Sol Parti (Türkiye)

Sol Parti
Kısaltma	SOL Parti
Başkanlar Kurulu	İlknur Başer Önder İşleyen İsmail Hakkı Tombul Hayri Kozanoğlu Gizem Gül Kürekçi
Slogan(lar)	Öfkeniz ÖDP'de Umut Olsun! (1996-2019) Şimdi SOL Zamanı! (2019-günümüz)
Kuruluş tarihi	8 Haziran 1994 (BSP olarak)[1] 22 Ocak 1996 (ÖDP olarak) 22 Aralık 2019 (SOL Parti olarak)
Bölünme	Sosyalist Demokrasi Partisi (2002) Emekçi Hareket Partisi (2004) Eşitlik ve Demokrasi Partisi (2010)
Önceli	Devrimci Yol Birleşik Sosyalist Parti (1994-1996) Özgürlük ve Dayanışma Partisi (1996-2019)
Merkez	Çankaya, Ankara
Gazete(ler)	SOL Bülten
Üyelik (2024)	5.764[2]
İdeoloji	Sosyalizm[3] Marksizm-Leninizm[3] Sol popülizm[3] İlericilik[3] Enternasyonalizm[3] Antikapitalizm[3] Antiemperyalizm[3] Antimilitarizm[3] Antifaşizm[3]
Siyasi pozisyon	Sol
Ulusal üyelik	Birleşik Haziran Hareketi (2014-2015) Sosyalist Güç Birliği (2022-2023)
Uluslararası üyelik	Avrupa Solu Partisi Avrupa Anti-Kapitalist Solu
Resmî renkler	Kırmızı ve mavi
İlçe Belediye Başkanlığı	1 / 922 Tüm Liste
Belde Belediye Başkanlığı	1 / 390 Tüm Liste
Belediye Meclisleri	5 / 20.953
İnternet sitesi
solparti.org
Parti bayrağı
Türkiye

Sol Parti (eski adıyla Özgürlük ve Dayanışma Partisi), Türkiye'de faaliyet gösteren sosyalist siyasi parti. Parti tüzüğüne göre resmî kısaltması "SOL Parti" şeklindedir. Özgürlük ve Dayanışma Partisinin (ÖDP) 22 Aralık 2019 tarihinde Ankara'da düzenlenen 8. Olağanüstü Kongresi'nde partinin isminin Sol Parti olarak değiştirilmesine dair alınan tüzük değişikliği kararıyla kurulmuştur.^[4][5] Genel başkanı Önder İşleyen'dir.

SOL Parti liderliği yaşanan değişikliğin basit bir isim değişikliği olmadığını çünkü öncülü olan ÖDP'nin kurulduğu dönemin ürünü olan programının eskimesinden ve bugünün ihtiyaçlarından uzak kalmasından ötürü mevcut yapıyla devam edilemeyeceğini ve Türkiye'de siyasal gelişmelerin yeni bir parti kurmuş gibi çalışmalar yapmak ve yenilenmeyi gerektiğini belirtmiştir.^[4] Fakat SOL Parti, ÖDP mirasını tamamen reddetmemekte ve temel kuruluş felsefesi itibarıyla bu partinin kazanımlarını daha da geliştirmek, açmak, güncellemek göreviyle hareket edileceğinin altını çizmektedir.^[6] Bu bakımdan, SOL Parti'nin tarihi ÖDP'nin 1996 yılındaki kuruluşuna ve onun da öncülü olan Birleşik Sosyalist Parti'nin 1994 yılında siyasi faaliyetlerine başlamasına kadar uzanmaktadır. Bugün Sol Parti'nin merkezi Ankara'dadır ve partinin liderliği Önder İşleyen,İsmail Hakkı Tombul, Hayri Kozanoğlu, Gizem Gül Kürekçi ve İlknur Başer'den oluşan beş kişilik bir Başkanlar Kurulunca yürütülmektedir. Partinin yayınları SOL Bülten ve YOL dergisidir.

Ayrıca SOL Parti, Avrupa Solu Partisi (EL) ve Avrupa Anti-Kapitalist Solu (EACL) üyesidir. Gençlik örgütlenmesi SOL Genç'tir.

1990'lı yılların ortasında kurulan ve Türkiye'de çeşitli toplumsal kesimlerde kendisine taraftar ve üye toplayabilen Özgürlük ve Dayanışma Partisi, 2019 yılında Ankara'da gerçekleşen ve partinin isminin Sol Parti olarak değiştirildiği 8'inci Olağanüstü Kongre'ye kadar geçen Türkiye siyasal hayatının 23 yıllık zaman dilimi içerisinde önemli dönüşümler gerçekleştirmiş ve bu dönüşümler birçok tartışmaya ve yeni siyasi partilerin kurulmasına neden olmuştur. ÖDP'nin ve dolasıyla ardılı kabul edilen SOL Parti'nin tarihi bu nedenle hem ideolojik hem de takip edilen siyasal stratejiler açısından farklılıklar gösteren dönemlerden oluşturmaktadır.

Özgürlük ve Dayanışma Partisi yalnızca Türkiye'de özellikle 1990'lı yılların başlamasıyla ortaya çıkan sosyalist kesimlerin ve grupların yasal parti girişimlerinden biri olması nedeniyle değil aynı zamanda bu çevrelerin oluşturduğu geniş çaplı ilk birlik denemesi olması sebebiyle tarihsel olarak Türkiye siyasetinde önemli bir yer tutmaktadır. Dolasıyla 1996 yılında ÖDP'nin kuruluşuna kadar geçen zaman aynı zamanda Türkiye solunun 12 Eylül Darbesi sonrası ve Sovyetler Birliği'nin yıkılması gibi uluslararası siyasette önemli dönüşümleri içeren bir süreçte kendini yeniden yapılandırma ve değişim dönemidir. Bu bağlamda Kuruçeşme Süreci ve Geleceği Birlikte Kuralım Parti Girişimi ÖDP'nin kuruluşunu hazırlayan bu dönemdeki dikkate değer gelişmelerdir.

Türkiye sol siyasetinde Kuruçeşme Süreci ya da Kuruçeşme Toplantıları olarak anılan süreç 1986 yılından itibaren solda birlikteliği sağlamak, sosyalizmin güncel sorunları ve durumunu tahlil etmek ve yasal sosyalist parti kurmak amaçlarıyla değişik kesimleri bir araya getiren tartışmalar ve buluşmalar dizisini kapsar. 1980 öncesi farklı örgütlenmeler ve isimlerle siyaset yapan ve bu dönem boyunca çoğu zaman birbirleriyle sert bir siyaset rekabet içerisinde bulunan neredeyse tüm gruplar Kuruçeşme Süreci'ne dahil olmuş ve bu toplantılar kapsayıcı bir biçimde sosyalist çevrelerin birbirleriyle etkileşim içerisine girmesine zemin sağlamıştır. Fakat bu sürece Doğu Perinçek'in liderliğinde eski Aydınlıkçıların büyük çoğunluğunu oluşturduğu ve sonrasında Sosyalist Parti'yi kuracak grup ile birlikte 1980 öncesi sol gruplar içerisinde önemli bir siyasal güce sahip olan Devrimci Yol grubu gibi çevreler çeşitli sebepler ile katılmamıştır.

