İçeriğe atla

Sohbet botu

Chatbot, kullanıcı ile genellikle metin, bazı durumlarda ise konuşma yoluyla diyalog kurarak bilgi veren veya bir işlemi gerçekleştiren bir yazılımdır.

90'lı yıllarda kullanıcıların günlük hayatına giren web siteleri ve 2000 sonrasında kullanmaya başlanan mobil uygulamalar gibi chatbotlar da günümüzün ve yakın geleceğin, teknoloji ile insan arasındaki etkileşimi sağlayan arayüzleri olarak adlandırılmaktadır. Web siteleri ve mobil uygulamalar grafiksel arayüzler (GUI), chatbotlar ise diyalog bazlı arayüzlerdir (CUI). Bu sebeple, chatbotların teknoloji ile insan arasındaki etkileşimi mevcut durumdan farklı bir boyuta getirdiği ve arayüz anlamında devrimsel bir özellik taşıdığı görüşü yaygınlık kazanmıştır. Chatbotlar, ilgili kurumun web sitesinde, mobil uygulamasında yer alabilecekleri gibi yaygın mesajlaşma platformlarında (WhatsApp, WeChat, Facebook Messenger) veya sesli asistanlarda (Google Assistant, Siri, Amazon Alexa) yer alabilirler. En yaygın kullanım alanları finans, e-ticaret, havayolu, sağlık gibi kullanıcı ile sık etkileşim gerektiren sektörlerdedir.

İlk Chatbot Örneğinden Günümüze

Chatbotlar yaklaşık 2016’dan bu yana yoğun şekilde konuşulmaktadır. Ancak yapay zeka konusundaki bilimsel araştırmalar 1950’lere kadar gitmektedir. 1950 yılında Alan Turing tarafından Mind dergisinde bir seminer raporu yayınlanmış, yazıda bugün yapay zekanın ilk örneği olarak kabul edilen Turing testinden söz edilmiştir.[1] Turing testi bir bilgisayar programının, insan ve yazılım ile iletişim kurmasına ve hangisinin insan, hangisinin yazılım olduğunu ayırt etmesine dayanan bir testtir. Eğer denekler, insan ve yazılımı ayırt edemezse yazılım testi geçmiş sayılmaktadır.  

İlk chatbot olarak ise 1966 yılında bir MIT profesörü olan Joseph Weizenbaum tarafından geliştirilen “ELIZA” kabul edilmektedir. ELIZA bir psikolog olarak tasarlanmış ve insani diyaloglar oluşturması amaçlanmıştır. Ancak, doğal dil işleme ve makine öğrenmesi teknolojileri henüz yeterince gelişmediği için, o dönemde sadece kelime eşleştirme yöntemiyle yanıt oluşturabilmiştir. Chatbot terimi ilk olarak “chatter bot”[2] olarak Michael L. Mauldin tarafından 1994 yılında kullanılmıştır

Günümüzde mevcut yazılım ve donanımların veri toplama ve veriyi işleme konusunda yetkin hale gelmesi, doğal dil işleme ve makine öğrenmesi alanlarının gerçek kullanım alanları bulmasını sağlamıştır. Mesajlaşmanın insanların günlük iletişim alışkanlığı haline gelmesi de chatbotlara ilginin artmasında önemli bir etken olmuştur. 2016 yılında Facebook tarafından Facebook Messenger’ın chatbotlara açıldığını duyurması[3] ile dünyanın her yerinden geliştiriciler bu alana odaklanmış, chatbotlar hem arz hem talep açısından popüler hale gelmiştir.

OpenAI, 2022'nin sonbaharında, şirketin GPT-3 modeline dayanan ChatGPT sohbet botunu başlattı. ChatGPT, şu anda mevcut olan en gelişmiş sohbet botlarından biri olarak kabul edilir ve konuşma tabanlı yapay zeka geliştirme sürecinde önemli bir kilometre taşı olarak görülür. Model, büyük miktarda insan konuşmasıyla eğitildiği için kullanıcılarla doğal ve insan gibi iletişim kurabilir. ChatGPT genellikle müşteri hizmetleri amaçları için kullanılır ve geniş bir konu yelpazesi hakkında soruları cevaplayabilir. Yüksek trafik nedeniyle resmi ChatGPT sık sık kullanılamadı, bu yüzden OpenAI'nin resmi API'sini kullanan sohbet uygulamaları popüler hale geldi.

Chatbot Türleri

Chatbotlar birçok farklı açıdan değerlendirilerek sınıflandırılabilirler.

