İçeriğe atla

Sokak yemeği

Istanbul'da simitci

Sokak yiyecekleri, bir pazarda veya fuarda, sokaklarda veya halka açık bir yerde seyyar satıcılar tarafından satılan, hazır yiyecek veya içeceklerdir. Genellikle taşınabilir bir yemek arabası, yemek kabini ya da gıda kamyonundan satılır ve derhal tüketilmesi amaçlanır.[1] Bazı sokak yiyecekleri bölgeseldir, ancak birçoğu menşe bölgelerinin dışına yayılmıştır. Sokaktaki yiyeceklerin çoğu hem elle yenen yemek, hem de fast-food olarak sınıflandırılmaktadır ve restoran yemeklerinden ortalama olarak daha ucuzdur. 2007 yılında Gıda ve Tarım Örgütü tarafından yapılan bir araştırmaya göre, her gün 2,5 milyar insan sokak yemeği yiyor. Her ülkede yöresel sokak yemeği türleri bulunmaktadır.[2]

Günümüzde insanlar sokak yemeğini kolaylık, makul bir fiyata lezzetli yemekler almak, etnik mutfakları denemek veya etnik mutfağı denemek gibi çeşitli nedenlerle satın alabilirler.

Tarihi

Küçük kızarmış balıklar antik Yunanistan'da bir sokak yemeğiydi;, Theophrastus sokak yemeklerinin geleneklerini taşıyordu. Pompeii'nin kazısı sırasında çok sayıda sokak gıda satıcısının kanıtı keşfedildi.[3] Sokak yemekleri, kiralık evleri ve ocakları olmayan antik Roma kentinin yoksul kent sakinleri tarafından geniş çapta tüketildi. Burada nohut çorbası, ekmekli ve tahıl ezmesi ortak yemeklerdi. Eski Çin’de, sokak yemekleri genellikle yoksullara hitap ediyordu, ancak varlıklı sakinler, sokak yemeklerini satın almak için hizmetçiler gönderecek ve evlerinde yemek yemeleri için geri getireceklerdi.[4]

Gezici bir Floransalı, 14. yüzyılın sonlarında Kahire'de insanların sokaklarda dağılmak için ham deriden yapılmış piknik bezleri getirdiklerini ve sokak satıcılarından satın aldıkları kuzu kebap, pilav ve börek yemeklerini yediklerini bildirdi. Rönesans Türkiye'sinde, birçok kavşakta kavrulmuş tavuk ve kuzu dahil olmak üzere "kokulu sıcak et parçaları" satan satıcılar vardı. 1502'de Osmanlı İmparatorluğu, sokak yemeklerini düzenleyen ve standart hale getiren ilk ülke oldu.[5][6]

Aztek pazarlarında atole ("mısır hamurundan yapılmış bir yulaf") gibi içecekler satan yaklaşık 50 tür tamal, hindi, tavşan, gopher, kurbağa ve balık etinden yemekler, yumurtadan ve mısırdan elde edilen içerikler satan satıcılar vardı.[7] İspanyol sömürgeciliği, buğday, şeker kamışı ve hayvancılık gibi Avrupa gıda stoklarını Peru'ya getirdi, ancak çoğu ortak geleneksel olarak diyetlerini yemeye devam etti.

New York'da sosisli sandviç (hot dog) ve limonata satıcısı, 1936

Amerikan Sömürge döneminde, sokak satıcıları istiridye, kavrulmuş mısır kulağı, meyve ve tatlıları tüm sınıflara düşük fiyatlarla sattılar. Özellikle istiridye, aşırı avlanma ve kirliliğin fiyatların yükselmesine neden olduğu 1910 yılına kadar ucuz ve popüler bir sokak yemeği idi.[8] New York'ta sokak satıcıları çok fazla muhalefetle karşı karşıya kaldılar. Önceki kısıtlamaların çalışma saatlerini kısıtlamasının ardından, sokak gıda satıcıları New York'ta 1907'ye kadar tamamen yasaklandı. Afrika kökenli pek çok kadın, 18. ve 19. yüzyıllarda Amerika'da sokak gıdaları, meyve, kek, fındık, Savannah, kahve, bisküvi, pralin ve New Orleans tatlılarına kadar çeşitli ürünler sattı. Cracker Jack, Kolomb Dünya Fuarı'nda sokak yemeği sergilerinden biri olarak başladı.