Kuruçeşme toplantılarında temel tartışmalar değişim ve reformların yeni bir alternatif yaratma noktasında gerekli olduğunu savunanlar ile bu grubun karşısında yer alan, onları reformizm ile suçlayan ve devrimci çizgide siyaset yapılmasını önemli ve zaruri bulan gruplar arasında yaşanmıştır. Toplantılar sonucunda üzerinde tamamıyla anlaşılan bir birlik sağlanamasa da süreç sonucunda yasal bir siyasi parti kurmak ve bu şekilde yola devam etmek isteyen reformcu grup 15 Ocak 1991 tarihinde Sosyalist Birlik Partisi (SBP)'nin kuruluşunu gerçekleştirmişlerdir ve partinin genel başkanlığına Sadun Aren seçilmiştir.^[7] SBP içerisinde 1990 yılında Türkiye İşçi Partisi ve Türkiye Komünist Partisi'nin birleşmesiyle kurulan Türkiye Birleşik Komünist Partisi'nden (TBKP) ayrılan bazı kesimler, bir kısım Türkiye Sosyalist İşçi Partisi (TSİP) kökenliler ve eski Aydınlık çevresinden isimler yer almıştır.^[8] Öte yandan SBP'nin karşısında Kuruçeşme sürecinde devrimci siyaseti savunan ve Ertuğrul Kürkçü gibi isimlerin dahil olduğu gruplar Devrimci Sosyalist Blok adı altında örgütlenme çalışmaları yürütmüşlerdir ancak bu grup kısa süre içerisinde dağılmıştır.^[9]

Kurulduktan kısa süre sonra SBP, yaklaşan 1994 yerel seçimlerinde birlikte hareket etmek üzere diğer gruplara çağrıda bulunmuş ve çağrıya cevap veren Kurtuluş, Yeni Yol gibi çevrelerle Birleşik Sosyalist Alternatif (BSA) oluşturulmuştur. Seçimlerde alınan 80 bin civarı oy oransal olarak düşük kalsa da birlik projesinin geleceğine dair bu çevrelerde bir umut yaratmıştır. Seçimlerin ardından SBP'nin içerisinde yer aldığı BSA'yı oluşturan gruplar ve Sosyalist İktidar Partisi'nde kopan Sosyalist Politika grubunun katılımıyla, SBP'nin parti örgütlenmesinin üzerine 8 Haziran 1994 tarihinde düzenlenen kongre ile Birleşik Sosyalist Parti (BSP) ismiyle yeni bir parti kurmuştur ve genel başkanlığa oy çokluğu ile yeniden Sadun Aren seçilmiştir. Daha sonra BSP ve içerisindeki grupları ÖDP'nin kuruluşundaki temel aktörlerden olmuşlardır.

Geleceği Birlik Kuralım Parti Girişimi Türkiye solundaki birlik tartışmalarına paralel olarak özellikle Kuruçeşme Süreci'nde yer almayan Devrimci Yol hareketinin kitlesel yasal parti kurma yönünde başlattığı girişimdir. Özellikle 1974 yılından itibaren kadroları oluşmaya başlayan ve ilk sayısı 1 Mayıs 1977 yılında çıkan aynı isimli dergi etrafında örgütlenen bu hareket 12 Eylül askerî darbesi ile büyük bir darbe almış ve liderleri tutuklanmıştır. Aynı süreçte hareketin tabanı zaman içerisinde parçalanmış ve taraftarların önemli bir bölümü siyasetten uzaklaşırken bir kısmı da SHP gibi merkez-sol partilerde siyaset yapmaya başlamıştır. Ancak 1991 yılında Oğuzhan Müftüoğlu gibi önderlerinin cezaevinden çıkmasının ardından Devrimci Yol hareketi kendi içerisinde bir tartışma sürecini başlatmıştır. Tartışma süreçlerinde özellikle Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ve Doğu Bloku'nun çökmesinin ardından dünyada sosyalizmin tarihsel bir döneminin sona erdiği tespiti yapılmış ve Türkiye'de de yeni bir sol dalga yakalayabilmek için geleneksel sol anlayışın terk edilerek yerine örgütsel reformist bir dönüşüm ile yeni bir siyaset söyleminin ve stratejisinin geliştirilmesinin önemi vurgulanarak kararlaştırılmıştır. Sonuç olarak bir perspektif değişimin gereği olarak yasal bir siyasi parti kurulmasına karar verilmiştir. Geniş aydın kesimlerle ile birlikte çağrı metinleri yayınlayarak Devrimci Yol hareketi 'kitlesel sol parti' için çalışmalara başlamıştır. Bu çalışmaların ürünü olan Geleceği Birlik Kuralım Parti Girişimi ülke çapında birçok il ve ilçede toplantılar gerçekleştirmiş ve neden ve nasıl bir parti istiyoruz sorusuna cevap aramıştır. Bu süreç içerisinde hareket BSP ile de birlik görüşmeleri yapmaya karar vermiş ve yaklaşık ay süren bu görüşmelerin ardından ÖDP'nin kurulacağı bir birlik kararı alınmıştır. Aynı dönemde Mehmet Ali Aybar'ın liderliğini yaptığı Sosyalist Devrim Partisi çevresi de girişime dahil olarak ÖDP'nin kuruluş sürecine dahil olmuştur.

Özgürlük ve Dayanışma Partisi'nin kuruluşuna yönelik ilk gelişme Geleceği Birlikte Kuralım Parti Girişimi ile Birleşik Sosyalist Parti'nin 6 Eylül 1995'te aldığı ilke düzeyindeki anlaşmayı bildiren karar olmuştur.^[10] Bu kararla yeni bir tartışma sürecine girilmiş ve 7-8 Ekim 1995 tarihlerinde bu iki grup kendi tezlerini ve analizlerini içeren bildirimlerin sunumlarını yapılan tartışma toplantısında sunmuştur. Bu bildirilerde Türkiye siyasetindeki siyasal İslam, Kürt sorunu, Türkiye emekçilerinin sorunları gibi konular ele alınmış ve görüşler ortaya konmuştur. Toplantıyı takiben başka bir buluşma gerçekleştirilerek bu sefer kurulması planlanan partinin programı ve tüzüğü ele alınmıştır. Kuruluştan önceki son toplantı İstanbul'da 26 Kasım 1995 tarihinde gerçekleşmiş ve buluşmada partinin bir kitle partisi olacağı, sadece işçi-emekçi değil tüm çalışan kesimlerin haklarını savunacağı ve parti içindeki grupları meşru şekilde örgütlenmesine izin vereceği bildirilmiştir. 20 Ocak 1996'da gerçekleşen Kurucular Konferansı ile partinin adının Özgürlük ve Dayanışma Partisi olacağı ilan edilmiş ve genel başkanlığa özellikle hiçbir grupla bağlantısı olmaması ve yeni bir yüz nedeniyle oy birliğiyle Ufuk Uras seçilmiştir. Sadun Aren ise ÖDP onursal genel başkanı olmuştur.^[11] Parti Ankara'da Yükseliş Koleji Spor Salonu'nda düzenlenen 21 Ocak 1996 tarihindeki buluşmada beş yüzden fazla kurucu üye ile kurulmuştur ve bu kurucu üyeler büyük oranda partiyi oluşturan grupların temsilcileridir. Kuruluşun hemen ertesi yılı ise 1997'de 26 Ekim günü ÖDP Ankara'da 1. Büyük Kongresini yapmıştır. Kongreye tek başkan adayı olarak katılan Ufuk Uras, 631 delegeden oy kullanan 405'inin oylarının tümünü almış ve genel başkan seçilmiştir. Kongrede "Militarizmin Tasfiyesi ve Demokrasi İçin Ordu Güdümüne Son, Özgürlükçü Bir Laiklik için, Siyasal İslam ve Kadınların Özgürlüğü, Halk Sarmaşığı: Her Gün, Her Yerde Siyaset, Toplumsal İhtiyaçlar İçin Bir Ekonomi, Siyasal Çözüm İçin Barış ve Demokrasi, Savaş ve Militarizme Karşı Kadın Dayanışması, Maceracı, Yayılmacı ve Teslimiyetçi Dış Politikaya Son, Kıbrıs'ta Macera Değil, Çözüm, Söz, Yetki, Karar, İktidar Çalışanlara, Kadın Emeğinin Özgürleşmesi İçin, Parasız, Demokratik, Bilimsel Eğitim gibi başlıklarla bir dizi kararlar alınmıştır.

