırta kadar değişir.[4][5]

Bir Somba kale evi.[6]

Bölgesel olarak Tata Somba adı verilen kendilerine özgü ev inşaat tarzları ile ünlüdürler. Aileye ait bir mutfak ve hayvanların bulunduğu bir zemin kat, tahılları kurutmak ve uyumak için tasarlanmış üst kat veya çatıdan oluşur.[1] Kale şeklindeki bu evler, geleneksel manevi inançlarını da entegre ederek, kendilerini ve hayvanlarını doğal ve doğaüstü tehlikelerden korumayı amaçlamaktadır.[6][7] Bu evler, Batı Afrika'daki köle avcılarının kurbanlarını satmak için kaçırmak için dolaştıkları dönemde gece baskınlarına direnmenin bir yolu olarak gelişmiş olabilir.[8][9]

Somba halkının kale tarzı evleri, Togo'nun Koutammakou bölgesinde Takienta olarak bilinir. Bu mimarinin benzersizliği ve gelişmişliği, 2004 yılından bu yana UNESCO tarafından bir dünya mirası alanı olarak kabul edilmektedir ve "Koutammakou, insan ve çevredeki doğa arasında sürekli uyum arayışında olan bir halkın toprak işgaline olağanüstü bir örnek." olarak nitelenmektedir.[10] Somba halkının konutları, Benin ve Togo'nun yeni gelişen turizm endüstrisinde bir cazibe merkezi haline gelmiştir.[8]

Kaynakça

  1. ^ a b Encyclopedia of Africa. Oxford University Press. 2010. s. 403. ISBN 978-0-19-533770-9. 23 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2020. 
  2. ^ "Somba (people)". Encyclopædia Britannica. 10 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2009. 
  3. ^ Ditammari: A language of Benin, Ethnologue
  4. ^ Inked: Tattoos and Body Art around the World. ABC-CLIO. 2014. ss. 53-54. ISBN 978-1-61069-076-8. 26 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2020. 
  5. ^ Trojanowska, Alicja (1992), Scarification among the Somba people from Atakora mountains 28 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Smithsonian Institution
  6. ^ a b African Myths and Beliefs. The Rosen Publishing Group. 2012. ss. 62-63. ISBN 978-1-4488-5989-4. 
  7. ^ Dossa (2015). "The indigenous Somba cattle of the hilly Atacora region in North-West Benin: threats and opportunities for its sustainable use". Tropical Animal Health and Production. Springer Science. 48 (2): 349-359. doi:10.1007/s11250-015-0958-5. 
  8. ^ a b Benin. Bradt. 2006. s. 180. ISBN 978-1-84162-148-7. 
  9. ^ Freedom in My Heart: Voices from the United States National Slavery Museum. United States National Slavery Museum, National Geographic. 2008. ss. 40-41. ISBN 978-1-4262-0127-1. 
  10. ^ Koutammakou, the Land of the Batammariba 11 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., UNESCO (2004)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Afrika</span> kıta

Afrika, yüzölçümü ve nüfus yoğunluğu açısından dünyanın en büyük ikinci kıtasıdır. Kendisine bitişik kabul edilen adalar ile birlikte 30,8 milyon km²'lik alanı ile dünya yüzölçümünün %6'sını ve dünya üzerindeki toprakların %24,4'ünü kapsar. 1 milyar kişilik nüfusuyla dünya nüfusunun %15'ini barındırır. Afrika, kuzeyde Akdeniz, güneyde Hint Okyanusu, batıda Atlas Okyanusu, doğuda Sina Yarımadası, Kızıldeniz ve Süveyş Kanalı ile çevrelenmiştir. Madagaskar'ı ve çeşitli takımadaları bünyesinde barındırır. Kıtada 54 adet diplomatik olarak tanınmış bağımsız devlet, dokuz bölge ve 3 adet de sınırlı tanınmış devlet bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Hunlar</span> MS 4-6. yüzyıllar arasında Avrasyada yaşamış göçebe halk