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2019. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2019. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2019. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2019. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2019. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2019. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2019. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2019. 

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Orta Çağ'da Avrupa mutfağı</span> 5. yüzyıldan 16. yüzyıla kadar Avrupa kültürlerinin besinleri, yeme alışkanlıkları ve yemek pişirme yöntemleri

Orta Çağ Avrupa mutfağı, 5. yüzyıldan 16. yüzyıla kadar Avrupa kültürlerinin besinlerine, yeme alışkanlıklarına ve yemek pişirme yöntemlerine verilen genel addır. Bu dönem boyunca beslenme düzeni ve pişirme yöntemleri Avrupa genelinde değişimlere uğramış ve tüm bu değişiklikler Avrupa'nın modern mutfak kültürünün temelini oluşturmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Fast food</span> hızlı servis edilen yemek

Fast food, hazır yemek ya da ayaküstü yemek, kısa sürede hazırlanan ve seyyar satıcılarda, büfelerde ve restoranlarda hemen tüketmek veya paket yapılmak üzere satışa sunulan yiyecek. İngilizce fast food kavramı Türkçeye birebir çabuk/ivedi yemek olarak çevrilir. TDK tarafından hazır yemek karşılığı önerilmiştir. Oktay Sinanoğlu tarafından önerilen "tezyemek" söyleyişe daha uygun olmasına rağmen kabul görmemişti. Hazır halde satışa sunulan ekmek arası döner, hamburger, patates kızartması, pizza gibi pek çok yiyecek fast food olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Gıda</span> vücut tarafından tüketilen, enerji sağlayan madde

Yiyecek, canlıların hayatlarını devam ettirebilmeleri için yemek suretiyle tüketmeleri gereken maddelerdir. Belirli bir öğünde tüketilen yiyeceklere yemek denir. Yiyecekler organik veya inorganik maddelerden üretilmiş olabilirler. Yiyeceklerde bulunan ve canlıların yaşamını devam ettirmesi, büyümesi için gerekli olan protein, vitamin, mineral gibi maddelere ise besin veya gıda denir. Ancak gıda sözcüğü "ilaçlar hariç, yaşamı devam ettirmek için tüketilen tüm yiyecek ve içecekler" anlamında da kullanılır. Ultra işlenmiş gıda, kolay yiyecek, organik gıda, abur cubur, fast food, çerez, genetiği değiştirilmiş gıdalar çok tüketilen türlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Meksika mutfağı</span>

Meksika mutfağı, özellikle eski yerlilerin ve İspanyol koloni devriyle Fransız, Arap ve Karayip geleneklerinin bir sentezi olarak kendini gösterir. Genelde zengin bitki örtüsüne sahip olan bu sıcak, topik ülkenin mutfağında mısır, fasulye, meyve çeşitleri ve belirli sebze türleri önemli bir rol oynar. Meksika'da birbirinden çok farklı bölgesel mutfaklar mevcuttur. Kuzeyde İspanyol mutfağının etkisi görülürken, güneyde yerlilerin mutfağı korunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Taquito</span> Meksika Yiyeceği

Taquito, taco dorado, rolled taco, veya flauta, genelde küçük haddelenmiş tortilla ve sığır eti, peynir veya tavuk da dahil olmak üzere herhangi bir tür doldurulmuş etten yapılan bir Meksika yiyeceği. Doldurulmuş tortilla kızartılır. Yemeğin üzerine sık sık ekşi krema ve guacamole gibi çeşniler eklenir. Mısır tortilla'ları genelde taquito yapımında kullanılır; yemek eğer normal taquito'lardan daha büyük olursa daha yaygın olarak flauta ismiyle bilinir ve hem un hem de mısır tortilla'ları ile yapılabilir ama yine de mısır kullanımı daha gelenekseldir. New Mexico gibi bazı bölgelerde, taquito haddelenmiş tortilla yemeği olarak değil de, taco'nun küçük bir versiyonu olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Gatorade</span>

Gatorade, spor içeceklerin imzasını taşıyan çizgi etrafında inşa edilmiş spor içeceği ve gıda ürünlerinin Amerikalı bir üreticisidir. Gatorade şu anda PepsiCo tarafından üretilmekte ve 80'den fazla ülkede dağıtılmaktadır. İçecek ilk olarak 1965 yılında Dr. Robert Cade veya John White tarafından yönetilen bir ekip tarafından geliştirildi. Başlangıçta, Florida Üniversitesi'ndeki Florida Gators takımı için yaratıldı. Okulun öğrenci sporcularının yaktığı karbonhidratları ve sıkı spor aktiviteleri sırasında ter içinde kaybettikleri su ve elektrolitleri bir araya getirmeleri gerekiyordu.

