Somali mitolojisi
Somali mitolojisi, birkaç bin yıla yayılan bir zaman çizelgesinde yeni nesillere aktarılan Somali toplumunda oluşan inançları, mitleri, efsaneleri ve halk hikâyelerini kapsar. Bugün Somali mitolojisini oluşturan unsurların çoğunun, doğruluğu zamanla azalmış veya İslam'ın Afrika Boynuzu'na gelmesiyle önemli ölçüde değişmiş geleneklerdir.
Kutsal azizlerin kültürü ve modern Somali'deki birkaç dini makamın hayatta kalması, bölgenin eski geçmişinin ve eski geleneklerinin sonraki yüzyıllarda İslam ve Somali edebiyatı üzerinde önemli bir etkisi olduğunu göstermektedir. Benzer şekilde, geleneksel Somali tıbbı ve astronomi uygulayıcıları da bir zamanlar Somali'de ve daha geniş olan Horn bölgesinde gelişen eski bir kültürel inanç sisteminin kalıntılarına bağlı kalıyorlar.
Tanrılar
| Waaq (Tanrı) | Waaq, birçok kabile için daha özel kadim gök tanrısıdır.[1][2][3][4][5][6] |
| Ayaanle (Melekler) | Eski Somali'deki Ayaanle, iyi ruhlar olarak biliniyordu ve Tanrı ile insanlar arasında arabulucu görevi görüyordu. Şans ve bereket getirdikleri söyleniyordu. |
| Huur (Azrail) | Huur ölüm elçisiydi ve büyük kuş biçimi vardı. Tanrı, eski Mısır'daki Horus'a benziyordu ve Somali toplumunda da benzer bir rol oynadı. |
| Nidar (Punisher) | Adalet için önemli bir tanrıydı, modern Somali'de popüler bir söz olarak hayatta kaldı; Nidar Ba Ku Heli ("Nidar yaramazları bulacak ve cezalandıracak"). |
| Wagar | Doğurganlıkla ilişkilendirilen kutsal bir ahşap heykel.[7] |
Efsanevi krallar, kraliçeler ve azizler
Somali mitolojisinde, kültürel geleneklere meydan okuyan ya da Somali Yarımadası kitleleri arasında kahramanca ve aziz bir statü kazanan kadın ve erkekler hakkında çok sayıda hikâye vardır.
| Amel Ali (Kraliçe) | Amel Ali, zamanının en hızlı kadını olduğu söylenen eski Somali'de efsanevi bir kraliçeydi. |
| Wiilwaal (Kral) | Wiil Waal, eski Somali'de savaştaki cesareti ve becerileri ile tanınan efsanevi bir kraldı. |
| Bucur Bacayr (Kral) | Bucur Bacayr, Kuzey Somali'de Yibirlerin efsanevi kralıydı. |
Arraweelo (Kraliçe) Kraliçe Arraweelo, erkeklerin kadına olan ihtiyaçlarının farkına varmalarını sağlayan 'kadınsı' görevlerini durdurarak kadın haklarını güçlendiren efsanevi bir kraliçeydi.
Devler ve iblisler
| Habbad ina Kamas (Dev) | Habbad ina Kamas, eski Somali'nin yarısını yöneten efsanevi zalim bir devdi. Habbad'ın baskıcı yönetimi, dev Biriir ina Barqo tarafından yönetilen toprağın diğer yarısına bahşedilen nezaket ve ilginin tam tersiydi. Sonunda Habbad'ın tiranlığını öğrendiğinde Biriir tarafından savaşta yenildi ve öldürüldü. |
| Biriir ina Barqo (Dev) | Biriir ina Barqo, eski Somali'de adaletli ve nezaketiyle tanınan efsanevi bir kahraman deviydi . Shimbiraale (kuşların mağarası) adlı bir mağarada yaşıyordu ve kimsenin kaldıramayacağı ağır bir yüzük takıyordu. Habbad adlı devin yönetimi altında acı çekenlerin ricalarına cevap verdi ve onu savaşta yendi. Daha sonra iki ülkeyi birleştirdi ve uzun bir barış dönemini başlattı.[8] |
| Qori-ismaris ("Kendini sopayla ovuşturan kişi") | Qori-ismaris, akşam karanlığında sihirli bir sopayla kendini ovuşturarak kendisini "Sırtlan adam" formuna dönüştürebilen ve bu süreci tekrarlayarak şafaktan önce insan haline dönebilen bir adamdı.[9] |
| Dhegdheer ('"Uzun kulaklı") | Dhegdheer, Somali ormanlarında avlanan yamyam dişi bir şeytandı. |
| Buuti (şekil değiştiren insan / yaratık) | Buuti, Dhegdheer'in masum köylülerini kurtarmak için hayatını riske atan çocuklarından biriydi. İnsanları kurtardığında kahramanlık yaptı ama şekil değiştiren yamyam bir yaratık olduğu için sonsuza kadar lanetlendi. |
Mitolojik yerler
Somali'nin birçok bölgesinde, adları Somali mitolojisinde anlatılan hikâyeleri destekleyen şehirler veya belirli alanlar vardır. Waaq, kendi başına Somalice bir kelimedir. Abudwaaq ("Tanrı'ya Tapan"), Ceel Waaq ("Tanrı'nın Kuyusu") ve waaq-ooyi ("kuzey Tanrı") gibi yerleri adlandırmak için kullanılır. Arawelo Mezarı, Somali'deki Kraliçe Arawelo'nun son dinlenme yeri olduğu söylenen bir başka popüler mitolojik yer. Modern zamanlarda Somalili kadınlar için önemli bir yer olarak kabul edilir.
Kaynakça
- ^ Greater Ethiopia: The Evolution of a Multiethnic Society (İngilizce). University of Chicago Press. 10 Aralık 2014. ISBN 978-0-226-22967-6.
- ^ Divine Fertility: The Continuity in Transformation of an Ideology of Sacred Kinship in Northeast Africa (İngilizce). Routledge. 5 Şubat 2020. ISBN 978-0-429-76924-5.
- ^ The Sky-Religion in Egypt: Its Antiquity and Effects (İngilizce). Cambridge University Press. 9 Haziran 2011. ISBN 978-0-521-23751-2.
- ^ Historical Dictionary of Somalia (İngilizce). Scarecrow Press. 25 Şubat 2003. ISBN 978-0-8108-6604-1.
- ^ African Religions: Beliefs and Practices through History (İngilizce). ABC-CLIO. 31 Aralık 2018. ISBN 978-1-61069-752-1.
- ^ Culture and Customs of Somalia (İngilizce). Greenwood Publishing Group. 2001. s. 65. ISBN 978-0-313-31333-2.
waaq.
- ^ Mire (1 Mart 2015). "Wagar, Fertility and Phallic Stelae: Cushitic Sky-God Belief and the Site of Saint Aw-Barkhadle, Somaliland". African Archaeological Review (İngilizce). 32 (1): 93-109. doi:10.1007/s10437-015-9181-z. ISSN 1572-9842.
- ^ Folktales from Somalia by Ahmed Artan Hanghe, p. 144.
- ^ Culture and Customs of Somalia. Culture and Customs of Africa. Greenwood. 2001. s. 68. ISBN 9780313313332.