Hunlar, MS 4-6. yüzyıllar arasında Orta Asya, Kafkaslar ve Doğu Avrupa'da yaşayan göçebe bir halktır. İlk olarak Volga'nın doğusunda, o zamanlar İskitya'nın bir parçası olan bir bölgede yaşadıkları tahmin edilmektedir. MS 370 yılına gelindiğinde Hunlar Volga bölgesine varmış ve 430 yılına gelindiğinde ise Avrupa'da kısa ömürlü de olsa geniş bir hakimiyet kurmuşlardır. Gotları ve Roma sınırları dışında yaşayan diğer birçok Cermen halkını fethetmiş ve diğerlerinin Roma topraklarına kaçmasına neden olmuştu. Hunlar, özellikle Attila döneminde Doğu Roma İmparatorluğu'na sık ve yıkıcı baskınlar yaptılar. 451'de Hunlar, Batı Roma eyaleti Galya'yı işgal ettiler ve burada Katalonya Tarlaları Savaşı'nda Romalılar ve Vizigotlardan oluşan birleşik bir orduyla savaştılar ve 452'de İtalya'yı işgal ettiler. 453'te Attila'nın ölümünden sonra Hunlar Roma için büyük bir tehdit olmaktan çıkmış ve Nedao Savaşı'ndan sonra imparatorluklarının çoğunu kaybetmişlerdir (454?). Hun isminin varyantları Kafkasya'da 8. yüzyılın başlarına kadar kaydedilmiştir.

Transfobi, transgender veya transseksüel kişilere ya da direkt olarak transseksüelliğe karşı duyulan hoşnutsuzluğu ve olumsuz tutumu kapsamaktadır. Transfobi, toplumun cinsiyet normlarına uymayan insanlara karşı duyulan korkuyu, tiksintiyi, nefreti veya rahatsızlığı ve bunlara bağlı olarak şiddeti kapsayabilir. Genellikle homofobik görüşlerle birlikte ifade edilir ve bu nedenle sıklıkla homofobinin bir türü olarak kabul edilir. Transfobinin mağdurlarından olan çocuklar tacize, okulda zorbalığa ve/veya okul içinde şiddete, koruyucu aileleri tarafından şiddete maruz kalmaktadırlar. Yetişkin mağdurlarsa kamuoyunda alaya, tacize, sataşılmaya, şiddet ile tehdide, soyguna uğramaya ve yanlış tutuklamaya maruz kalmaktadır ve bu yüzden birçoğu toplumda güvensiz hissetmektedir. Bazıları; trans olduğu için kovulacağından veya muhafazakâr politikaların, onları korumak için yasalara karşı çıkan dindar grupların etraflarını kuşatmasının baskısından dolayı sağlık hizmetini reddediyor veya işyeri ayrımcılığıyla mücadele ediyor. Kurbanların yüksek bir oranının cinsel şiddete maruz kaldığı rapor edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ermenice</span> Hint-Avrupa dili

Ermenice, Ermeniler tarafından kullanılan Hint-Avrupa dil ailesinden bir dildir. Kendi alfabesi ve Doğu Ermenicesi ve Batı Ermenicesi olarak iki lehçesi vardır. Doğu Ermenicesi Ermenistan'ın resmî dilidir. Türkiye'de ve Ermeni diasporasında çoğunlukla Batı Ermenicesi kullanılır. Hint-Avrupa dil ailesi'nin bağımsız bir alt grubudur.

<span class="mw-page-title-main">İnsan</span> embriyodan yetişkine kadar Homo cinsinin mevcut benzersiz türü olan Homo sapiensin herhangi bir üyesi