ÖDP kuruluşundan itibaren çeşitli sol grupların birlik projesiydi ve parti içerisinde bu gruplar kendi siyasal kimliklerini koruyarak faaliyet göstermeye devam ettiler. ÖDP'de faaliyet gösteren gruplar şu şekilde özetlenebilir:

• Devrimci Yol hareketi: 1980 öncesi Devrimci Yol'da örgütlenen ve darbe sonrası önderlerinin cezaevinden çıkmasının ardından tartışma sürecine giren, bunu takiben Geleceği Birlik Kuralım Parti Girişimi'ni kuran bu grup ÖDP'nin ana gövdelerinden birini oluşturmuştur. Özgürlükçü Sol Platform adı altında ÖDP'de yer alan Devrimci Yol, kurucular meclisinde de Oğuzhan Müftüoğlu, Mehmet Ali Yılmaz, Melih Pekdemir, Sedat Göçmen, Bülent Forta, Adnan Bostancıoğlu, Serpil Boğa, Burhan Sönmez gibi isimlerle temsil edilmiştir.
• Kurtuluş hareketi: 1980 öncesi Kurtuluş Sosyalist Dergi'sini (KSD) çıkaran ve bu isimle örgütlenen bu grup darbe sonrası Yeni Öncü isimli dergi etrafında örgütlenmeyi sürdürmüş, önce BSA ve BSP'nin içinde yer almış ardından ÖDP'ye katılmışlardır. Kurtuluş hareketinden Mustafa Yavuz, Erdal Kara, Saim Koç, Seyfi Öngider gibi isimler partinin kurucular meclisinde yer almıştır.
• Emek ve Demokrasi Grubu: Eski TKP, TİP, TSİP üyelerinin birlikteliği ile oluşan Geniş Açı Grubu'nun kendisini feshettikten sonra Özgürlükçü Sol Platform çevresi ile birleşmesi sonucunda doğmuştur. SBP kökenlilerden Sadun Aren, Sıtkı Çoşkun, Atilla Aytemur, Tektaş Ağaoğlu, Hüseyin Hasançebi kurucular meclisindedir.
• Ekmek ve Gül Platformu': Yurdaer Erkoca'nın temsil ettiği, Troçkist akımdan gelen Sosyalist Alternatif ile Kenan Kalyon'un da içinde yer aldığı Emek grubundan gelen ve Hikmet Kıvılcımlı'nın tezlerinin savunucusu bir grup olan Toplumsal Özgürlükün birleşmesi ile meydana geldi. ÖDP kurucularından Ertuğrul Kürkçü de bu platformda uzunca bir dönem bulunmuştur.
• Sosyalist Eylem Platformu (SEP): Sungur Savran'ın içinde olduğu Sosyalizm çevresi ile Kurtuluş, Sosyalist Demokrasi için Kurtuluş, Devrimci Marksist Kolektif gibi grupların birlikteliği ile oluşturulan bir platformdur.
• Sosyalist Politika: SİP'den ayrılan Sosyalist Politika çevresi BSA ve BSP süreçlerinin ardından ÖDP'ye katılmıştır. 1999 yılında SİP'den ayrılıp ÖDP'ye geçen Sosyalist Birlik Hareketi (SBH) çevresi, Sosyalist Politika'ya katılmıştır. Metin Çulhaoğlu'nun temsil ettiği ve Kongre'ye "Sosyalizm ve Parti" adı ile tek başına çıkan bir platformdur.
• Yeni Yol: 1980 öncesi yayınlanan Sürekli Devrim dergisinin devamı niteliğinde olan, Masis Kürkçügil'in içinde yer aldığı Troçkist kökenli bir gruptur.
• Toplumsal Özgürlük: Hikmet Kıvılcımlı'nın tezlerini savunan, ÖDP içinde '"Ekmek ve Gül Platformu" içinde yer alan gruptur.
• Sosyalizm: Sungur Savran, Şadi Ozansü, Kemal Ülker gibi yazarların 1988'de çıkarttığı Sınıf Bilinci adlı teorik dergiyle şekillenen, Dördüncü Enternasyonal geleneğini sahiplenen gruptur. Grubun kökeni 1980 öncesinde çıkan Sürekli Devrim dergisine kadar dayandırılabilir.
• Sosyalist Emek İnisiyatifi (SEİ): ÖDP içinde, Sosyalist Politika ve Sosyalizm gruplarının oluşturduğu platformdur.
• Devrimci Marksist Kolektif (DMK): Komünist Devrim Hareketi (KDH) içerisinde İlker Aktük'ün çevresinde kümelenen Troçkist kökenli bir gruptur. DMK, KDH'den ayrılmasının ardından ÖDP'ye katılarak Sosyalist Eylem Platfomu (SEP) kurucularından birisi olmuştur.
• Sosyalist Alternatif (SA): Sosyalist İşçi dergisi (sonradan Devrimci Sosyalist İşçi Partisi (DSİP)) çevresinden koparak ÖDP'ye katılan gruptur. ÖDP içinde ‘Ekmek ve Gül Platformu'nda yer almıştır.

ÖDP'nin ilk parti programı Kurucular Konferansı'nda ardından 22 Ocak 1996 tarihinde kabul edilmiştir. ÖDP kendini parti tüzüğünde "tüm emekçilerin, ezilenlerin ve onlarla aynı saflarda yer almayı ve yeni bir dünya kurmayı isteyenlerin partisi" olarak tanımlamıştır^[12] ve kendisini Türkiye siyasetinde geniş muhalif toplumsal kesimleri bir araya getirme projesi olarak sunmuştur. Bu noktada ÖDP, "özgürlükçü, özyönetimci, enternasyonalist, demokratik planlamacı, doğa-insan ilişkilerini yeniden tanımlayan, militarizm karşıtı, cinsiyetçi olmayan bir sosyalizm doğrultusunda, sermaye güçlerinin egemenliğini, emperyalizmin tahakkümünü ortadan kaldırarak, emek güçlerinin siyasi iktidarının kurulmasını" amaçladığını ve "üretenlerin yönetimde, ekonomik karar ve planlama süreçlerinde söz sahibi olduğu, çoğunluğun iradesine dayanan; baskı, sömürü, şiddet ve eşitsizlik biçimlerinin ortadan kaldırıldığı bir dünyayı" hedeflediğini duyurmuştur.^[12]

Programda Yeni Dünya Düzeni olarak tanımlanan 1990'lardaki dönemin küreselleşmenin hız kazandığı, serbest piyasa ekonomisinin ve onun getirdiği üretim tarzından kaynaklanan gelir eşitsizliği ve yoksullaşmanın arttığı, bölgesel savaşların çoğaldığı, milliyetçilik ve ırkçılığın artış eğilimde olduğu ve bütün bunların sonucu olarak hem dünyada hem de Türkiye'de gelişmekte olan bir siyasal ve ekonomik istikrarsızlığın bulunduğu tespiti yapılmış ve buna göre geliştirilmesi gereken strateji ekseninin sömürüye karşı zenginin yoksullar üzerindeki hakimiyetine son verilmesi, erkek egemenliği ve cinsiyet ayrımcılığına karşı çıkışması gibi mücadeleler olduğu belirtilmiştir.

ÖDP'nin kuruluşunda program ve tüzüğünde temel ideolojik çıkış noktası bu açıdan özgürlükçü sosyalizm olmuştur. Özgürlükçü sosyalizm geçmişin devletçi veya gelenekçi sosyalizminden kopuşu ifade ederken değişen kapitalizm karşısında ve geçmişin deneyimleri ışığında yeni bir sosyalist alternatif üretilmesini ifade eder. Ayrıca özgürlükçü sosyalizm diğer sosyalizm deneyimlerinden farklı olarak değişim için demokratik, çoğulcu, katılımcı bir iktidarın olması gerektiğini savunurken esas devrimci değişimin aşağıdan yukarıya şeklinde geniş halk kitlelerinin kendini yönetmesi ve denetlemesiyle oluşacağını içereceğini savunur. Özgürlükçü sosyalizmi savunan kuruluş dönemindeki ÖDP de bu bağlamda siyasetin toplumsallaştırılmasını, gündelik yaşamın bir parçası haline gelmesini ve insanların siyasal özneler olmasını savunmuştur. Ayrıca ÖDP programı özgürlükçü sosyalizmin etkisiyle özyönetimciliği (üreten-yöneten toplumsal işbölümünün aşılması), enternasyonalizmi (kapitalizmin ortaya çıkardığı sorunlara karşı küresel ölçekte mücadele edilmesi ve her türlü milliyetçiliğin reddi), demokratik planlamacılığı (bürokratik ve merkeziyetçi olmayan bir yapıda imkânların en iyi biçimde değerlendirilmesi), ekolojizmi (doğa-insan ilişkisinde bir denge ve uyumun kurulması), feminizmi (cinsiyetçi olmayan bir sosyalizm içerisinde kadının toplumdaki yeri ve rolü geliştirilmesi ve toplumsal cinsiyet ayrımcılığına karşı tavır alınması), anti-militarizmi (barışın savunulması ve savaş karşıtlığı) sahiplenmiştir.