<span class="mw-page-title-main">Gıda kamyonu</span>

Bir gıda kamyonu, yiyecek pişirmek ve satmak için donatılmış büyük bir araçtır. Dondurma kamyonu dahil, bazıları donmuş veya hazır yiyecekler satar; diğerlerinde ise mutfak bulunur ve sıfırdan yiyecek hazırlanır. Sokak yemeği, sandviçler, hamburger, patates kızartması ve diğer bölgesel fast-food yemekleri yaygındır. Son yıllarda, pop-up restoran fenomeni ile ilişkili olarak, gurme mutfağı sunan gıda kamyonları ve çeşitli spesiyaller ve etnik menüler özellikle popüler hale geldi. Yemek arabası, portatif yiyecek kabini ve yiyecek arabalarıyla birlikte, her gün yaklaşık 2,5 milyar kişiye hizmet veren sokak gıda endüstrisinin ön saflarında yer almaktadır.

Çiğ beslenme veya çiğ gıda diyeti, yalnızca veya çoğunlukla pişmemiş ve işlenmemiş yiyecekleri yemeyi kapsayan bir diyet uygulamasıdır. Felsefeye veya yaşam tarzına ve istenen sonuçlara bağlı olarak, çiğ gıda diyetleri bir dizi meyve, sebze, fındık, tohum, yumurta, balık, et ve süt ürünlerini içerebilir. Diyet ayrıca çeşitli filizlenmiş tohum, peynir ve yoğurt, kefir, kombuça veya lahana turşusunu da kapsayan fermente edilmiş yiyecekler gibi basit işlenmiş yiyecekleri içerebilir, fakat genellikle pastörize edilmiş, homojenize edilmiş veya sentetik böcek ilaçları, gübreler, çözücüler ve gıda katkı maddeleri kullanılarak üretilmiş gıdaları içermez

<span class="mw-page-title-main">Antojito</span> Meksika mutfağından atıştırmalık

Antojitos olarak adlandırılan Meksika sokak yemekleri, sokak satıcıları tarafından ve Meksika'daki küçük geleneksel pazarlarda hazırlanır. Sokak yemekleri arasında taco, tamal, gordita, quesadilla, empalme, tostada, chalupa, elote, tlayuda, cemita, pambazo, empanada, nachos, chilaquiles, fajita ve torta gibi yemeklerin yanı sıra taze meyve, sebze, içecek ve menudo, pozole ve pancita gibi çorbalar yer alır. Gün içinde ana yemek genellikle öğleden sonra yendiği için bu gıdalar çoğunlukla sabah ve akşam yenir.

<span class="mw-page-title-main">Aztek mutfağı</span>

Aztek mutfağı, 1519'da Avrupa ile etkileşime girmeden önce Meksika Vadisi'ndeki eski Aztek İmparatorluğu ve Nahua halklarının mutfağıdır.

<span class="mw-page-title-main">Paket servis</span>

Paket servis, bir restorandan ya da hazır yemek satış noktasından satın alınan hazırlanmış yiyecek, içecek veya diğer gıda maddeleridir. Paket servis alıcısı başka bir yerde yemek yemeyi planlamıştır. Pek çok eski kültürde bulunan bir kavram olan paket servis yiyecekler dünya çapında yaygındır ve bir dizi ayrı mutfak ve yemek sunulur. Özellikle COVID-19 salgını nedeniyle tüm dünyada yaygınlaşmıştır. Ayrıca müşterilerin arabalarından çıkmadan ürün satın almalarına olanak sağlayan arabaya servis türü de vardır. Yemekleri dağıtmak için köpük kab, kâğıt tahta, oluklu mukavva, tek kullanımlık gıda ambalajı, tek kullanımlık bardak gibi gereçler kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Umman mutfağı</span>

Umman mutfağı Arap, İran, Hint, Asya, Doğu Akdeniz ve Afrika mutfaklarından etkilenmiştir. Yemekler genellikle tavuk, balık ve kuzu etinin yanı sıra pilavdan yapılır. Umman'daki yemeklerin çoğu, zengin bir baharat, bitki ve turşusu karışım içerir.