Yerine getirdikleri fonksiyona göre chatbotlar

Bu açıdan bakıldığında SSS (Sıkça Sorular Sorular) chatbotlar, işlem yapan chatbotlar ve kullanıcıya herhangi bir konuda önderi sunan chatbotlar söz konusudur. SSS chatbotlar sadece bilgi vererek kullanıcıya yardımcı olurlar, hem kamu kurumları hem de özel şirketler tarafından kullanıcıya hızlı ve anlık şekilde doğru bilgiye erişmesini sağlamak için kullanılabilirler. Günümüzde en fazla bu tür chatbot geliştirilmektedir, bu tür chatbotların temel fonksiyonu kullanıcıya bir konuda bilgi vermek ve sorularını yanıtlamaktır. İşlem yapan chatbotlar bir işlemi kullanıcı için başka bir arayüze yönlendirme yapmadan gerçekleştirebilirler. SSS chatbotların kurumun iç sistemleri ile entegre olması gerekmezken, işlem yapan chatbotların bu sistemlerle entegre şekilde çalışması, kurum ile bilgi alışverişi yapması gerekir. Öneri veren chatbotlar, kullanıcının ihtiyaçlarını, kullanım alışkanlıklarını, önceliklerini ve içinde bulundukları durumu anlayıp buna uygun ürün ve hizmet önerileri sunabilirler. Bu tür de kurumun sistemleri ile entegre çalışmak zorundadır. Böyle bir chatbot kullanımı sunabilmek için ilgili kurumun yüksek veri analitiği yetkinliklerine sahip olması gerekir. Bu tür chatbotlar bir sanal kişisel asistan gibi de konumlandırılabilirler. En önemli örnekleri finansal hizmetler alanında kişisel bütçe yönetimi (PFM - Personal Finance Management) konusunda geliştirilmektedir.

Kullanılan teknolojiye göre chatbotlar

Chatbotların geliştirilmesinde karar ağacı sistemleri kullanılabildiği gibi makine öğrenmesi (ML - Machine Learning), derin öğrenme (DL - Deep Learning) ve doğal dil işleme (NLP - Natural Language Processing) gibi diyalog bazlı yapay zeka (Conversational AI) teknolojileri de kullanılabilir. Karar ağacı sistemleri ile kurgulanan chatbotlara kural (kelime veya menü) bazlı chatbotlar denir. Bu tür chatbotlar kullanıcıya seçenekler sunarak, butonlar yoluyla ilgili adımın seçilmesi ile ilerlerler. Kullanıcının doğal dil ile yazdığı metinleri anlayamazlar, yazılanların içinde belirli kelimeler arar ve bu kelimelere göre belirlenmiş olan karar ağacındaki adımları izlerler. Yapay zeka bazlı chatbotlar ise kullanıcıya daha serbest ve geniş bir deneyim sunarlar. Bu tür chatbotlarda kullanıcı doğal dille metinler yazdığında chatbot tarafından anlaşılabilir, yazılan metin bir cümle olarak anlaşılıp uygun yanıt sunulur veya işlem yapılır. Bu tür bir chatbotun, alışveriş, bankacılık, havayolu gibi herhangi bir alanda hizmet verebilmesi için önceden eğitilmesi (AI Training) gerekir. Bu tür gelişmiş chatbotlarıdan bazıları, diyalogdaki konu değişikliklerini takip edilip, konular arasındaki atlamalar yapılabilir, kullanıcının memnuniyet düzeyini yürütülen diyalogdan anlayabilir veya yazım hatalarını düzeltebilir.  

Hedef kitlelerine göre chatbotlar

Chatbotlar, müşterilere hızlı ve doğal bir etkileşim imkânı sunmalarını sağlaması ve aynı zamanda verimliliği arttırmaları ile şirketlerin ilgisini çekmektedir. Günümüz müşterisinin beklentileri dijital ortamda ortaya çıkan (digital native) şirketlerin sunduğu kesintisiz, basit ve çok-kanallı deneyim ile artmıştır. Müşteriler artık her sektörden anında ve hatasız hizmet beklemektedir. Chatbotlar bunu sağlama vaadi ile şirketler tarafından denenmeye ve kullanılmaya başlanmıştır. Şirketlerinin gösterdiği ilginin bir diğer sebebi de chatbotların şirket verimliliğini artırma vaadidir. Günümüzde birçok sektörde daralan kar marjları ve yeni teknolojilerin sunduğu imkânlar şirketleri verimlilik arayışına itmiştir. Chatbotlar hızlı ve kolayca yanıt verebilen, ölçeklenebilir ve kesintisiz hizmet sunabilen yapılardır.