Bu tip bir özgürlükçü sosyalizmi savunarak ÖDP, Gökkuşağı Koalisyonu Projesi'ni gerçekleştirmeye çalışmıştır. Bu projede ÖDP, sosyal demokratları, sosyalistleri, feministleri, çevrecileri, yeşilleri, savaş karşıtlarını, vicdani retçileri yani düzene muhalif olan tüm toplumsal özneleri bir gökkuşağının renkleri gibi bir araya getirme hedeflemiştir ve hepsinin eşit koşullardaki birlikteliğine işaret etmek istemiştir. Gökkuşağı Girişimi bağlamında çeşitli toplumsal gruplar, farklı yurttaş inisiyatifleri, meslek örgütleri ve sendikalar ile bir araya gelen ÖDP, Türkiye'nin çeşitli illerinde toplantılar gerçekleştirmiş ve Türkiye'nin demokratikleşmesi yönünde bir takım siyasal taleplerde bulunmuştur. O dönemde partinin kurucu genel başkanı Ufuk Uras bu girişimi şöyle tarif etmiştir:^[13]

Türkiye’nin siyasi tarihinde krizler hep ordu eliyle çözülmeye çalışıldı. Düzenli aralıklarla müdahale geleneğinin çözümsüzlüğü karşısında, emek ve demokrasi eksenli bir sol sivil seçeneği pekâlâ gökkuşağı koalisyonu üretebilir. Gökkuşağı, toplumsal muhalefetin eş aralıklı yan yana duruşunun siyasete müdahalesinin bir aracı olmalıdır. Sorun kendi geleceğimizi bugünden kurmak ve ona sahip çıkmak iradesini göstermektir. Toplumun bastırılan bütün talep ve enerjilerini bir gökkuşağı koalisyonunda birleştirerek barışı, demokrasiyi, temiz siyaset özlemlerini, emeğin sosyal haklarını ve özgürlükçü bir laikliği gerçekleştirmemiz gerekiyor

Türkiye 18 Nisan 1999 tarihinde dönemin Başbakan'ı Mesut Yılmaz'ın istifası üzerine genel ve yerel seçimlere gidilmiştir ki bunlar ÖDP'nin ilk defa seçim sahnesine çıktığı seçimlerdir. Parti hazırladığı seçim bildirgesinde iktidar hedefinden çok parlamentoya girerek etkili bir muhalefet yapmayı hedeflemiş ve sloganı haline gelen öfkeyi umuda çevirmeyi amaçlamıştır. Bu bağlamda kendisini diğer partilerden farklı kılacak şekilde eşitlik ve adalet, özgürlük ve demokrasi, barış ve laiklik istediğini seçmenlere bildirmiştir.^[14] Bu bağlamda yurttaşların siyasal, ekonomik, kültürel, sosyal, örgütlenme, bedensel, çevresel haklarını savunacağını ve genişleteceğini beyan etmiştir.

Parti seçim kampanyası boyunca çeşitli sivil toplum örgütleri ile birlikte Gökkuşağı Buluşmaları gerçekleştirmiş ve Türkiye'nin birçok ilinde seçim mitingleri düzenlemiştir. Seçimde Türkiye'nin entelektüel çevrelerinden Can Yücel, Adalet Ağaoğlu, Mina Urgan, Fakir Baykurt, Ali Nesin, Müjde Zidani, Nevzat Çelik, Fethi Naci, Çoşkun Özdemir, Menderes Samancılar, Neşe Yaşin, Ahmet Ümit, Sevinç Eratalay, Oya Baydar, Yaşar Güner, Vecihi Timuroğlu, Orhan Taylan, Ömer Laçiner, Mete Tunçay, Tektaş Ağaoğlu gibi önemli isimler ÖDP'den milletvekili adayı olmuşlardır.

Yarattığı olumlu havaya ve parti kadrolarının iyimserliğine karşın ÖDP seçimlerde beklenilen sonucu fakat alamamıştır. Seçim sonuçlarına göre ÖDP milletvekili seçimlerinde 248.553 oy alarak %0,8'de kalmış ve %10 seçim barajının altında kalarak meclise girememiştir. Öte yandan, İl Genel Meclisi seçimlerinde ÖDP, Türkiye genelinde 264.136 oy alarak, %0,8 oy oranında kalmış ve bu oyların 191.239'u (%1) kentlerden gelirken, 72.575'i (%0,6) kırsal alandan gelmiştir. Büyükşehir Belediye Başkanlığı Seçimi sonuçlarından ise ÖDP, Türkiye genelinde 50.885 oy alarak, %0,5'lik bir oy oranı yakalamıştır. Parti aynı zamanda Belediye Başkanlığı Seçimi'nde, Türkiye genelinde 113.463 oy alarak, yine %0,5'lik bir oy oranına ulaşmıştır. Yine de belediye başkanlığı seçimlerinde, Erzincan ili Geçit Beldesi'yle, Malatya İli Darende İlçesi Ağılbaşı Beldesi'nde ÖDP adayları seçimden galip çıkmıştır. Ayrıca kazanılan belediye meclisi üyeliklerinin toplam sayısı 26 olmuş; kazanılan yerler ise Erzincan Geçit, Altınbaşak ve Mollaköyü beldeleri, Malatya Beydağı ve Ağılbaşı beldeleri, Kayseri Sarıoğlan ilçesi Karaözü Beldesi ile Hopa, Kemerhisar, Avanos ve Bahadın'dır.

Partinin Merkez Yürütme Kurulu seçimlerin ardından kendisini tamamen başarısız kabul etmese de, seçim öncesinde belirlenen amaçlara ulaşmada parti yetersiz kalmıştır ki bu başarısızlık özellikle 2. Kongre'ye giden süreçte daha sonra yaşanacak olan ayrışmalara da temel hazırlamıştır. Seçimlerin ardından 27 Şubat 2000 tarihinde ÖDP 2. Büyük Kongresi Ankara'da yapılmıştır. Kongre'de Genel Başkanlık seçimine tek aday olarak giren Ufuk Uras 1843 geçerli oyun 1770'ini alarak yeniden seçilmiştir. Öte yandan 100 kişiden oluşan Parti Meclisi seçiminde ise grupların kazandığı üye sayısı şu şekilde gerçekleşmiştir: Özgürlükçü Sol'dan (Devrimci Yol) 61, Sosyalist Eylem Platformu'ndan 24, Ekmek ve Gül Platformu'ndan 7, Sosyalist Politika'dan 3, bağımsızlardan 4 ve Hareket eğiliminden 1 kişi.

ÖDP'nin Türkiye siyasal hayatında en ayırt edici özelliği o güne kadar bir araya gelememiş sosyalist grupları bir araya getirmesi olsa da ve parti liderliği bu durumu ÖDP'nin zenginliği olarak tanımlasa da özellikle 1999 seçimlerinden başlamak üzere parti içindeki çeşitli grupların farklı konulardaki görüş ayrılıkları 2000'li yıllarından başından itibaren keskinleşmiş ve partinin örgütlenmesiyle birlikte iç tartışmalara yansımıştır. Bilhassa Kürt sorununa parti içindeki grupların geliştirdiği farklı yaklaşımlar ve 1999 seçimlerinde Kürt siyaseti ile bir seçim ittifakının yapılıp yapılmaması konusu parti içindeki örgütsel krizi derinleştirmiştir. Özellikle Türkiye'nin 1990'lı yılların sonunda içine girdiği ekonomik bunalımlar bağlamında Kürt sorunu veya siyasal İslam gibi eski kriz dinamiklerinin konumlarını kaybettiği, onun yerine Türkiye'nin küresel kapitalizm ile bütünleşmesinin yarattığı sorunların ağırlık kazandığı ve buna göre bir siyasal hat çizilmesi gerektiği partinin yönetim organlarınca öne sürülmüştü. Bu noktada parti yönetiminin ürettiği Çalışma Raporu yoksullaşma, işsizlik gibi sorunları öne çıkararak ve ÖDP'nin siyasal faaliyetlerinin buna göre düzenlenmesini önermiştir. ÖDP'nin I. Olağanüstü Kongresi bu doğrultuda 17-18 Kasım 2001'de Ankara'da toplanmış ve krize yönelik geliştirilecek siyaset ile parti içi kriz gündem olmuştur.

