İçeriğe atla

Sohoista Muharebesi

Sohoista Muharebesi
Tarih1545
Bölge
Sohoista (günümüzde Pasinler, Türkiye)
Sonuç Kesin Osmanlı zaferi
Taraflar
Osmanlı İmparatorluğuİmereti Krallığı
Kartli Krallığı
Guria Prensliği
Komutanlar ve liderler
Kartli Kralı I. Luarsab
İmereti Kralı III. Bagrat
Güçler
Bilinmiyor Bilinmiyor
Kayıplar
Bilinmiyor Ağır

Sohoista Muharebesi (Gürcüce: სოხოისტის ბრძოლა) 1545'te Osmanlı ve Gürcü orduları arasında gerçekleşen bir muharebedir. Günümüzde Türkiye'nin kuzeydoğusunda bulunan Sohoista bölgesinde gerçekleşmiştir. Sohoista Muharebesi, Gürcü hanedanlarının Osmanlı'nın büyümesini durdurmaya yönelik son girişimiydi ama kesin Osmanlı zaferiyle sonuçlandı.[1] Rüstem Paşa'nın Zivin'de yönettiği muharebenin bu muharebe olduğu düşünülmektedir.[2]

Arka plan

Muharebeden önce Gürcü garnizonları tarafından korunan Oltisi Kalesi'ni (günümüzde Oltu, Türkiye) Kızıl Ahmet olarak da bilinen Erzurumlu Musa Paşa kuşatmayı denemiş ama başarısız olmuştur. Musa Paşa, 1543'te Karagak'ta da Gürcülere kaybetmiş ve savaşta öldürülmüştür. Osmanlılar iki yıl sonra bölgeye tekrar gelmiş ve Samtshe Atabeyliği'ni işgal etmiştir. İmereti Kralı Bagrat, diğer Gürcü hanedanları yardım etmeleri için çağırmıştır. Kartli Kralı Luarsab ve Guria Prensi Rostom Gurieli İmereti kralına destek verirken, Megrelya prensi I. Levan Dadiani ittifaka katılmayı reddetmiştir.

Muharebe

İki muhalif ordu, Basean bölgesinin (günümüzde Pasinler, Türkiye) sınırlarında bulunan Sohoista bölgesinde karşı karşıya gelmiştir. Tarihçi Vahuşti'nin günlüklerinde muharebenin bazı detayları yazmaktadır. Bu kaynağa göre, Gürcü kralları Samtshe Atabeyleri'nin öncü birlik olarak savaşmalarına izin vermemişti. Bu yüzden Samste Atabeyleri sinirliydi ve muharebeye katılmayı reddetmişlerdi. Çatışma şafaktan akşama kadar sürdü ve kesin Osmanlı zaferiyle sona erdi.[3]

Sohoista'daki zafer, Osmanlıların Güneybatı Kafkasya'nın kontrolünü elde etmelerini sağladı. Ayrıca Samtshe Atabeyliği'ni yağmalayan Osmanlı birlikleri, atabeyliğe kendi himayelerindeki III. Kaikhosro'yu prens olarak atadılar. Tortum, İspir ve Pasinler Samstshe atabeyliğinden alındı ve Osmanlı İmparatorluğu'na bağlandı.[2] Muharebe, ayrıca 1555'te Amasya'da imzalanan Osmanlı-Safevi barış anlaşması öncesinde uygun bir ortam yarattı.[1][4]

Kaynakça

  1. ^ a b C. Max Kortepeter (1991), The Ottoman Turks: Nomad Kingdom to World Empire, p. 76. Isis Press, 975-428-030-4. Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "Kortepeter" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )
  2. ^ a b Pitcher, Donald Edgar (1972), An Historical Geography of the Ottoman Empire from Earliest Times to the End of the Sixteenth Century, p. 139. Brill
  3. ^ (Rusça) Вахушти Багратиони (Vakhushti Bagrationi) (1745). История Царства Грузинского: Жизнь Имерети 10 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Russian translation of Prince Vakhushti’s chronicle). Accessed on December 13, 2007.
  4. ^ (Türkçe) Dündar Aydın. Erzurum beylerbeyliği ve teşkilatı: kuruluş ve genişleme devri (1535-1566), Ankara 1988, s. 66, 99.