İnsan ya da modern insan, primatların en yaygın türüdür. İki ayaklılığı ve yüksek zekâsıyla karakterize edilen büyük insansı maymun olan insan, çeşitli ortamlarda gelişip son derece karmaşık araçlar geliştirmiş, karmaşık toplumsal yapılar ve medeniyetler oluşturmuştur. İnsanlar son derece sosyaldir; tek bir insan, ailelerden ve yaşıt gruplarından şirketlere ve siyasi devletlere kadar iş birliği yapan, farklı ve hatta rekabet eden sosyal grupların çok katmanlı bir ağına ait olma eğilimindedir. Bu nedenle, insanlar arasındaki sosyal etkileşimler, her biri insan toplumunu destekleyen çok çeşitli değerleri, sosyal normları, dilleri ve gelenekleri oluşturmuştur. İnsanlar aynı zamanda son derece meraklıdır: Olguları anlama ve etkileme arzusu, insanlığın bilim, teknoloji, felsefe, mitoloji, din ve diğer bilgi çerçevelerindeki gelişimini motive etmiştir; insanlar aynı zamanda antropoloji, sosyal bilimler, tarih, psikoloji ve tıp gibi alanlar aracılığıyla da kendilerini incelerler.

Galce, Kelt dillerinin Britonik koluna ait bir dildir. Çoğunlukla Galler'de konuşulur, İngiltere'de de az bir konuşura sahiptir. Tarihsel bağlamda İngilizcede bu dil Kambrian, Kambrik gibi isimlerle bilinir.

İskoçlar, İskoçya'da yaşayan halkın adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Afroamerikalılar</span> Amerika Birleşik Devletlerinde Afrika kökenli ırksal veya etnik grup

Afroamerikalılar veya Siyahi Amerikalılar olarak da bilinen Afrikalı Amerikalılar, Afrika'nın Siyah ırk gruplarından herhangi birinden kısmen veya tamamen gelen Amerikalılardan oluşan etnik bir gruptur. Afrikalı Amerikalılar, Beyaz Amerikalılar ile Hispanik ve Latino Amerikalılardan sonra ABD'deki en büyük üçüncü ırksal veya etnik grubu oluşturmaktadır. "Afroamerikalı" terimi genellikle Amerika Birleşik Devletleri'nde köleleştirilen Afrikalıların torunlarını ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Yüz</span> başın önündeki vücut bölümü

Yüz veya surat, canlıların başlarının ön bölümüne verilen isimdir. Alın, gözler, burun, yanaklar, ağız ve çeneden oluşur. Surat, sima, çehre kelimeleri de kullanılır.

Çinliler ; çoğunlukla soy, etnisite, uyrukluk, vatandaşlık veya diğer bağlılık vasıtasıyla Çin ile ilişkili çeşitli kişiler veya gruplardır.

<span class="mw-page-title-main">İşaret dili</span> anlamı iletmek için el ile iletişimi ve beden dilini kullanan dil

İşaret dilleri anlamı karşı tarafa iletmek için görsel kanalı kullanan dillere verilen addır. El işaretlerinin (manual) yanında el dışı işaretler (non-manual) ile ifade edilirler. İşaret dilleri kendilerine ait kelime dağarcığı ve dilbilgisel yapısı olan doğal dillerdir. Evrensel olmamakla beraber, işaret dilleri arasında çarpıcı benzerlikler de bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Amerikalılar</span> Amerika Birleşik Devletlerinde doğan veya sonradan vatandaşı olan Amerika yerlileri

Amerikalılar veya Amerikanlar, Birleşik Devletler'de doğan ya da sonradan vatandaşı olanları kapsayan diplomatik bir topluluktur. Birleşik Devletler, çoğunlukla son 500 yıl içinde kıtaya göçen Avrupalılar, Asyalılar, Afrikalılar ve Orta Doğululardan oluştuğu için belirli bir etnisite değil, belirli bir yasa çerçevesi içinde ilerlemiş bir demonime sahiptir. Bir diğer bakış açısıyla birçok farklı etnik gruba ev sahipliği yaptığı için kültürü, yasası ve ulusu ırksal ya da etnik şekilde değil, diplomatik değerler topluluğu şekilde yorumlanır.

