Solhan
| Solhan | |
|---|---|
 Solhan Yüzen adalar | |
 | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Bingöl |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Muhammed Çetin |
| • Belediye başkanı | Abdulhakim Yıldız (AK Parti) |
| Rakım | 1395 m |
| Nüfus (2018, 2009) | |
| • Toplam | 33.618, 14,005 |
| • Kır | - |
| • Şehir | - |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 12700 |
| İl alan kodu | 426 |
| İl plaka kodu | 12 |
Solhan (Zazaca: Boglon[1]), Bingöl iline bağlı bir ilçedir. İlçenin 2 belediyesi, 1 beldesi ve 27 köyü mevcuttur. Solhan ilçe nüfusu 2022 istatistiklerine göre 35,660 kişidir.[2]
Tarihçe
Solhan, ilçenin 2 km batısında yer alan Mezgeft adı ile anılan yerde, “"Beglon" isminde bir beyin yönetiminde kaldığı için bu adı almış olduğu söylense de Solhan ilçesinin doğudan batıya uzantısı dar boğazlar ve tarihi su arklarının çıkış noktası olduğu için "Bueglon" (Ark Kaynağı-Arkların Başı) anlamına gelen bir sözcük (ki bu sözcük Zazaca’da hala kullanılmaktadır; Bueg: Sulama için yapılan küçük baraj ya da suyun yönünü değiştirmek için yapılan bent (bueg-biebın) La:Dere,Çay Lon:Dereler,Çaylar) anlamında olup iki sözcüğün birleşmesiyle "BuegLon" ismini almıştır. Zamanla bu sözcük halk dilinde değişime uğramış, Boglon olarak anılmaya başlanmış, yörenin yerleşik ağa ve beylerinin halka zulümleri neticesinde hoşnutsuzlukları artan halkla çatışmaları, dönemin şartlarında kalabalık bir nüfusa sahip olan Solaxan(Sola(K)han) aşiretiyle irili ufaklı çatışmaları nedeniyle Osmanlı devletinin de bu aşiretten yana davranıp beylerin (Kolhisar Beyleri-Selçuklu Dönemindeki Kuvel kalesi-Bugünkü Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı Kolköy) batıya gitmeleri sonucunda bölge sonradan Solahan (Solaxan) olarak anılmış 1932 yılında da Solhan adını almıştır.
Solhan ve yöresinin tarihi ile ilgili kesin bilgi olmamakla birlikte, bu yöredeki yerleşimin Hititlere kadar uzandığı bilinmektedir. MÖ 2000 yıllarında Fırat Nehri kıyısında Vasukani şehrini kurup bütün Anadolu’ya yayılan Hurriler, MÖ 1360'ta Hititler'in Toros Dağları'nı aşıp kendilerini sıkıştırması ve yeni krallık devrinde Şuppililuma Mitani prensini kendisine damat edinip himayesi altına almasından ötürü; Harput, Bingöl ve Muş dolaylarında hakimiyetlerini kaybetmişlerdir. MÖ 1200 yıllarında Hitit Devleti'nin yıkılması ile Van bölgesinde yerleşen Urartular batıya doğru genişleyerek Bitlis, Muş ve Bingöl’ü alıp Murat Irmağı Vadisine kadar ilerlediler. MÖ 745 yıllarında Asurlular'ın hakimiyetine geçen bölge, MÖ 612 yılında Med, Babil ve Urartuların saldırısıyla Medlerin hakimiyetine geçmiştir. Daha sonra İskender'in Anadolu'yu ele geçirmesi ile, İskender İmparatorluğu sınırları içerisinde kalan yöre, Onun ölümünden sonra Seleukosların yönetimine girmiştir. Daha sonra da Romalıların eline geçmiştir.