Fakat başını Kurtuluş, Sosyalist Demokrasi İçin Kurtuluş, Devrimci Marksist Kolektif (DMK) ve Sosyalizm gruplarının birlikteliğinden oluşan Sosyalist Eylem Platformu'nun (SEP) çektiği parti içindeki oluşumlar bu rapora itiraz etmiştir ve sonrasında 1. Olağanüstü Kongre'ye katılmamışlardır. Öte yandan Maçka İnisiyatifi olarak adlandırılan ve esas itibarıyla ÖDP içinde “Ekmek ve Gül Platformu” içinde yer alanlar rapora tamamen karşı çıkmasalar da SEP ve partiyi yöneten Özgürlükçü Sol Platformu dar bir anlayışla tarihsel bir rekabet tutuşlarını ileri sürmüş ve eleştirmiştir. Bunu sonucu olarak içerisinde Ertuğrul Kürkçü, Yurdaer Erkoca, Tektaş Ağaoğlu, Mücella Yapıcı gibi isimler bulunan Maçka İnisiyatifi (Mİ) isimli platformda yer alan 1000 kişi, 10 Şubat 2002 tarihinde ÖDP'den ayrılmıştır. Maçka İnisiyatifinin hemen ardından 28 Ağustos 2002 tarihinde bir süredir Sosyalist Demokrasi Partisi için Girişim adıyla çalışmalarını sürdüren Kurtuluşçuların ağırlıkta olduğu SEP grubu ÖDP'den ayrıldığını açıklamasının ardından partileşme çalışmalarını tamamladığını açıklamış ve Sosyalist Demokrasi Partisi'nin (SDP) kuruluşunu ilan etmişlerdir. Eski İnsan Hakları Derneği (İHD) başkanı olan Akın Birdal'ın sözcülüğünü yaptığı grup içinde 1996'da kurulduğundan o güne kadar ÖDP'de siyaset yapmış Mihri Belli, Sevim Belli, Ragıp Zarakolu, Veysi Sarısözen, Filiz Koçali, Filiz Karakuş ve Mustafa Kahya gibi isimler yer almıştır.^[15]

SDP'nin kuruluşunda yer alan isimler ÖDP'den ayrılış nedenlerini ve eleştirilerini birkaç başlık altında açıklamışlardır. Öncelikle, ayrılıkta en temel mesele olarak ÖDP'nin Kürt sorununa olan yaklaşımı öne sürülmüştür. Kürt sorununda ezilenlerin yanında olmak yerine bir üçüncü yolun ÖDP'de tercih edilmesine karşı çıkılmıştır. Diğer bir yandan, ikinci olarak, ÖDP'nin post-Marksizm'in ve Avrupa komünizminin Türkiye'deki siyasal temsilcisi haline geldiği, sosyalizmi hedefleyen bir parti olarak kendini tanımlamasına rağmen ÖDP'nin işçi sınıfının egemen sınıf olarak örgütlenmesi için mücadele etmek yerine, onun toplumsal muhalefet güçlerinden biri olarak değerlendirdiği söylenmiştir. Bundan kaynaklı olarak da, partinin militan mücadeleye uzak kentli orta sınıfların partisi haline geldiği ve giderek özgürlükçü sosyalistlerin oluşturduğu monolitik bir yapıya büründüğü iddia edilmiştir.^[16]

ÖDP'de yaşanan ayrışmaların ardından özellikle geriye kalan Özgürlükçü Sol Platformun önderliğinde 3. Olağan Kongre 29-30 Haziran 2002 tarihlerinde Ankara'da, Dedeman Büyük Anadolu Otel'de yapılmıştır. Kongre'de genel başkanlık için tek aday olan Ufuk Uras, geçerli 397 oyun tamamını alarak yeniden genel başkan seçildi. Parti bu kongre ile beraber 3 Kasım 2002'de gerçekleşecek seçimlere hazırlık yapmıştır. Seçim bildirgesinde ÖDP, “Öfkeniz ÖDP'de Umut Olacak Bu Düzen Değişecek” başlığı altında partinin yönelmek istediği toplumsal kesimlerin emeğiyle geçinenlerin, işsizlerin, emeklilerin, köylülerin, kadın ve gençlerin ihtiyaçlarının karşılanması olduğu belirtilmiş, “IMF'siz Bir Türkiye Mümkün” başlığı ile IMF ile varılan anlaşmaları sonucu gerçekleşen özelleştirme gibi uygulamalara karşı çıkılmış, “Yoksulluk Düzeni Değişecek!” başlığı ile Türkiye'de yoksulluğun kapitalizmi aşmayı hedefleyen özgürlükçü ve demokratik bir sosyalizm anlayışıyla son bulabileceğinin altı çizilmiş ve “Başka Bir Hayat, Başka Bir Türkiye Mümkün!” başlığı ile seçmenlerin seçim barajını düşünerek oy vermemeleri istenmiştir.

Adalet ve Kalkınma Partisi'nin oyların %34,28'ini alarak seçimleri kazanan parti olduğu 2002 seçimlerinde, ÖDP toplam 106.023 oy ve %0,34 oy oranı alarak 1999 seçimlerinin bile gerisinde kalmıştır. Seçim öncesi Kürt siyasetinin temsilcileri olan HADEP/DEHAP ile yürütülen ittifak görüşmelerinin başarısız sonuçlanması bu gerilemede en önemli etkenlerden biri olarak değerlendirilmiştir. Ayrıca seçim yenilgisinin ardından 25-26 Ocak 2003 tarihlerinde gidilen ÖDP 2. Olağanüstü Kongresi'nde genel başkan Ufuk Uras görevinden istifa ederek ayrılmak zorunda kalmış ve başkanlık için tek aday olan Hayri Kozanoğlu 1067 delegenin oy kullandığı kongrede geçerli oyların 1035'ini alarak genel başkanlığa seçilmiştir.^[17]

Yenilenen liderliği ile 2002'de olduğu gibi seçim hazırlıklarına ÖDP, Demokratik Halk Partisi (DEHAP), Yeni Türkiye Partisi (YTP), Sosyal Demokrat Halk Partisi (SHP), Emek Partisi (EMEP) ve Sosyalist Demokrasi Partisi (SDP) gibi sol partiler 28 Mart 2004'te yapılacak yerel seçimler öncesi oluşturulan yerel seçim platformlarında bir araya gelerek başlamıştır. ÖDP'nin İstanbul'da DEHAP, EMEP, SHP, SDP ve Özgür Toplum Partisi (ÖTP) ile birlikte güç birliği yaparak büyükşehir belediye başkanlığı için ortak aday çıkaracakları 15 Ocak 2004'te basın toplantısı yapılarak duyurulmuştur. Öte yandan, ÖDP lideri Hayri Kozanoğlu, SHP lideri Murat Karayalçın, DEHAP lideri Tuncay Bakırhan, ÖTP lideri Ahmet Turan Demir, EMEP lideri Levent Tüzel ve SDP lideri Akın Birdal 29 Ocak 2004'te bir basın toplantısıyla, seçimlerde Güç Birliği oluşturacaklarını kamuoyuna ilan etmişlerdir. Genel başkanların imza attığı ortak metinde "demokratik, bağımsız bir ülke, halkçı ve katılımcı yerel yönetimler için demokratik seçenek yaratmak üzere" bu partilerin bir araya geldiği vurgulanmıştır.^[18]

ÖDP bu seçimde, Belediye Başkanlıkları için kullanılan geçerli oyların 24.711'ini (%0,10) alarak 2 yerin belediye başkanlığını kazandı. Bunlar Artvin'in Hopa ilçesinde Yılmaz Topaloğlu ve Yozgat'ın Sorgun ilçesi Bahadın Beldesinde Şimşek Türken'dir. ÖDP, Belediye Meclis Üyelikleri için kullanılan geçerli oyların 29.269'unu (%0,12) alarak 21 üyelik kazandı. Bu üyeliklerin illere dağılımı şöyledir: Artvin 3, Erzincan 3, Malatya 5, Nevşehir 1, Sivas 1, Yozgat 6, Bartın 2.