<span class="mw-page-title-main">Zeki el-Arsuzi</span> Suriyeli filozof (1899-1968)

Zeki el-Arsuzi Suriyeli bir filozof, filolog, sosyolog, tarihçi ve Arap milliyetçisiydi. Fikirleri Baasçılığın ve siyasi hareketinin gelişiminde önemli bir rol oynamıştır. Yaşamı boyunca başta Arapçanın Kendi Dilindeki Dehası (1943) olmak üzere birçok kitap yayımlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Aynuca</span>

Aynuca, Japonya'nın kuzeyindeki Hokkaidō adasında ve geçmişte Kuril Adaları ile Sahalin Adası'nda konuşulmuş izole bir dildir. Aynuca, Japonya'daki Aynu halkının ana dili olup, günümüzde tehlike altındaki diller arasında yer almaktadır. Bu dilin kökeni diğer dillerle net bir şekilde ilişkilendirilememiştir ve izole bir dil olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Koutammakou</span>

Koutammakou, Batammariba Toprakları, Kuzey Togo'da yer alan ve 2004 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası olarak belirlenmiş kültürel bir bölgedir. Bölgede, tercih edilen yaşam tarzını simgeleyen geleneksel çamur kule evler görülmektedir. Geleneksel çamur evleri, Togo'nun ulusal sembolü olarak bilinir. Çamur evlerinin çoğun iki katlıdır, bazı evlerde ise düz çatılar görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">İmha kampı</span>

İmha kampları, II. Dünya Savaşı dönemindeki Holokost sırasında Nazi Almanyası tarafından milyonlarca Yahudiyi sistematik bir şekilde öldürmek için inşa ettirilmiştir. Polonyalılar, savaştaki Sovyet esirleri ve Çingeneler gibi diğer etnik gruplar da imha kamplarında öldürülmüştür. İmha kamplarındaki kurbanlar en çok gaz odalarında öldürülmüştür. Öldürülmeler ya bu özel amaç için yapılmış kalıcı tesislerde ya da gaz kamyonetlerinde gerçekleşmiştir. Auschwitz-Birkenau ve Majdanek gibi bazı Nazi toplama kampları, 1945 yılında savaşın bitiminden önceki dönemde ikili bir amaca hizmet etmiştir: zehirli gazla imha ve açıktan ölmek üzere olan insanları çok yoğun bir şekilde çalıştırma.

<span class="mw-page-title-main">Hispanik ve Latino Amerikalılar</span> etnik grup

Amerika Birleşik Devletleri'nde Hispanik ve Latino Amerikalılar, İspanya ve Hispanik Amerika'dan veya bazen Portekiz ve Brezilya'dan Amerika Birleşik Devletleri'ne göçmüş veya sığınmış insanların torunu olan Amerikalılardır.

<span class="mw-page-title-main">Eweler</span>

Eweler, Batı Afrika'da bulunan bir etnik gruptur. Eweler Gana'da 3,7 milyon ve Togo'da 3 milyon nüfusa sahiptirler. Ewe dilini konuşurlar.

<span class="mw-page-title-main">Modern Afrika'da kölelik</span>

Afrika kıtası, çağdaş köleliğin en yaygın olduğu bölgelerden biridir. Afrika'da köleliğin uzun bir tarihi vardır, Sahra-ötesi ve Hint Okyanusu'ndaki köle ticareti ve yine Atlantik-ötesi köle ticareti ile kölelere olan talep, kârlı köle ihracatını tetikleyerek, köle toplamak için sürekli bir savaşan bir dizi krallıkların oluşumuna sebep olmuştur Bu oluşumlar 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyılın başına kadar olan döneme, yani sömürge dönemine kadar devam etmiştir. 1900 yılında itibaren kölelik bastırılmaya çalışılsa da, bu çalışma pek başarılı olamadı ve dekolonizasyondan sonra bile kölelik, teknik olarak yasadışı olmasına rağmen Afrika'nın birçok yerinde hâlâ devam ediyor.

Ulusal kimlik veya millî kimlik, bir kişinin bir veya daha fazla devlete veya bir veya daha fazla ulusa ait olma kimliği veya duygusudur. Bu, "kendine özgü gelenekleri, kültürü ve dili ile temsil edilen uyumlu bir bütün halinde ulus" hissidir.