Malazgirt Meydan Muharebesi'nden sonra, Selçuklu Hanedanı'nın egemenliğine geçmiş, Moğollar'ın Anadolu’ya saldırıları ile, 1243 yılında Kösedağ Savaşı'nda Selçuklular'ın yenilmesi sonucu Moğollar bölgeye hakim olmuşlardır. Bu dönemde, Diyarbakır'ı kendilerine yurt edinen Akkoyunlular; 1394 yıllarında Bingöl, Erzurum, Erzincan'da da hakimiyet kurmuşlardır. 1473 yılında Otlukbeli Savaşı'nda Uzun Hasan'ın yenilmesi ile Solhan'ın da içinde bulunduğu bölge, Osmanlı egemenliğine geçmiştir. Bundan sonra yörede İran Hakimiyeti görülse de Şah İsmail’in 1514 Çaldıran Muharebesi'nde Osmanlılara yenilmesiyle Yavuz Sultan Selim tarafından Doğu Anadolu'da birlik tesisi görevini vezir Bıyıklı Mehmet Paşa ile Kürt beyi İdris-i Bitlisi'ye vermiştir.
Vilayetlerin yeniden teşkilatlanması sırasında Solhan, 1864 yılında Erzurum eyaletine bağlanmıştır. I. Dünya Savaşı yıllarında kısa bir süre Rus işgaline uğramıştır. 1929 yılında nahiye olarak Muş iline ve 4 Ocak 1936 tarihinde ilçe konumuna getirilerek Bingöl iline bağlanmıştır.[3]
Coğrafya
İlçenin yüzölçümü 1114 km²'dir. Bunun il yüzölçümüne oranı %13,71'dir. İlçenin deniz seviyesinden yüksekliği 1395 metredir. Bingöl il merkezine uzaklığı 57 km'dir. Yüzen Adalar Tabiat Anıtı, bu ilçenin sınırları içindedir.
İlçenin 2 belediyesi, 27 köyü mevcuttur. Köyaltı yerleşim birimi (mezra) sayısı 133'tür. Belediye sınırları içinde 7 mahalle muhtarlığı vardır. Bunların 4 tanesi ilçe belediyesi, 3 tanesi de Arakonak Belediye sınırları içindedir.
Doğu Anadolu Bölgesi'nde, Bingöl'ün bir ilçesi olan Solhan, doğusunda Muş, batısında Bingöl, kuzeyinde Karlıova ve Varto, güneyinde de Diyarbakır ve Genç ilçesi ile çevrelenmiştir. İstanbul-İran transit yolu üzerinde yer almaktadır.
İlçe, Doğu Anadolu Bölgesi'nin yüksek yayları üzerinde bulunmaktadır. İlçe topraklarının büyük bölümünü engebeli alanlar ve meralar oluşturmaktadır. Güneydoğu Toroslar'ın devamı niteliğindeki dağlar ilçenin güney sınırlarından geçmektedir. Bölgedeki dağların yüksekliği 2000 m'yi geçer. İlçe topraklarının bir bölümü lav örtüsüyle kaplıdır. Bu engebeli arazi üzerinde bulunan dağların en önemlileri Şerafettin Dağları'dır. İlçenin kuzeyini tamamen kaplayan Şerafetin Dağları'nın en yüksek noktalarını; 2388 m yükseklikteki Esentepe ve 2675 m yükseklikteki Şahin tepe oluşturmaktadır. Bu dağlar arasında geniş meralar yer almaktadır.
İlçenin en önemli akarsuyu Murat Nehri'dir. İlçe dışında ise Buğlan Çayı Baz Deresi, Masala Deresi önemli akarsularıdır. İlçenin önemli yaylaları ise; Şerafetin, Alopin, Awemasi, Çevkani, kuçekan, Kandil ve Kabak Yaylalarıdır. İlçenin topraklarının bir kısmı lav örtüsü ile örtülüdür. Yaylaları oldukça zengin bitki örtüsü ile kaplıdır. Orman yapısı genellikle, ilçenin güneyinde yoğun bir şekilde teşkil eden meşe ağaçları yanında yer yer ardıç, alıç, elma, kavak ve sakız ağaçları bulunmaktadır.[4]
Nüfus
İlçe; 1 belde ve 27 köyden oluşmaktadır.