2004 yılındaki seçimlerin ardından 2005 yılında 30 Ocak günü ÖDP'nin 4. Olağan Büyük Kongresi toplanmıştır. Ankara'da Kocatepe Kültür Merkezi'nde yapılan bu kongrede genel başkanlık için tek aday olan Hayri Kozanoğlu, kayıtlı 593 delegeden 426'sının oy kullandığı seçimde 423 oy alarak tekrar genel başkanlığa seçilmiştir.^[19] Bu Kongre'de iki yıl sonra ise ÖDP 5. Olağan Kongresi yine Ankara'da Kocatepe Kültür Merkezi'nde yapılmıştır. Hayri Kozanoğlu'nun aday olmayacağını açıklamasının ardından ÖDP'de ilk defa iki adaylı bir başkanlık seçimine gidilmiş eski genel başkan Ufuk Uras 410 oy alarak rakibi 371 oy alan Alper Taş karşısında 39 oy farkla yeniden genel başkan seçilmiştir.^[20]

Genel Başkan değişikliğinin ardından 2007 genel seçimleri için hazırlıklara başlayan parti, Bin Umut Adayları ittifakında yer alarak DTP, EMEP ve SDP ile seçim işbirliğine gitmiştir. Parti genel başkanı Ufuk Uras, seçimlerde ittifak içerisinde İstanbul adayı olabilmek için partisinden istifa etmiş olsa da seçim sonucunda seçildikten sonra 26 Temmuz Cumartesi günü ÖDP'ye yeniden kaydını yaptırarak partiyi TBMM'de temsil etmiştir.^[21]

Ufuk Uras 2007 genel seçimlerinde aday olup milletvekili seçilse de ÖDP içerisinde bu konuda farklı görüşler ortaya atılmış ve farklı grupların örgütsel çekişmesi ile karşılaşılmıştır. Parti içinde çıkan kriz 4. Olağanüstü Kongre'de çözülmeye çalışılmıştır. Kongre'de bağımsız aday seçilmek için partiden istifa eden Ufuk Uras yeniden genel başkanlığa aday olurken, özellikle partinin DTP ile gerçekleştirdiği ittifaktan rahatsız olan grup TMOBB Elektrik Mühendisleri Odası Başkanı Bekir Kemal Ulusaler'i Ufuk Uras'a karşı aday olarak çıkarmıştır.^[22] Aralarında KESK Genel Başkanı İsmail Hakkı Tombul, TMOBB Başkanı Mehmet Soğancı, Oğuzhan Müftüoğlu, Hayri Kozanoğlu gibi isimlerin de bulunduğu 1200 kişi "ÖDP'ye Sahip Çıkma Zamanı!" isimli bir bildiri yayınlayarak 'bağımsız adaylık' sürecinin parti içinde yarattığı tartışma ve sorunların çarpıtılarak istismar edildiği, ittifak konusunda Kürt hareketinin bugün sahip olduğu sayısal çoğunluktan hareketle ÖDP'nin yetkili kurullarını devre dışı bırakacak bir yol izlenmiş olduğu ve seçimlerden sonra, bağımsız adaylık konusunun basit bir seçim taktiği olmanın ötesinde ‘solu yeniden yapılandıracak bir ittifak' tartışmasına dönüştürüldüğü öne sürülmekle beraber ÖDP'nin bağımsız devrimci bütünlüğünü korunmasının önemi belirtilmiştir.^[23] 7 Ekim 2007'de Ankara Milli Eğitim Bakanlığı Şura Salonu'ndaki yapılan kongrede Ufuk Uras 467 oy alırken rakibi olan ve bu süreçte vekaleten Genel Başkanlığı yürüten Kemal Ulusaler 336 oy almış ve Ufuk Uras yeniden genel başkanlığa seçilmiştir. Ancak seçimi kazansa da Ufuk Uras, parti meclisi için oluşturduğu listeden 28 kişi kazanabilirken, Ulusaler'in listesinden 32 kişinin parti meclisine girmesi sonucu önemli bir yenilgi almıştır.^[24]

2007 genel seçimleri ve Ufuk Uras'ın bağımsız adaylığı sonrasında ÖDP'de yaşanan parti içi kriz düzenlenen olağanüstü kongre ile giderilmeye çalışılsa da özellikle 2008 yılında 2009 yerel seçimleri için Türkiye solunda yürütülen çatı partisi ve Ergenekon tartışmaları ile daha da şiddetli bir hal almıştır. İlk olarak Uras'ın öncülüğünü yaptığı grup DTP ile ittifak kurularak çatı partisi ile 2009 yerel seçimlerine girilmesini savunmuş ve Ufuk Uras 27 Aralık 2008 günü diğer sol partilerle birlikte seçimlerde ortak hareket edileceğine dair deklarasyona parti genel başkanı olarak imza atmıştır.^[25] Buna karşın, ÖDP MYK'sından açıklama yapılarak ÖDP'nin yerel seçim çalışmalarını parti olarak yürüteceğini ve bir dizi sosyalist parti ve grupla Demokratik Toplum Partisi'nin (DTP) etrafında tartıştığı çatı partisi'ne katılma kararı almadıklarını açıklamıştır.^[26] İkinci olarak, Ufuk Uras gazete ve televizyonlarda yaptığı açıklamalarda ÖDP içinde Devrimci Yol geleneğinden gelenleri Ergenekoncu olarak suçlamış ve bu açıklamalar partide yol ayrımının önünü açmıştır.^[27]

Tüm tartışmaların sonucunda ÖDP 1 Şubat 2009 tarihinde ÖDP 5. Olağanüstü Kongresi toplanmıştır. Ufuk Uras ve taraflarının oluşturduğu Özgürlükçü Sol Platformu ve Devrimci Yol geleneğinden gelenlerin oluşturduğu Devrimci Dayanışma Grubu arasındaki rekabete sahne olan kongrede Dayanışma grubunun adayı olan Hayri Kozanoğlu Ufuk Uras'ın aldığı 443 oya karşı 483 oy alarak Genel Başkan seçilirken, parti meclisi de yenilenmiştir.^[28] Parti meclisi için yapılan seçimlerde Kozanoğlu'nun listesinden 32, Ufuk Uras'ın listesinden ise 28 isim seçilmiştir.^[29] Yenilginin ardından Ufuk Uras 17 Haziran 2009'da ÖDP'den Özgürlükçü Sol grubunun 27 üyesi ile birlikte istifa ettiğini Türkiye kamuoyu ile paylaşmış ve ortaya çıkan tablonun çözüm üretmekten uzak olduğunu görerek, parti içi iktidar yarışını devam ettirmek yerine, sona erdirmeyi tercih ettiğini söylemiştir.^[30] Öte yandan, Hayri Kozanoğlu liderliğinde 2009 yerel seçimlerine giren ÖDP Hatay'ın Samandağ ilçesinde ve Kırıkkale'nin Hasandede, Hatay'ın Aknehir, Malatya'nın Ağılbaşı beldelerinde belediye başkanlıkları kazanmıştır.^[31]

ÖDP'nin kurucu genel başkanı Ufuk Uras'ın ve onun liderliğini yaptığı Özgürlükçü Sol Hareketin partiden ayrılmasının ardından 20 Haziran 2009 tarihinde düzenlenen 6. Olağan Kongre'de ÖDP'nin genel başkanı seçime tek aday olarak, tek liste ile giren Devrimci Dayanışma grubundan Alper Taş olmuştur.^[32] Yeni lider Alper Taş, Uras'ın sosyal demokrat bir ÖDP yaratmayı amaçladığını iddia etmiş, yeni dönemde inşa edecekleri ÖDP'nin ise Türkiye'de işçi ve emekçi sınıfların ihtiyaçlarına göre şekillenen sosyalist, anti-emperyalist ve anti-kapitalist bir parti olacağını beilrtmiştir.^[33]

Yenilenen parti liderliğinde 2010 yılına giren ÖDP, o yıl Türkiye'de düzenlenen 2010 Referandumunda Hayır oyu için kampanya yapacağını duyurmuştur. Genel Başkan Alper Taş verdiği röportajda referandumu destekleyenlerin evet seçeneğinin 12 Eylül düzeninde değişiklik yapma fırsatı vereceğini iddia ettiklerini fakat bunun doğru olmadığını ve tersine 12 Eylül'den beri Türkiye'de süre giden düzenin bu referandumla birlikte özünü korunacağını ve güçleneceğini dile getirmiştir.^[34]

