İçeriğe atla

Sofokles

Sofokles
Sofokles büstü
Musei Capitolini, Roma
DoğumMÖ 496[1]
Colonus, Atina[1]
ÖlümMÖ 406[1]
Atina
MeslekOyun yazarı

Sofokles (Grekçe: Σοφοκλῆς) (d. MÖ 495 - ö. MÖ 406), Antik Yunan'ın Eshilos ve Evripides ile beraber 3 büyük tragedya yazarlarından biridir.

Hayatı

Sofokles, Atina dışında bulunan Kolonos'ta doğdu. Babası Sophillos zengin bir silah üreticisiydi. Atina şehir-devletinin hem gelişimini hem de çöküşünü gördü. Birçok resmi ve askeri görevlerde bulundu. MÖ 441'de birliğe bağlı site devletlerine katkıları yöneten Kolegiumun üyesiydi. MÖ 441-440'ta Perikles ile Sisam'da baş gösteren ayaklanmayı bastırmak üzere görev aldı. Salamis deniz zaferini kutlamak üzere düzenlenen gençler korosunu yönetti. Kendisinden 16-17 yaş küçük olan Euripides'in ölüm haberi üzerine tragedyalarına yas giysileriyle gelerek meslektaşına duyduğu saygıyı gösterdi.

Sofokles'in ilk birinciliği MÖ 468 yılındadır. İlk ödülünü Dionysia şenliğindeki(Dionysian Yonder) tiyatro oyunu yarışmalarında aldı. Yaşamı boyunca eserler yazmaya devam etti. Filoktetes adlı oyununu 88 yaşında kendisi sahneye koydu. MÖ 420 yılında Asklepios'un heykelini tapınağa yerleşinceye kadar evinde tuttu. Bu davranışıyla ölümünden sonra da Atinalılar tarafından onurlandırıldı. MÖ 413'te Peloponez Savaşı boyunca Sicilya'daki Atinalı kuvvetin yıkımına karşılık veren komutanlardan biri oldu.

Tragedyalarında bir yazarın seyircilerine söylediklerinden çok bir yurttaş olarak diğer yurttaşa söylemek istediklerini yazdı. Seyircileri düşünmeye yönelten bir uyarıcı ve danışmandı. Suda'ya göre Sofokles 123 oyun yazmış ancak 7 tanesi tam şekliyle günümüze ulaşmıştır. Bunlar Trakhisli Kadınlar, Aias, Kral Oidipus, Oidipus Kolonos'ta, Antigone, Elektra ve Filoktetes'tir.

Sofokles'in sahneye getirdiği yenilik korodakilerin sayısını 12'den 15'e çıkarmıştır. Sanat yapıtının temel koşutu Şehir-devlet ilişkileri olmuştur.

Sofokles'in eserlerinin bize en iyi ulaşanları MS 950'de Bizans'taki el yazmalarıdır. Aiskhylos, Sofokles ve Rodoslu Apollonios'un Argonauticası'ndan meydana gelen bir metin destesi Giovanni Aurispa tarafından 1453'te İstanbul'dan İtalya'daki Floransa Medici kitaplığına getirildi. Bu elyazmalarının yanında Sofokles'e ait olduğu kesin olmayan elyazmaları vardır.

Eserleri ve konuları

Aias ve Antigone'yi, Oidipus Kolonos'ta ile Filoktetes'ten önce sahneye koydu. Aias adlı eserinde Arkaizm izlerine rastlanır. Bu eserde Truva Savaşı'ndaki bir olayı ele alır. Sofokles bu oyununda karakterden çok konuya ağırlık vermiştir. Antigone ile dünya edebiyatında ilk direniş oyununu yazdı. Antigone'nin yanında İsmene ve Kreon karakterleri de belirgin olarak gösterildi. Trakhisli Kadınlar'ın temelini oluşturan mitos Herakles'in mitosudur. Kral Oidipus Sophokles'in başyapıtı olarak görülür. Aristoteles'in Poetika adlı eserinde tragedya hakkında bilgi verirken özellikle Kral Oidipus üzerinde durmuştur.