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| Solhan ilçesi (Muş) | |||
| 1935[5] | 7.821 | 421 | 7.400 |
| Solhan ilçesi (Bingöl) | |||
| 1940[6] | 8.705 | 421 | 8.284 |
| 1945[7] | 8.173 | 528 | 7.645 |
| 1950[8] | 9.268 | 1.746 | 7.522 |
| 1955[9] | 8.958 | 1.026 | 7.932 |
| 1960[10] | 11.284 | 1.420 | 9.864 |
| 1965[11] | 13.400 | 1.968 | 11.432 |
| 1970[12] | 18.256 | 5.091 | 13.165 |
| 1975[13] | 23.481 | 7.014 | 16.467 |
| 1980[14] | 26.957 | 7.153 | 19.804 |
| 1985[15] | 30.524 | 9.059 | 21.465 |
| 1990[16] | 35.292 | 12.191 | 23.101 |
| 2000[17] | 33.604 | 14.325 | 19.279 |
| 2007[18] | 32.945 | 17.895 | 15.050 |
| 2008[19] | 32.975 | 15.950 | 17.025 |
| 2009[20] | 33.294 | 15.753 | 17.541 |
| 2010[21] | 33.466 | 15.741 | 17.725 |
| 2011[22] | 33.496 | 16.080 | 17.416 |
| 2012[23] | 33.424 | 16.659 | 16.765 |
| 2013[24] | 33.535 | 16.636 | 16.899 |
| 2014[25] | 33.256 | 17.282 | 15.974 |
| 2015[26] | 33.088 | 17.550 | 15.538 |
| 2016[26] | 33.133 | 17.634 | 15.499 |
| 2017[26] | 33.130 | 18.153 | 14.977 |
| 2018[26] | 33.618 | 17.756 | 15.862 |
| 2019[26] | 33.655 | 19.049 | 14.606 |
| 2020[26] | 34.326 | 20.056 | 14.270 |
Ekonomi
İlçenin ekonomisi büyük ölçüde hayvancılığa dayalı olup Son yıllarda “Süt İnekçiliği” modern üretim çiftlikleri açılmaktadır. 2021 yılı itibarıyla ilçede 3 Modern Süt İnekçiliği Çiftliği, 1 Modern Süt İşleme Fabrikası(Sütbir), 1 Su Dolum Fabrikası (Binpınar) 5 adet Tekstil Firması (Binses, AlanGrup, Hayalim, Bora ve Dumlu Tekstil) 900 işçi istihdamı ile ilçe ekonomisine katkıda bulunmakta bu sayede ekonomi daha canlı hale gelmektedir. Küçük Sanayi sitesinde sanayi kolunda faaliyet gösteren 40-50 adet irili ufaklı işletme ile beraber ilçenin muhtelif yerlerinde az miktarda buğday ve arpa yetiştirilmekte olup son dönemde rağbet gören ve üretimi artmaya başlayan elma, ceviz, soğan, fasulye ve dut gibi sebze meyveler de yerel ihtiyaçları karşılamaya doğru yol almaktadır.
Eğitim
Bingöl Üniversitesine bağlı Solhan Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, ilçede yer alır.
Spor
2013 yılında ilçede kurulan Solhanspor voleybol kulübü 2020-2021 sezonunda Efeler Liginde mücadele etmiştir.
Kaynakça
- ^ "Zazaki(Solhan):Bueglon (Boğazlar veya Sukanallarının "Ark" Kaynağı anlamına gelir)". 29 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020.
- ^ "2020 Solhan Nüfusu". 8 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2022.
- ^ "İlçemizin Tarihçesi". 9 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020.
- ^ "İlçemizin Coğrafi yapısı". 3 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2024.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Solhan Nüfusu - Bingöl". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Bingöl Solhan Nüfusu". nufusune.com.