İlgili Araştırma Makaleleri

Atabeg, atabey ya da atabekü'l-asâkir, Selçuklu Devleti'nde ve sonrasında bazı Türk devletlerinde şehzadeleri eğitip yetiştiren memurlara verilen ünvandır.

<span class="mw-page-title-main">Çıldır Muharebesi</span>

Çıldır Muharebesi, 1578-1590 Osmanlı-Safevî Savaşı'nda evre, Osmanlı İmparatorluğu ile Safevî Devleti orduları arasında 9 Ağustos 1578'de Çıldır'da yapılan ve Osmanlıların kesin zaferiyle sonuçlanan askerî çarpışmadır.

Eyüp Muharebesi, 15 Haziran 1410 tarihinde, 1402 Ankara Muharebesi sonrası Fetret Devri'ne giren Osmanlı Devleti'nin, Padişah Yıldırım Bayezid'in oğulları Süleyman Çelebi ve Musa Çelebi arasında İstanbul'un surlarının kıyısında bugün Eyüpsultan ilçesinin bulunduğu yerde meydana gelmiş bir muharebedir.

<span class="mw-page-title-main">Kartli Krallığı</span>

Kartli Krallığı Batı Gürcistan'ın Kartli bölgesinde başkenti Tiflis olan Geç Orta Çağ / Yakın Çağ Gürcü monarşisidir. 1478 yılında Gürcistan Krallığı'nın dağılma süreciyle ortaya çıkmış ve Bagrationi Hanedanı'nın Kahetili kolunun başarısı sayesinde 1762 yılında komşusu Kaheti Krallığı ile birleşene dek varlığını sürdürmüştür. Bu dönemin çoğunda krallık Safevi hanedanlıklarının vasalıydı ancak belirli aralıklarla özellikle 1747 yılından sonra bağımsızlığını sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Guria Prensliği</span> Devlet

Guria Prensliği, Gürcistan'da tarihi bir devlettir. Guria kelimesi Megrelce ve Lazca kökenli bir kelime olup kalp ya da merkez anlamına gelmektedir. Gürcistan'ın güneybatı bölgesi Guria'da - Karadeniz ve Küçük Kafkas sıradağları arasında - yer alır. 1463 yılından 1829 yılına kadar Gurieli hanedanı'nın 22 prensi tarafından yönetilmiştir. Gürcistan Krallığı'nın dağılmasından sonra ortaya çıkmış, sınırları Osmanlı İmparatorluğu ile çıkan sürekli çatışmalar sebebiyle değişken olmuş, 1829 yılında Çarlık Rusyası tarafından ilhak edilene kadar farklı derecelerle özerk olarak hüküm sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Megrelya Prensliği</span> Eski bir devlet

Megrelya Prensliği ya da Samegrelo Prensliği, Dadiani hanedanı tarafından Gürcistan'ın Megrelya bölgesinde kurulmuş eski bir devlettir. Bazı kaynaklarda adı Odişi Prensliği olarak da geçer.

<span class="mw-page-title-main">Samtshe Atabeyliği</span>

Samtshe Atabeyliği ya da Samtshe-Saatabago, Samtshe Prensliği olarak da bilinir, Gürcistan'ın Zemo Kartli bölgesinde hüküm sürmüş Orta Çağ Gürcü prensliğidir. 1268'de kurulan prenslik 1334 yılından itibaren "atabagi" unvanı taşıyan Gürcü hükümdarlar tarafından yönetilmiştir. En geniş sınırlara sahip olduğu dönemde sınırları Taşiskari’den Erzurum’a kadar uzanan Samtshe-Saatabago, Cavaheti’nin bir kısmı ile Eruşeti, Kola, Artaani, Acara, Tao, Klarceti ve Şavşeti bölgelerinden oluşuyordu. Osmanlıların eline geçtikten sonra Çıldır Eyaleti’ne dönüştürülen bölge, 1574 ve 1595 tarihli Osmanlı kayıtlarında Gürcistan Vilayeti olarak adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Murcaheti Muharebesi</span>

Murcaheti Savaşı, İmereti Krallığı ve Samtshe Atabeyliği orduları arasında 12 Ağustos 1535'te Ahalkalaki'nin yakınlarındaki Murcaheti kentinde gerçekleşmiş bir savaştır.