<span class="mw-page-title-main">Barbados mutfağı</span>

Barbados mutfağı, Barbados ile alakalı yemek kültürünü ve çeşitlerini belirtir ve açıklar. Barbados mutfağı, çevre ülkelerden birtakım farklılıklara sahiptir ve dünya mutfağı ile ilgilenenler tarafından rağbet görmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Esvatini mutfağı</span> Esvati ülkesinin yöresel mutfağı

Esvatini mutfağı, Esvatini'ye özgü bir mutfaktır. Esvatini'deki temel yiyecekler sorgum ve mısırdır. Çiftçilik endüstrisi esas olarak şeker kamışı, tütün, pirinç, mısır, yer fıstığı, keçi eti ve sığır eti ihracatına bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gıda endüstrisi</span>

Gıda endüstrisi, dünya nüfusu tarafından tüketilen gıdanın çoğunu sağlayan karmaşık, çeşitli işletmelerden oluşan küresel bir ağdır. Gıda endüstrileri terimi, gıda maddelerinin üretimi, dağıtımı, işlenmesi, dönüştürülmesi, hazırlanması, muhafazası, nakliyesi, belgelendirilmesi ve paketlenmesine yönelik bir dizi endüstriyel faaliyeti kapsamaktadır. Günümüzde gıda endüstrisi, büyük ölçüde emek-yoğun olan küçük, geleneksel, aile tarafından yürütülen faaliyetlerden büyük, sermaye-yoğun ve son derece mekanize endüstriyel süreçlere kadar uzanan imalat ile son derece çeşitlenmiştir. Birçok gıda endüstrisi neredeyse tamamen yerel tarıma, ürüne veya balıkçılığa bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Suudi Arabistan mutfağı</span>

Suudi Arabistan mutfağı, Suudi Arabistan'a özgü yemek pişirme tarzıdır. Birçok ortak yemeğin varlığına rağmen, Suudi Arabistan yemekleri, kültürün kendi değiştiğinden bölgeden bölgeye değişir.

<span class="mw-page-title-main">Mısır mutfağı</span>

Mısır mutfağı, Mısır'a özgü yemek pişirme tarzıdır. Mısır mutfağı, Mısır'ın zengin Nil Vadisi ve Nil Deltası'ndan gelen baklagil, sebze ve meyvelerden yoğun olarak yararlanır. Mısır yemeklerinin örnekleri arasında pirinçle doldurulmuş sebzeler ve üzüm yaprakları, humus, falafel, şavurma, kebap, köfte, ful medames, koşari ve molehiya sayılabilir. Yerel olarak eyş beladi olarak bilinen pide, Mısır mutfağının temelini oluşturur ve Mısır'da peynir yapımı, günümüzde tüketilen en popüler peynir türü olan domti ile Mısır'ın birinci hanedanına kadar uzanır.

<span class="mw-page-title-main">Gıda sosyolojisi</span>

Gıda sosyolojisi, toplumun ilerleyen tarihi ve gelecekteki gelişimi ile ilgili kaygılardan ortaya çıkan gıda çalışmasıdır. Gıda sosyolojisi içerisinde; üretim, hazırlık, tüketim, dağıtım, etik, kültürel vb. konular barındırır. Toplumumuzdaki gıda dağıtımının yönü, gıda tedarik zincirindeki değişikliklerin analizi ile incelenebilir. Özellikle küreselleşme, gıda dağıtım endüstrisinde baskı etkisi yaratarak gıda tedarik zinciri üzerinde önemli etkilere sahiptir.

Beondegi, kelimenin tam anlamıyla " pupa ", ipekböceği krizalit yapılan bir kore türü sokak yemeğidir. Haşlanmış veya buğulanmış şekilde yapılan atıştırmalıklar kağıt bardaklarda kürdan şişlerle servis edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Moldova mutfağı</span>

Moldova mutfağı, Moldova halkının ve onun ayrılıkçı bölgesi Transdinyester yöresindeki yemek kültürüdür. Esas olarak çeşitli etler, patates, lahana ve çeşitli tahıl cinsleri gibi bileşenlerden oluşur. Yerel mutfak Rumen mutfağına çok benzer. Aynı zamanda Osmanlı mutfağından kalan büyük bir etki yanında Yunan, Polonya, Ukrayna ve Rusya dahil olmak üzere bölgedeki diğer mutfaklardan ilham ve unsurlar alır.