Bir yıl sonra düzenlenen 2011 genel seçimlerinde ise ÖDP'nin milletvekili aday listeleri Yüksek Seçim Kurulunca reddedilmiş ve partinin seçimlere girmesine izin verilmemiştir.^[35] Partiden yapılan açıklamada YSK'nın bu kararının anti-demokratik olduğu belirtilerek, ÖDP'nin hiçbir zaman seçim partisi olmadığı, bu durumun ÖDP adına siyasetin dışına düşmek anlamına gelmeyeceği ve partinin AKP iktidarına karşı devrimin ve sosyalizmin sesi olmaya devam edeceğinin altı çizilmiştir.^[36] ÖDP katılamadığı bu seçimlerde kendi tabanını ve seçmenleri diğer sol partilere oy vermeye çağırmıştır.^[37]

2012 yılında ise ÖDP'nin 7. Olağan Kongresi yapılmıştır. Ankara Anadolu Gösteri Merkezi'nde düzenlenen kongrede ÖDP'de ilk defa eş başkanlık sistemine geçilmiştir ve Alper Taş ile birlikte Bilge Seçkin Çetinkaya ÖDP Eş Genel Başkanları seçilmiştir.^[38] Kongre sonunda bir sonuç bildirgesi yayınlanmış ve anti-emperyalizm, anti-kapitalizm, özgürlükçü laiklik ve Kürt sorununda demokratik çözüm başlıklarının yer aldığı sonuç bildirisinde ÖDP, ezilenlerin ortak mücadelesinin tek yol olduğunu vurgulamıştır.^[39] Ayrıca 2012 yılı sonunda 8 Aralık tarihinde "AKP düzenini yıkalım, Türkiye'yi yeniden kuralım!" isimli bir bildiri yayınlayan ÖDP 2013 yılının Haziran ayına kadar sürecek bir merkezi faaliyet başlatacağını duyurmuştur.^[40]

ÖDP için 2013 yılı, Türkiye'deki diğer muhalif gruplarda ve örgütlenmelerde olduğu gibi Gezi Parkı olayları gündemi ile geçmiştir. 27 Mayıs 2013 tarihinde başlayan ve yaklaşık 2-3 ay süren protestolara ÖDP ve sempatizanları destek vererek katılmışlar ve bazıları gözaltına alınmıştır. Eş Genel Başkan Alper Taş, Gezi Parkı eylemlerini "AKP iktidarı ve onun başbakanına karşı bir onur ve özgürlük direnişi" olarak tanımlamış^[41] ve sivil diktatörlük girişimi olarak iddia ettiği AKP'nin politikalarına karşı halk tarafından verilen ihtar olduğunu öne sürmüştür.^[42]

Gezi Parkı olaylarını takip eden dönemde ÖDP, Komünist Parti, Halkın Türkiye Komünist Partisi, Emekçi Hareket Partisi, Türkiye Komünist Partisi 1920, Devrimci Hareket dergisi, RED Hareketi, Sosyalist Demokrasi için Yeni Yol dergisi, Sosyal Demokrasi Vakfı (SODEV) gibi parti ve sivil toplum örgütleriyle beraber Birleşik Haziran Hareketi'nin kuruluşu ve faaliyetleri için siyasi çalışma yürütmüştür. İlk olarak 30 Ağustos 2014 tarihinde ODTÜ Vişnelik tesisinde solda birlikte mücadele imkânlarının değerlendirmek üzere toplanan çeşitli akademisyenler, siyasi partiler ve sivil toplum örgütleri temsilcilerinin solda ortak mücadele olarak temelini oluşturduğu, 19 Ekim Pazar günü yine ODTÜ Vişnelik 3. kez toplanılmasının ardından kuruluş kararı alınıp, çağrı metni yayınlanan ve yerel meclislerde örgütlenen anti-kapitalist, anti-emperyalist, anti-faşist ve gericilik karşıtı bir siyasi cephe hareketi olan Birleşik Haziran Hareketi'nde^[43] ÖDP'nin genel başkan Alper Taş'a göre yer alma sebebi AKP ve politikalarına karşı ortak bir siyaset oluşturmak ve birleşik bir mücadele geliştirmekti.^[44] Ancak özellikle 2015 genel seçim gündeminde bu proje başarıya ulaşamamış, ilk olarak seçimlere kendi adaylarıyla girme kararı alan Komünist Parti 2015 ortasında hareketten ayrılmıştır. Daha sonra seçimlerde Cumhuriyet Halk Partisi'nin mi yoksa Halkların Demokratik Partisi'nin mi desteklenmesi gerektiği noktasında hareket içinde ayrışmalar yaşanmış ve diğer gruplar da zaman içerisinde Birleşik Haziran Hareketi ile olan bağlarını koparmışlardır.^[45]

2015 seçimlerinin ardından 13 Mart 2016 tarihinde ÖDP 8. Olağan Genel Kongresi "Birlikte başaracağız" sloganıyla Ankara'da Ahmet Taner Kışlalı Spor Salonu'nda gerçekleşmiştir. Kongre'nin açılış konuşmasını yapan Alper Taş ÖDP'nin sadece temsili demokrasiyi hedeflemediğini, ÖDP'nin demokrasinin anlayışının Paris Komünü, Sovyetlerdeki işçi-köylü demokrasisi ve Türkiye'deki Fatsa demokrasisi olduğunu belirtmiştir.^[46] Kongre ile birlikte ÖDP'de parti yönetiminde yenilenmeye gidilmiştir. Varolan eş başkanlık yerine Başkanlar Kurulu adı verilen ve 5 parti sözcüsünden oluşan bir parti liderlik sistemi getirilmiş ve Alper Taş, Önder İşleyen, Pelin Bektaş, Sema Yazan Özçetin ve Çiçek Çatalkaya bu sözcüler olmuşlardır.^[47]

Öte yandan Kongre'den bir yıl sonra düzenlenen 2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumu'nda ÖDP, Türkiye'de yerleştirilmek istenen başkanlık sistemine karşı çıkarak Hayır için seçim kampanyası yapmıştır. Başkanlar Kurulu Üyesi Alper Taş, Olağanüstü Hal koşullarında yapılması planlanan referandumda yerleştirilmek istenen "başkanlık sisteminin" halkın bir ihtiyacı olmadığını, AKP ve Cumhurbaşkanı'nın çıkarı olduğunu ileri sürmüş ve bu nedenle başkanlık rejimine hayır diyeceklerini açıklamıştır.^[48]

Türkiye'de referandumdan iki yıl sonra düzenlenen 2019 yerel seçimlerine ise ÖDP parti olarak Yüksek Seçim Kurulu kararınca katılamamıştır.^[49] Ancak partinin Başkanlar Kurulu üyesi ve sözcüsü Alper Taş Cumhuriyet Halk Partisi'nden Beyoğlu Belediye Başkan Adayı olmuştur.^[50] 31 Mart 2019 tarihinden yapılan seçimin sonuçlarına göre Beyoğlu'nda 57.487 oy ile %43,99 oy oranına ulaşan Alper Taş, AKP'li rakibi Haydar Ali Yıldız'ın 65.156 oy ve %49,86 oy oranı karşısında yenilgiye uğramıştır.^[51]

1996 yılından beri faaliyet gösteren ÖDP için 2019 yılının sonu bir dönüm noktası olmuştur. 22 Aralık 2019 tarihinde İnşaat Mühendisleri Odasının Teoman Öztürk

Salonu'nda “Gerçekçi Ol İmkansızı İste” sloganıyla düzenlenen ÖDP'nin 8. Olağanüstü Kongresi'nde partinin ismi Sol Parti olarak değiştirilmiştir.^[4] Bunun sadece bir isim ve parti tabelası değişikliği olmadığını ileri süren parti üyesi Alper Taş, yeni bir döneme girdiklerini belirtmiş ve neden isim değişikliğine gittiklerini şu şekilde ifade etmiştir:^[52]

Bizi bu değişikliğe iten; 96 yılında kurduğumuz ÖDP'yi anlamlandıran bütün dünyanın ve Türkiye'nin değişmesi. ÖDP artık eski dönemin bir savunma partisiydi. Solun bir birlik partisi olarak bir dönemin ihtiyacına yanıt verdi. Biz ÖDP'yi kurarken dünyada kapitalizmin mutlak egemenliği vardı. Burada sola ve sosyalizme dair değerler sorgulanıyor, tu kaka deniliyordu. O dönemin ürünü olarak ÖDP kendi yolunu çizmeye çalıştı. Ama 2019'da bu tamamen değişti. Artık sorgulanan kapitalizm. Kapitalizm insanlığa bir çare olamadı. Sola ve sosyalizme dair değerlerin arandığı bir dönemdeyiz.