Aristoteles ideal tragedyanın birincil etkisi olarak belirlediği birlikte acı çekme ve dehşete uğramanın ilk kez Sofokles ile tam anlamıyla biçimlendiği görülür. Kral Oidipus MÖ 430'lu yıllarda, Yunan aydınlanma hareketinin sofizm akımına doğru eriştiği dönemde ortaya gelmiştir. Elektra, Filoktetes ve Oidipus Kolonos'ta adlı oyunlarda ana karakterler baştan sona oyunu tek başına belirler. Aias, Antigone ve Deianeira intihar etmiş; Herakles öldürülmüş; Kreon ile Oidipus acı bir sonla tükenirken, Elektra, Filoktetes ve Oidipus yüceltilmiştir.

Elektra mitosunu daha önce Aiskhylos da işlemiştir. Aiskhylos'ta olayların akışı doğrusaldır. Sofokles'te ise olay akışı daha karmaşık bir haldedir. Filoktetes Sofokles'in sanatsal olarak en olgun oyunu ve dönemindeki akılcılık ve bilgicilikle olan kesin bir hesaplaşmadır. Bu oyunda ahlakı vurgulayarak kanıtlamıştır. Oidipus Kolonos'ta adlı eserinde insan aklını, kendini her değerin üstünde ve kendini sınırsız ve güçlü gören yapısıyla hesaplaşmadır. Sofokles'in asıl dile getirmek istediği akıl üstü değerlerin geçerliliğini kanıtlamak için kendi üstün aklını ortaya koymasıdır.

Oyunlar

Kaynakça

  1. ^ a b c "Sophocles" 13 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Columbia Encyclopedia, URL erişim tarihi: 11 Eylül 2008.
  • Joachim Latacz, Antik Yunan Tragedyaları
  • İngilizce Wikipedia
  • Doç.Dr. Tansu Açık'ın Ders Notları

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Oedipus</span>

Oedipus veya Œdipus. Thebai'nin mitolojik kralı, Laios ve İokaste'nın oğlu. Babasını öldürüp, annesiyle evlenmiştir. Antigone, İsmene, Eteokles ve Polyneikes'in babasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Aristofanes</span> Antik Yunan oyun yazarı

Aristofanes (Aristophanes), MÖ 446 - MÖ 386 yılları arasında yaşamış bir komedya yazarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Antigone</span> Oidipusun kızı ve Sophoklesin en büyük trajedilerinden birinin kahramanı

Antigone, eski Yunan mitolojisinde Thebai kralı Oidipus'un ve İokaste'nin kızıdır ve Sofokles'in en ünlü trajedilerinden Antigone'un kahramanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Euripides</span> Antik Yunan oyun yazarı

Euripides, Aiskhylos ve Sophokles'ten sonra Atina'nın yetiştirdiği üçüncü büyük tragedya ozanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Eshilos</span> Antik Yunan oyun yazarı

Eshilos ya da Aiskhylos, Antik Yunan oyun yazarıdır.

<i>Troilus ve Cressida</i> William Shakespearein bir oyunu

Trolius ve Cressida, William Shakespeare'in tarihsel oyunlarından biridir. 1602 yılında yazıldığı varsayılmaktadır. Shakespeare, oyunun hikâyesini Geoffrey Chaucer'ın Troilus and Criseyde başlıklı şiiri de dahil olmak üzere birkaç farklı kaynaktan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Eteokles</span> Yunan mitolojisinde Oidipusun oğlu olan Thebai kralı

Eteokles, Yunan mitolojisinde Oidipus'un oğlu olan Thebai kralı. Thebai'yi yedilere karşı savunurken kardeşi Polyneikes ile girdiği birebir dövüşte ölür. Aiskhylos'un Thebai'ye Karşı Yediler adlı tragedyasında Eteokles, cesur, memleketini savunma bilincine sahip bir koruyucu olarak anlatılır. Euripides, Fenike Kadınları adlı eserinde onu güç hırsıyla yanıp tutuşan bir egoist olarak tasvir eder.

Bu liste Aziz Çalışlar'ın 2 ciltlik Tiyatro Oyunları Sözlüğü'nün birinci cildinde yer alan oyunları kapsar. Yazar kitabında yer alan oyunları seçerken üç ölçütü gözettiğini belirtir. Bu ölçütler:

<i>Antigone</i> (Sofokles) Sofokles trajedisi

Antigone, Antik çağ oyun yazarı Sofokles tarafından M.Ö. 440'larda yazılmış tek perdelik tragedyadır. Sofokles’in günümüze ulaşan yedi tragedyasından en eskisidir. İlk defa M.Ö. 442 senesinde oynanmıştır. Olayların gelişim sırası açısında Oidipus ve Oidipus Kolonos’ta oyunlarından sonraki zamanda geçmektedir.