Temelde bu iki değer önerisine sahip chatbotların şirketler için iki ana hedef kitlesi  mevcuttur. Müşteriye yönelik chatbotlar, şirket müşterilerinin bilgi ve hizmete erişimini kolaylaştırır, mevcutta çağrı merkezleri, web siteleri ve mobil uygulamalarla aldıkları hizmeti, talep veya sorularını direkt olarak, daha basit şekilde almalarını sağlar. Ürün arama, bilgi alma, işlem yapma, satış sonrası destek alma gibi konular chatbotların belli başlı kullanım alanlardır. Chatbotların bir diğer hedef kitlesi ise şirket çalışanlarıdır. Şirketi çalışanlarının günlük işleyişte sıkça ihtiyaç duydukları teknik bilgiler, şirket yönetmelikleri, insan kaynakları gibi alanlardaki bilgiler, şifre değiştirme, sistemsel hata bilgilendirmeleri gibi basit bilgi işlem konuları için chatbotlar kullanılabilir. Gartner 2022’ye kadar beyaz yaka çalışanların %70’inin2 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. günlük olarak bir diyalog bazlı yapay zeka sistemi ile iletişime geçeceğini tahmin etmektedir.[4]

Kaynakça

  1. ^ Turing, A. M. (1950). "Computing Machinery and Intelligence" (PDF). Mind. Cilt 49. ss. 433-460. 16 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Şubat 2020. 
  2. ^ "ChatterBots, TinyMuds, and the Turing test". Proceedings of the twelfth national conference on Artificial intelligence (vol. 1) (İngilizce). doi:10.5555/199288.199285. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020. 
  3. ^ "Facebook launches Messenger platform with chatbots". TechCrunch. 26 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Yapay zekâ</span> insani zekaya sahip makine ve yazılım geliştiren bilgisayar bilimleri dalı

Yapay zekâ ya da kısaca YZ,, insanlar da dahil olmak üzere hayvanlar tarafından, doğal zekânın aksine makineler tarafından görüntülenen zekâ çeşididir. İlk ve ikinci kategoriler arasındaki ayrım genellikle seçilen kısaltmayla ortaya çıkar. Güçlü yapay zeka genellikle Yapay genel zekâ olarak etiketlenirken, doğal zekayı taklit etme girişimleri yapay biyolojik zekâ olarak adlandırılır. Önde gelen yapay zeka ders kitapları, alanı zeki etmenlerin çalışması olarak tanımlar: Çevresini algılayan ve hedeflerine başarıyla ulaşma şansını en üst düzeye çıkaran eylemleri gerçekleştiren herhangi bir cihaz. Halk arasında, yapay zekâ kavramı genellikle insanların insan zihni ile ilişkilendirdiği öğrenme ve problem çözme gibi bilişsel eylemleri taklit eden makineleri tanımlamak için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">OpenAI</span> yapay zekâ araştırma şirketi

OpenAI, ABD merkezli yapay zekâ araştırma şirketi. Şirketin genel amacı insanlığa fayda sağlayabilecek yapay zekâ hakkında araştırma yapmaktır. 2015 yılının sonlarında San Francisco'da kurulan şirket, patentlerini ve araştırmalarını halka açık hale getirerek diğer kurum ve araştırmacılarla “serbest iş birliği yapmayı” amaçlamaktadır. Elon Musk ve Sam Altman, yapay genel zekâdan kaynaklanan varoluşsal risk endişelerinden dolayı bu şirketi kurduklarını açıklamıştır. Organizasyon 2015 yılında Sam Altman, Reid Hoffman, Jessica Livingston, Elon Musk, Ilya Sutskever, Peter Thiel ve diğerleri tarafından San Francisco’da kurulmuş ve toplamda 1 milyar dolar bağışta bulunulmuşlardır. Musk 2018 yılında yönetim kurulundan istifa etmiş ancak bağışçı olarak kalmıştır. Microsoft 2019 yılında OpenAI LP’ye 1 milyar dolarlık bir yatırım sağlamış ve Ocak 2023’te ikinci birçok yıllık yatırım sağlamıştır; bu ikinci yatırımın 10 milyar dolar olduğu bildirilmektedir. ChatGPT yazılı cevap veren botun yapımı da OpenAI’a aittir.

Sanal asistanlar, daha önce insanlar tarafından yapılan işleri veya hizmetleri, kullanıcılarından soru ve talepleri ile gerçekleştiren yazılımlardır. Genellikler chatbot kavramı ile aynı anlamda kullanılırlar ancak sanal asistanlar daha geniş bir alanda hizmet verirler. Sanal asistanlar kullanıcı ile yazı veya konuşma yoluyla etkileşim kurabilirler. Kullanıcılar sanal asistanlara soru sorabilirler, müziğin sesini açmak veya ısıtıcıyı kısmak gibi basit direktifler verebilirler, takvimlerini düzenlemesini veya uçak bileti almasını isteyebilirler.