Ayrıca, Alper Taş ÖDP'nin programının eskidiğini ve bugüne yanıt vermediğini belirtmiş, isim değişikliğinin ardından Sol Parti'nin buluşmalar gerçekleştirerek yeni bir program hazırlayacağının altını çizmiş ve 2020 yılının Haziran ayında yeni bir kongre düzenleneceğini açıklamıştır.^[6]

Sol Parti'nin planan 1. Olağan Kongresi 8 Ağustos 2020 tarihinde Ankara'da gerçekleşmiş, devam eden küresel pandemi koşulları altında yapılan bu kongrenin ardından yanınlanan Devrimci Demokratik Cumhuriyet için Birleşelim başlıklı sonuç bildirgesinde İstanbul sözleşmesinin savunulması, laiklik, kamulaştırma ve ekoloji gibi konuların altı çizilmiştir.^[53]

Kuruluşunu takip eden 2021 yılında olağan kongresini tamamlayan ve yeterli sayıda ilde örgütlenen Sol Parti seçimlere girme yeterliliği kazanmıştır.^[54] 2023 genel seçimlerine hazırlanan parti ilk önce Halkların Demokratik Partisi (HDP), Türkiye İşçi Partisi (TİP) ve Emek Partisi (EMEP) gibi diğer sol oluşumların bir araya geldiği Emek ve Özgürlük İttifakı'na katılmayı reddetmiş,^[55] ardından 21 Ağustos 2022'de Türkiye Komünist Partisi (TKP), Türkiye Komünist Hareketi (TKH) ve Devrim Hareketi (DH) ile birlikte kamulaştırma, anti-kapitalizm, toplumsal eşitlik, laiklik, anti-emperyalizm ve Türkiye'nin NATO'dan çıkması gibi konularda ortaklaşmış, Sosyalist Güç Birliği ittifakının kuruluşu gerçekleştirilmiştir.^[56] Deprem sonrasında ortaya çıkan siyasal iklim ve sol değerlerin toplumsal bilince çıkmasıyla birlikte sosyalist yapıların bir arada olmasının önemi nedeniyle Emek ve Özgürlük İttifakı ile seçimde ortak tavır almak için görüşmeler yapılmış ancak bu görüşmeler sonuçsuz kalmıştır.^[57] Sol Parti 28. Dönem Milletvekili Seçimi'ne kendi ismi ve amblemiyle Sosyalist Güç Birliği çatısı altında katılacağını ve cumhurbaşkanlığı seçiminde Kemal Kılıçdaroğlu'nu destekleyeceğini ilan etmiştir.^[58] Sol Parti seçim hazırlıkları kapsamında 8 Ocak 2023 tarihinde Ankara'da 2. Olağan Kongresi'ni gerçekleştirmiş,^[59] 9 Nisan 2023 tarihinde Haliç Kongre Merkezi'nde gerçekleştirdikleri toplantı ile seçim bildirgelerini açıklamıştır.^[60]

Parti 2023 genel seçimlerinde %0,15 oy oranıyla 77.992 oy almış ve 13. parti olmuştur.^[61]

1996 yılında ÖDP'nin kuruluşundan 2019 yılında Sol Parti'nin kuruluşuna kadar geçen sürede hareketin siyasi görüşleri ve ideolojisinde belirli değişiklik yaşanmış, 1996'dan özellikle 2009'da Ufuk Uras'ın partiden ayrılışına kadar olan sürede partide hakim olan görüş özgürlükçü sosyalizm iken, özellikle 2009 sonrasında geleneksel sosyalizme ve Türkiye devrimci geleneğine daha fazla referanslar verilmeye başlanmıştır. Mart 2019 tarihi itibarıyla Sol Parti'nin siyasi pozisyonunu açıkladığı bir parti programı bulunmamaktadır. Ancak parti kuruluş kongresinde yayınladığı Manifesto ile çeşitli toplumsal meselelerde görüşlerini açıklamıştır. Bunlar şöyle özetlenebilir:^[62]

Dış Politika: Sol Parti, emperyalist olarak adlandırdığı gelişmiş kapitalist ülkelerle yapılmış bütün açık ve gizli antlaşmaların iptal edilmesini, NATO gibi ittifaklardan çıkılmasını, başta İncirlik olmak üzere yabancı üslerin kapatılmasını savunmakta; silahlanmaya ve militarizme karşı çıkmaktadır. Parti, Türkiye'nin Orta Doğu'da ve özellikle Suriye'de mezhepçi ve yayılmacı politika yürüttüğünü ileri sürmekte, bunun sona erdirilmesinin yanı sıra Suriye'nin kaderinin yine Suriyeliler tarafından tayin edilmesi gerektiğini belirtmektedir.

Ekonomi: Parti, neo-liberalizmin sınırsız bir sömürüye dayanan ve başta işçi sınıfı olmak üzere bütün halk kesimlerini yoksulluğa ve sefalete sürükleyen politikalarının tam anlamıyla iflas etmiş durumda olduğunu öne sürmekte ve Türkiye'de hayata geçirilen özelleştirme, yap-işlet-devret gibi politika ve uygulamaların sona erdirilerek, rant ekonomisinden üretim ekonomisine geçilmesini, kamu çıkarının gözetilmesini ve halka ait tüm varlıkların yeniden kamulaştırılmasını savunduğunu manifestosunda ilan etmektedir.

Eğitim ve sağlık: Sol Parti, eğitim ve sağlık gibi yaşamsal hizmetlerin kesinlikle parasız olmasını savunmakta, özel okullar ve vakıf üniversitelerinin kamulaştırılmasını istemekte, YÖK'ün kaldırılmasını talep etmektedir.

Kadın ve çevre: Parti, şiddete maruz bırakılan, yaşamları çalınan kadınların can güvenliğinin sağlanmasını, erkek şiddetine son verecek önlemlerin alınmasını son derece acil şekilde istemektedir. Küresel ısınma ve iklim krizine karşı harekete geçilmesini, çevrenin kâr için talan edilmesine derhal son verilmesini savunmaktadır.

Kürt Sorunu: Sol Parti, Kürt sorununun barışçıl bir temelde ve halkın nasıl yaşamak isterse öyle yaşamasını kabul eden bir yerinden demokrasi anlayışıyla çözülmesi gerektiğinin altını çizmektedir. Bu noktada şiddet politikalarının sona erdirilmesi ve barışçıl bir siyasal sürecin devreye girmesi çağrısını yapmaktadır.

SOL Parti, Avrupa'daki sosyalist ve komünist partilerin bir araya gelerek oluşturduğu Avrupa Solu Partisi birliğine üyedir. Ayrıca daha radikal bir örgüt olan Avrupa Anti-Kapitalist Solu'nun kurucu üyelerindendir.

Parti, Ekonomik krizlerin halk üzerinden aşılmasına tepki olarak Avrupa ülkelerinde çıkan emekçi ve öğrenci isyanlarını, Latin Amerika'daki sol hareketleri, Hugo Chavez'in önderliğindeki Venezuela Birleşik Sosyalist Partisi'ni ve Küba Komünist Partisi'ni destekler. Yunanistan'daki radikal sol ve çevreci güçlerin koalisyon partisi SYRIZA ve SYRIZA'nın içindeki platformlardan Synaspismos ile dayanışma içindedir.

• Resmî site
• Facebook'ta Sol Parti
• X'te Sol Parti
• Instagram'da Sol Parti
• YouTube'da Sol Parti