Karagak Muharebesi, İmereti Krallığı ve Osmanlı İmparatorluğu'nun Mesheti'nin Karagak bölgesinde karşı karşıya geldiği muharebedir. 1543 yılında gerçekleşen muharebe İmereti zaferiyle sonuçlanmıştır.

Rostom Gurieli, 1534'ten ölümüne kadar Guria'nın prensliğini yapmış Gurieli hanedanı üyesidir. Saltanatı boyunca İmereti Kralı III. Bagrat'a sadık olan Rostom, genişleyen Osmanlı İmparatorluğu'na karşı savaşmış ve topraklarının bir kısmını kaybetmiştir. Rostom'un Bagrat ile olan ilişkisi, Rostom'un Megrelya Prensi ve Bagrat'ın rakibi I. Levan Dadiani'ye destek vermesiyle kötüleşmiştir.

III. Kvarkvare Cakeli 1518'den 1535'e kadar Samtshe Atabeyliği'nin prens ve atabeyliğini yapmış Cakeli hanedanı üyesidir. Samstshe Atabeyi I. Kaihosro Cakeli'nin oğluydu. Babası Kaihosro'nun ölümüyle beraber amcası Mzetçabuk tahta geçmiştir. Buna karşın Mzetçabuk Cakeli, Kvarkare'yi halefisi ilan etmiştir. Amcasının hükümdarlığı sırasında Kvarkvare aktif olarak devlet işlerinde yer almıştır. 1515'te Mzetçabuk hastalığı nedeniyle tahttan feragat etmiş ve keşiş olarak manastıra yerleşmiştir. Kvarkvare, ikinci amcası Manuçar isyan edince yeniden tahta çıkamamıştır. Kvarkvare destek vermesi için Şah I. İsmail'in yanına gitmiş ve onun vasalı olmuştur. Sonraki 3 sene boyunca Şah İsmail'in Tebriz'deki sarayında yaşamıştır. 1518'te Kvarkvare komutasındaki Kızılbaş ordusu Samtshe'yi işgal etmiştir. Safeviler I. Manuçar'ı tahttan indirmiş ve Kvarkvare'yi tahta geçirmiştir. Manuçar, Osmanlıların Safevilere karşı savaşmaları ve yeğenini devirmeleri istemiştir. Kvarkvare'nin kuvvetleri Erzurum yakınlarındaki savaşta Manuçar'ı yenmiştir. Savaşı kaybeden Manuçar Osmanlı İmparatorluğu'na kaçmıştır. Kvarkvare'nin saltanatında Samtshe'nin üzerindeki İran etkisi gün geçtikçe artmıştır. Bu nedenle Türkler ülkeye ve özellikle güneybatı bölgesine büyük zararlar vermiştir. Ahaltsihe derebeyleri Kvarkvare yönetiminde Samtshe'nin düşman tarafından ele geçirileceğini anlamıştı. Bu yüzden İmereti Kralı III. Bagrat ve Kartli Kralı I. Luarsab, Samtshe'yi Müslüman imparatorluklardan korumak için ittifak yapıp Cakeli hanedanını devirmeye karar verdi. 1535'te Kral III. Bagrat yönetimindeki ordu Samtshe'yi işgal etti. Bagrat, Ahılkelek yakınlarındaki Murcaheti Savaşı'nda Kvarkvare'yi yendi ve esir aldı. Samtshe Prensliği Gürcüler tarafından işgal edildi. Kvarkvare hapishanede öldü. Birkaç yıl sonra, Kvarkvare'nin hayatta kalan küçük oğlu II. Kaihosro bölgeden İmereti ve Kartli birliklerini sürmek için Osmanlılardan destek istedi. 1545'teki Sohoista Muharebesi'nde Kaihosro III. Bagrat'ı mağlup etti ve Cakeli hanedanı yeniden tahta geçti. Samtshe, onun yönetiminde Osmanlı İmparatorluğu'nun vasalı oldu. III. Kvarkvare'nin soyundan gelenler sırasıyla Samtshe Atabeyliği'ni ve Çıldır Eyaleti'ni yönetti.

