Sohum Çıkarması (1877)
| Sohum Çıkarması | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı | |||||||
 Sohum kalesinin bugünkü görüntüsü | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Osmanlı İmparatorluğu |  Rus İmparatorluğu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Hasan Hüsnü Paşa Fazıl Paşa | ?? | ||||||
| Güçler | |||||||
| 4-5.000 asker 7 fırkateyn 3 korvet | ~2-3.000 asker | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| Hafif | Nispeten ağır | ||||||
Sohum Çıkarması, 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı'nda evre.
Osmanlı donanması, Karadeniz'in doğusunda Rus ordusunun gerisine sarkmak amacıyla 23 Mayıs 1877'de Sohum'a başarılı bir çıkarma harekâtı icra etti ve bölgedeki Rus birliklerini mağlup etti.[1] Bununla birlikte, Rumeli'deki cephenin ihtiyaçları doğrultusunda buradaki birlikler 1877 Eylül'ünde tahliye edilerek Varna'ya taşındılar.
Harekât öncesi
Osmanlı donanmasının Bozcaadalı Hasan Hüsnü Paşa komutasındaki Karadeniz filosu 4 Mayıs 1877'de Ereğli'den ayrılarak (Osmanlı limanı) Batum önlerine geldi. Filonun taşıdığı tümen 11 Mayıs’ta Rusların Hutsubani tepelerine yaptığı hücumu püskürtürken, 12 Mayıs’ta da Sohum’un kuzeyindeki Pitsunde burnu doğusundaki Gudenti'ye çıkarma yaptı ve 6 savaş gemisi himayesinde 1.000 Kafkas göçmenini bölgeye çıkardı. 13 Mayıs'ta sevkiyat devam ederken, 14 Mayıs'ta da bu 6 savaş gemisi Sohum ve Çamçıra'yı topa tuttu. Bu bombardımanın ardından Ruslann buraları tahliye etmek zorunda kaldı. 23 Mayıs’ta 3 Osmanlı fırkateyni Adler'i bombalayarak buraya da 1.500 Kafkas göçmeni çıkardı.
Harekat
Rusların Osmanlı bombardımanının ardından bölgeyi boşaltmış olmalarından bilistifade, Hasan Hüsnü Paşa 23 Mayıs 1877'de Sohum önüne gelerek Batum tümenini karaya çıkardı. Osmanlı donanması 26 Mayıs’ta ise karaya erzak ve mühimmat nakletti. 28 Mayıs’ta Zil’i ele geçiren bu çıkarma kuvveti Rus birliklerini mağlup ederek Çamçıra istikametinde geri attı.[2]
Osmanlı donanması 2 Haziran'da Soçi'yi, birkaç gün sonra ise İllori'yi bombardıman etti. 15 Haziran'da ise karadaki kuvvetlerin Rus birliklerine yönelik taarruzu da iki korvetin Çamçıra kıyılarına ateşiyle desteklenince Ruslar buradan da çekilmek zorunda kaldı. 17 Haziran’da ise Sohum'daki tümenden alınan dört tabur piyade ve bir sahra bataryası Çamçıra'ya çıkarılarak buradaki Türk kuvvetleri takviye edildi. 24 Haziran'da Rus birliklerinin Çürüksu'dan yaptıkları taarruz, Osmanlı donanmasının ateş desteğiyle püskürtüldü. Rus birliklerinin 28 Haziran’da Çamçıra'ya yönelttikleri taarruz da 18 saat süren muharebeler sonucunda Rusların yenilgisiyle sonuçlandı.[3]
Harekatın sonu
Osmanlı donanması ve birliklerinin Doğu Karadeniz'deki bu başarılı harekâtına rağmen, Osmanlı ordusu Balkanlarda aynı başarıyı gösteremedi. Rus ordusu 22 Haziran 1877'de Tuna’yı aşarak Maçin’i işgal edip, 26 Haziran’da Ziştovi'den geçtikten sonra Balkan geçitlerine yaklaşınca Osmanlı Genelkurmayı cepheyi takviye amacıyla Karadağ'da Süleyman Paşa komutasındaki kolordu ile Sohum'daki birlikleri çekmeye karar verdi.
Temmuz ayı itibarıyla bölgedeki Rus tehdidini bertaraf ederek bölgeye iyice yerleşmiş olan Sohum’daki Fazıl Paşa komutasındaki tümenin son harekâtı 9 Temmuz 1877'de Şekvetili'ye yapılan çıkarma oldu. Birer tabur redif ve milis kuvvetinden oluşan birlikler Osmanlı donanmasını himayesinde başarılı çıkarma harekâtlarının ardından buradaki Rus birliklerini de yenilgiye uğrattı.
8 Ağustos'ta ise tahliye harekâtı başladı. Osmanlı donanması 17-18 Ağustos'ta Gagra'yı topa tuttuktan sonra Rus filosunun karşı taarruzunu da püskürttü. Keza 31 Ağustos'ta Rus birliklerinin Sohum'a yönelttikleri yeni bir hücum da Osmanlı donanmasının ateş desteğiyle yenilgiye uğratıldı.
2 Eylül'e kadar tahliyesi tamamlanan Osmanlı kuvvetleri donanma gemileriyle Eylül'ün ilk haftasında Varna'ya çıkarıldı.[4] Eşzamanlı olarak Batum'dan da 14 tabur Varna'ya nakledilirken, Doğu Karadeniz kıyılarından yaklaşık 40.000 Müslüman göçmen de Anadolu'nun Karadeniz limanlarına taşındı.[5]
Harekâtın etkileri
Sohum Kalesinin 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı'nın başlamasından kısa birsüre sonra ele geçirilmesi İstanbul'da sevinçle karşılandı ve Padişah II. Abdülhamid' Gazi unvanı verildi. Bu münasebetle Topkapı Sarayı'nın ikinci avlusunda Servili Yol denilen yolun Babüssaâde'ye yakın bölümünde Padişah II. Abdülhamid'in Gazi damgalı tuğrasının da yer aldığı bir abide dikildi.[6]
Kaynakça
- ^ "İslam Ansiklopedisi, "Sohum" maddesi, Türk Diyanet Vakfı, Ankara (2019), c. EK-2, s.521". 2 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2023.
- ^ "1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi - Donanma Harekatı", ATASE Yayınları, Ankara (1980), s.42
- ^ "1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi - Donanma Harekatı", ATASE Yayınları, Ankara (1980), s.43
- ^ "Kafkas Harekâtı: 1828-1921 Türk-Kafkas Sınırındaki Harplerin Tarihi", P. Muratoff, Ankara (1966), s.144-147
- ^ "1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi - Donanma Harekatı", ATASE Yayınları, Ankara (1980), s.44
- ^ "II. Abdülhamid’in “Gazi” Sultan Olması", Dr. Coşkun Yılmaz, Ankara (2011), s.275