Generative Pre-trained Transformer 3 kısaca GPT-3, insanların yazdığı metinlere benzer içerik üretmek için derin öğrenmeyi kullanan özbağlanımlı dil modelidir. GPT-n serisindeki üçüncü nesil dil tahmin modeli olan GPT-3, San Francisco merkezli yapay zeka araştırma laboratuvarı OpenAI tarafından geliştirilmiştir. GPT-3'ün tam sürümü, veri işleyecek 175 milyar parametreye sahiptir. Bu rakam GPT-2'nin öğrenme kapasitesinin 2 katıdır. 14 Mayıs 2020'de tanıtılan ve Temmuz 2020 itibarıyla beta aşamasında olan GPT-3, önceden öğretilmiş dil örnekleriyle doğal dil işleme (NLP) sistemini kullanmaktadır. GPT-3'ün piyasaya sürülmesinden önce, en büyük dil modeli Microsoft'un Şubat 2020'de tanıttığı ve GPT-3'ün %10'undan daha az kapasiteye sahip olan Turing NLG idi.

<span class="mw-page-title-main">ChatGPT</span> OpenAI tarafından geliştirilen yapay zekâ sohbet robotu

ChatGPT, OpenAI tarafından geliştirilen ve diyalog konusunda uzmanlaşmış bir yapay zeka sohbet botudur. Bu chatbot, denetimli ve takviyeli öğrenme teknikleriyle ince ayar yapılmış büyük bir dil modeline dayanır. ChatGPT'nin ilk versiyonu, GPT-3 temelli idi ve daha sonra gelişmiş sürümleri olan GPT-3.5 ve 14 Mart 2023'te GPT-4 ile güncellenmiştir ve ChatGPT Plus kullanıcıları için kullanılabilir durumdadır.

Dil modeli, kelimelerin dizileri üzerinde bir olasılık dağılımıdır. Herhangi bir uzunluktaki m kelimeler dizisi verildiğinde, bir dil modeli, tüm dizinin olasılığına bir olasılık atar .

GPT-4, OpenAI tarafından oluşturulan çok modlu büyük bir dil modelidir. GPT serisinin dördüncüsüdür. 14 Mart 2023’te yayınlanmıştır ve API aracılığıyla ve ChatGPT Plus kullanıcıları için kullanılabilir olacaktır. Microsoft, GPT kullanan Bing sürümlerinin resmi yayınlanmadan önce aslında GPT-4 kullandığını doğruladı.

GitHub Copilot, kullanıcıların kod yazma sürecinde yardımcı olan bulut tabanlı bir yapay zeka aracıdır. GitHub ve OpenAI tarafından geliştirilen araç, Visual Studio Code, Visual Studio, Neovim ve diğer entegre geliştirme ortamlarının (IDE'ler) kullanıcılarına destek vermek için tasarlanmıştır. GitHub Copilot, teknik önizleme için 29 Haziran 2021'de duyurulmuş ve daha sonra JetBrains pazarında bir eklenti olarak yayınlanmıştır. GitHub, Copilot'un kullanıcıların belgeleri okumak için harcadıkları süreyi azaltarak programcıların bilmedikleri kodlama çerçevelerinde ve dillerinde gezinmelerine olanak tanıdığını belirtmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Gemini</span> yapay zeka sohbet botu

Gemini ya da eski adıyla Bard, Google AI tarafından geliştirilen ve 21 Mart 2023'te yayınlanan bir sohbet robotudur. Google'ın LaMDA dil ailesini kullanan Gemini; şu anda 200'den fazla ülkede yayın yapmakta, 40'tan fazla dilde kullanılabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Üretken yapay zekâ</span>

Üretken yapay zekâ, bilgisayar sistemlerinin metin, görüntü, ses gibi farklı veri türlerini işleyerek orijinal içerik oluşturmasına yarayan bir yapay zekâ teknolojisi dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Grok</span> xAI tarafından geliştirilen Chatbot programı

Grok, xAI tarafından geliştirilen ve büyük dil modellerine (LLM'ler) dayanan, konuşmaya dayalı, üretken bir yapay zeka sohbet robotudur. OpenAI'nin ChatGPT'sinin yükselişine doğrudan yanıt olarak Elon Musk tarafından bir girişim olarak geliştirilmiştir. Chatbot'un "mizah anlayışına sahip" olduğu ve Twitter'a (X) doğrudan erişim sağladığı belirtilmiştir.