Gürcistan Seferi, İkinci Vezir Kara Ahmed Paşa komutasındaki Osmanlı birliğinin 1549 yılında Samtshe Atabeyliği üzerine düzenlediği ve yaklaşık 20 kalenin fethi sonucunda Osmanlıların zaferiyle biten askerî harekât.

Ruhi Muharebesi 1779– İmereti Krallığı, Guria ve Megrelya Prensliği ordularından oluşan müttefik kuvvetler ve Osmanlı arasında gerçekleşen muharebededir. Osmanlı 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması ile İmereti Krallığı'nın iç işlerine müdahale hakkını kaybetti. 1779 yılında İmereti ve müttefiki Megrelya Prensliği'ni hakimiyet altına almak için Abhazya Prensliği bölgesinden Megrelya'ya sefer düzenlediler. Abhazlar, Cikler, Alanlar, Çerkesler, Balkarlar ve Kırım Tatarları Osmanlı müttefiki olarak muharebeye katıldı. II. Katsia Dadiani, İmereti kralından destek çağrısında bulundu. I. Solomon, İmereti-Guria ordusuyla birlikte Dadiani'ye yardıma gitti. Osmanlılar Enguri Nehri'ni geçti ve Zugdidi'ye doğru ilerlediler. Ruhi Kalesi ve Zugdidi arasında gerçekleşen muharebe İmereti, Guria ve Megrelya müttefik ordusunun kesin zaferi ile sonuçlandı. Müttefikler birçok esir, ganimet ve savaş topunu ele geçirdi. Ruhi Muharebesi, Osmanlıların kuzeybatıdan Gürcistan'a yayılmasını uzun süre durdurdu.

<span class="mw-page-title-main">III. Bagrat (İmereti kralı)</span>

III. Bagrat (1495-1565) II. Aleksandre'nin oğlu 1510'dan 1565 tarihine kadar İmereti kralıdır.

<span class="mw-page-title-main">II. Giorgi (İmereti kralı)</span>

III. Giorgi III. Bagrat'ın oğlu. 1565'ten 1583'e kadar İmereti kralıdır.

<span class="mw-page-title-main">VIII. Giorgi</span>

VIII. Giorgi (1417-1476) krallığı saltanatı sırasında halihazırda parçalanmış ve 1446'dan 1465'e kadar bir iç savaşa karışmış olsa da birleşik Gürcistan Krallığı'nın son kralıydı. İsyancılar tarafından yenildi, yalnız doğu eyaleti Kaheti'de I. Giorgi olarak hüküm sürdü. 1465'te ölümüne kadar, Bagrationi kraliyet hanedanı'nın yerel bir branşını kurdu.

<span class="mw-page-title-main">II. Solomon</span>

II. Solomon Bagrationi Hanedanı'ndan, 1789'dan 1790'a ve 1792'den 1810'da Çarlık Rusya hükûmeti tarafından tahttan indirilene kadar İmereti'nin son kralıdır.

<span class="mw-page-title-main">I. Luarsab</span> Gürcü Kartli Krallığının kralı

I. Luarsab Bagrationi hanedanından, 1527'den 1556'ya veya 1534'ten 1558'e kadar Gürcü Kartli Krallığı'nın kralı.

<span class="mw-page-title-main">Nahiduri Muharebesi</span>

Nahiduri Muharebesi, Osmanlı-Gürcü Savaşlarında evre. Tebriz Beylerbeyi Hadım Cafer Paşa komutasındaki Osmanlı birliği, isyan ederek Gori kalesini ele geçiren Gürcü Kartli Kralı I. Simon komutasındaki Gürcü ordusunu 1599 yılında Nahiduri'de yenerek Kral I. Simon'u esir aldı.

<span class="mw-page-title-main">Tiflis'in Zaptı (1578)</span>

Tiflis'in Zaptı, 1578-1590 Osmanlı-Safevî Savaşı'nda evre. Safevî ordusunu Çıldır Muharebesi'nde kesin bir yenilgiye uğratan Osmanlı ordusu'nun ileri harekâtını sürdürerek 24 Ağustos 1578'de Tiflis'i zaptetti. Bu sayede, Tiflis'te 1606 yılına kadar süren Osmanlı egemenliği başladı.