<i>Kral Oidipus</i> (Sofokles) Sofokles trajedisi

Kral Oidipus veya Oedipus Rex, Yunanca "Oedipus Tyrannus" olarak da bilinen Sofokles tarafından yazılan ve MÖ 429'da sahnelenmiş bir Atina trajedisidir. Eski Yunanlılar oyunun ismini Aristo'nun Poetika eserinde de yer aldığı şekliyle yalnız "Oedipus" olarak bilmektedir. Ancak yine Sofokles tarafından yazılan Oedipus Kolonos'ta adlı oyun ile karıştırılmaması amacıyla "Oedipus Tyrannus" yani Tiran Oedipus olarak yeniden adlandırıldığı düşünülmektedir. Antik dönemlerde "tiran" herhangi bir yasaya dayanmaksızın gücü eline alan hükümdarları tanımlamak için kullanılmakla birlikte o dönem toplumlarında olumsuz bir anlam ifade etmemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ajaks (Sofokles)</span> Sofokles trajedisi

Ajaks (Sofokles) Aias, Sofokles'in günümüze ulaşan yedi oyunundan en eskisidir ve MÖ 450-442 arasında yazıldığı tahmin edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Trakhisli Kadınlar (Sofokles)</span> Sofokles trajedisi

Trakhisli Kadınlar, Sofokles'in günümüze ulaşan yedi oyunundan biridir ve MÖ 450-425 yılları arasında yazdığı tahmin edilmektedir. İlk kez sergilendiği tarih ise bilinmemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Deianeira</span>

Deianeira, Yunan Mitolojisinde Kalidon Prensesidir ve Herakles'in karısıdır. Mitolojik hikâyelere göre Deianeira, Herakles'i Nessos adlı kentaurdan aldığı zehirli bir gömlekle öldürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Filoktetes (Sofokles)</span> Sofokles trajedisi

Filoktetes, Sofokles'in yazdığı ve günümüze ulaşan yedi oyundan biridir. Euripides ve Aeschylus da Filoktetes isimli oyun yazmışlardır ancak bu oyunlar günümüze ulaşmamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Filoktetes</span>

Filoktetes (Philoktētēs) veya Philoctetes Yunan mitolojisinde, Teselya'daki Meliboea kralı Poeas'ın oğludur. Annesi Demonnasa veya Methone'dir. Ünlü bir Yunan kahramanıydı, okçu olması ile ünlenmişti ve Truva Savaşı'na katıldı.

<span class="mw-page-title-main">Dionisia</span>

Dionysia, antik Atina'da tanrı Dionysos onuruna verilen, trajedilerin teatral gösterimlerinin yapıldığı büyük bir festivaldir. MÖ 487'den sonra komediler de gösterilere eklenmiştir. Panathenaia'dan sonra en önemli ikinci festivaldir.

<span class="mw-page-title-main">İokaste</span>

Yunan mitolojisinde, İokaste veya Jocasta ve aynı zamanda Epikaste olarak da bilinir, Spartoi Ekhion soyundan gelen Menoekeus'un kızıdır, ve Thebai'nin kraliçesidir. Laios ile evlenerek Oidipus'u doğurmuştur. Sonra öz oğlu Oidipus ile evlenerek, Antigone, Eteokles, Polyneikes ve İsmene'nin hem annesi hem de büyükannesi olmuştur. Kreon'un kız kardeşidir ve Haimon'un hem teyzesi hem de kayınvalidesidir.

<span class="mw-page-title-main">Kreon</span>

Kreon ya da Creon, Yunan mitolojisinde Thebai hükümdarı olarak bilinen bir figürdür.

Sofokles'in Antigone oyununa göre, Haemon veya Haimon Kreon ve Eurydice'in oğluydu ve Menoeceus, Lycomedes, Megara, Pyrrha ve Henioche'nin kardeşiydi

Yunan Mitolojisinde Megara, Thebai prensesidir ve Yunan kahraman Herakles'in ilk karısıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.