Ölü İnternet teorisi, İnternetin artık ağırlıklı olarak bot faaliyetlerinden; algoritmik düzenleme yoluyla manipüle edilen, otomatik olarak oluşturulan içerikten oluştuğunu iddia eden bir çevrimiçi komplo teorisidir. Teorinin savunucuları, bu botların algoritmaları manipüle etmek ve arama sonuçlarını yükseltmek için kasıtlı olarak oluşturulduğunu ve nihayetinde tüketicilerin manipüle edildiğini düşünmektedir. Dahası, teorinin bazı savunucuları devlet kurumlarını kamuoyu algısını manipüle etmek için botları kullanmakla suçlayarak "ABD hükûmeti tüm dünya nüfusunu yapay zekâ destekli bir şekilde yönlendiriyor" demektedirler. Bu "ölüm" için verilen tarih genellikle 2016 veya 2017 yılları civarındadır.

<span class="mw-page-title-main">Yapay zeka patlaması</span>

Yapay Zeka Patlaması, veya Yapay Zeka Baharı, yapay zeka alanında çok hızlı bir şekilde devam eden ilerleme dönemidir. Öne çıkan örnekler arasında Google DeepMind ve OpenAI gibi laboratuvarlar tarafından yürütülen üretken yapay zekalar yer almaktadır.

Gemini dil modeli, Google DeepMind tarafından geliştirilmiş olan ve LaMDA ve PaLM 2'nin ardılı olarak hizmet veren çok modlu büyük dil modelleri ailesinin adıdır. Gemini Ultra, Gemini Pro ve Gemini Nano'dan oluşan bu ürün, OpenAI'nin GPT-4'üne rakip olarak konumlandırılarak 6 Aralık 2023'te duyurulmuştur. Aynı adı taşıyan üretken yapay zeka sohbet robotunun ardındaki esas gücü oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Önceden eğitilmiş üretken dönüştürücü</span> büyük dil modeli çeşidi

Önceden eğitilmiş üretken dönüştürücü ya da özgün İngilizce adının kısaltmasıyla GPT, bir tür geniş dil modeli ve Üretken yapay zekâ için öne çıkan bir çerçevedir. Doğal dil işleme görevlerinde kullanılan yapay sinir ağlarından oluşur. GPT'ler dönüştürücü mimarisine dayanır, etiketlenmemiş metinlerden oluşan büyük veri setleri üzerinde önceden eğitilmiştir ve insan benzeri yeni içerikler üretebilir. 2023 itibarıyla, çoğu LLM bu özelliklere sahiptir ve bazen genel olarak GPT'ler olarak anılırlar.

Microsoft Copilot, Microsoft tarafından geliştirilen ve 7 Şubat 2023'te piyasaya sürülen bir sohbet robotudur. Geniş bir dil yelpazesini esas alarak kaynak gösterme, şiir ve şarkı yazma işlemlerini yapabilir.

Claude, Anthropic tarafından geliştirilen geniş kapsamlı dil modelleri ailesidir. İlk model Mart 2023'te piyasaya sürüldü. Mart 2024'te çıkan Claude 3 ise görselleri de analiz edebiliyor.

GPT-4o, OpenAI tarafından oluşturulan çok dilli, çok modlu, önceden eğitilmiş üretken dönüştürücüdür. OpenAI CTO'su Mira Murati önderliğinde 13 Mayıs 2024 tarihinde gerçekleştirilen canlı yayında duyurulmuş ve aynı gün yayınlanmıştır. GPT-4o ücretsiz olmakla birlikte, ChatGPT Plus aboneleri için 5 kat daha fazla kullanım limitine sahiptir. Metin, görüntü ve ses işleyebilmekte ve üretebilmektedir. API'si önceki GPT-4 Turbo'ya kıyasla iki kat daha hızlı ve yarı fiyatınadır.

Hugging Face, Inc., bir Fransız-Amerikan şirketi.. New York City merkezli olan şirket, makine öğrenimi kullanarak uygulamalar geliştirmek için hesaplama araçları sağlayan bir platform geliştirmektedir. Şirket, özellikle doğal dil işleme uygulamaları için geliştirilen transformer kütüphaneleri ile ve kullanıcıların makine öğrenimi modellerini, veri setlerini paylaşabildikleri ve çalışmalarını sergileyebildikleri platformuyla bilinmektedir.

o1, OpenAI tarafından geliştirilen ve çok adımlı problemleri analiz edebilme yeteneğine sahip önceden eğitilmiş üretken dönüştürücü yapay zekâ modeli. 12 Eylül 2024 tarihinde duyurulmuştur.