Sodyum hipoklorit

Sodyum hipoklorit
Sodyum katyonu	Hipoklorit anyonunun boşluk doldurma modeli
Adlandırmalar
	IUPAC adı Sodyum hipoklorit
	Diğer adlar Sulandırılmış halde: Çamaşır suyu; Klorak;
Tanımlayıcılar
CAS numarası	7681-52-9 (susuz) ; 10022-70-5 (pentahidrat) ;
3D model (JSmol)	Etkileşimli görüntü;
ChEBI	CHEBI:32146 ;
ChemSpider	22756 ;
DrugBank	DBSALT001517;
ECHA InfoCard	100.028.790
EC Numarası	231-668-3;
KEGG	D01711 ;
PubChem CID	23665760;
RTECS numarası	NH3486300;
UNII	DY38VHM5OD ;
UN numarası	1791
CompTox Bilgi Panosu (EPA)	DTXSID8021276 ;
	InChI InChI=1S/ClO.Na/c1-2;/q-1;+1 Key: SUKJFIGYRHOWBL-UHFFFAOYSA-N ; InChI=1/ClO.Na/c1-2;/q-1;+1 Key: SUKJFIGYRHOWBL-UHFFFAOYAD;
	SMILES [Na+].[O-]Cl;
Özellikler
Molekül formülü	NaClO
Molekül kütlesi	74,442 gr/mol
Görünüm	yeşilimsi sarı renkli katı (pentahidrat)
Koku	klora benzer ve tatlımsı
Yoğunluk	1,11 gr/cm3
Erime noktası	18 °C (64 °F; 291 K) pentahidrat
Kaynama noktası	101 °C (214 °F; 374 K) (bozunur)
Çözünürlük (su içinde)	29,3 gr/100mL (0 °C)
Asitlik (pKa)	7,5185
Baziklik (pKb)	6,4815
Termokimya
Standart formasyon entalpisi (ΔfH⦵298)	-347,1 kJ/mol
Farmakoloji
ATC kodu	D08AX07 (DSÖ);
Tehlikeler
	İş sağlığı ve güvenliği (OHS/OSH):
Ana tehlikeler	Oksitleyici, aşındırıcı
	GHS etiketleme sistemi:
Piktogramlar
İşaret sözcüğü	Tehlike
R-ibareleri	R31, R34, R50
G-ibareleri	S1/2, S28, S45, S50, S61
Tehlike ifadeleri	H290, H314, H410
Önlem ifadeleri	P260, P273, P280, P301+P330+P331, P303+P361+P353, P305+P351+P338, P310, P501
NFPA 704; (yangın karosu)	2 0 1 OX
AB sınıflandırması	Aşındırıcı (C); Çevre için tehlikeli (N)
Güvenlik bilgi formu (SDS)	ICSC 1119 ( >%10 aktif klor çözeltisi); ICSC 0482 (<%10 aktif klor çözeltisi)
Benzeyen bileşikler
Diğer anyonlar	Sodyum klorür; Sodyum klorit; Sodyum klorat; Sodyum perklorat
Diğer katyonlar	Lityum hipoklorit; Kalsiyum hipoklorit
Benzeyen bileşikler	Hipokloröz asit
	Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).

Sodyum hipoklorit, (NaClO) bir tür tuzdur. Günlük hayatta beyazlatıcı çamaşır sularında kullanılmaktadır. Oda koşullarındaki klor ile sabunlardaki sodyum hidroksit tepkimeye sokularak üretilmektedir.

Sodyum hipokloritin elde edilme formülü aşağıdaki gibidir:

2Na O H + Cl₂ → Na Cl + Na Cl O + H₂O

Sodyum hipoklorit, kimyasal formülü NaOCl (veya NaClO) olan, sodyum katyonu (Na⁺) ve hipoklorit anyonundan (OCl^- veya ClO^-) oluşan kimyasal bileşiktir. Ayrıca hipokloröz asitin sodyum tuzu olarak da bilinmektedir. susuz bileşiği oldukça kararsızdır ve patlayarak yapısı bozulmaktadır.^[2]^[3] Patlayıcı olmayan ve bünyesinde daha yüksek miktarda NaOCl barındırabilen, pentahidrat formunda kristalleri şeklinde NaOCl.5H₂O şeklinde elde edilebilirler.^[4] Elde edilen bu bileşik mat sarı-yeşil rengindedir ve soğuk ortamda kararlı olarak saklanabilmektedir.^[4]

Sodyum hipoklorit en sık kullanılan ağartıcılardan biridir. 18. Yy’dan itibaren, yüzey temizlik kimyasalı olarak evlerde çamaşır sularının en temel katkı malzemesi olarak aktif rol almaktadır. Ayrıca dezenfektan ve ağartma ajanı olarak da geniş kullanım bulmaktadır.^[5] Çözelti fazında, bileşik oldukça kararsızdır ve kolaylıkla bozunabilmektedir. Bozunma ürünü, bu tür bileşikler için hemen hemen aynı olan klor gazı çıkışı şeklindedir. Sodyum hipoklorit en eski ve hâlâ en önemli klor-bazlı ağartıcıdır.^[6]

Korozif özellikleri, ortak kullanım alanları ve tepkime ürünleri, bu kimyasal için risk faktörlerini belirlemektedir^[3] Özellikle, sodyum hipokloritin, asitler veya amonyak gibi diğer temizlik ürünleri ile karıştırılması sonucu zehirli gazların oluştuğu bilinmektedir.^[7]

Nötrleştirme

Sodyum tiyosülfat, etkili bir klor nötrleştiricisidir. 5 mg/L bir tiyosülfat çözeltisiyle duruladıktan sonra sabun ve suyla yıkamak ellerdeki klor kokusunu kısa sürede uzaklaştırır.

Analiz

Hipoklorit anyonu, iyon kromatografik yöntemlerle, yüksek ayırma gücünde analiz edilebilmektedir. Çözelti içindeki ClO^- ve moleküler Cl₂ konsantrasyonu (hipokloritin suda çözündüğünde kısmen oluşan yan ürün) iyodometrik titrasyon ile belirlenebilir:

1- Ölçümü yapılmak istenen miktarda sodyum hipoklorit çözeltisi, az miktarda potasyum iyodürün fazlasının olduğu asitlendirilmiş çözelti içine ilave edilir.

${\ce {NaOCl(aq) + HCl(aq) -> HOCl(aq) + NaCl(aq)}}$

${\ce {HOCl(aq) + HCl(aq) + 3I^- -> I3^{-}(aq) + 2Cl^{-}(aq) + H2O}}$

2- Açığa çıkan iyot, önceden hazırlanmış standart sodyum tiyosülfat (Na₂S₂O₃) veya fenil arsenik oksit (C₆H₅AsO) çözeltilerinin nişasta indikatörü olarak kullanılmasıyla sonlandırılır.

${\ce {I3^{-}+ Nisasta -> [I3^{-}Nisasta]}}$ (Nişasta-İyot Kompleksi - Mavi Renkli)

${\ce {[I3^{-}Nisasta] + 2S2O3^2- -> 3I^- + S4O6^2- + Nisasta}}$ (Tepkime sonunda mavi renk kaybolur.)

3- Nişastanın bu çözeltideki mavi renginin kaybolduğu nokta dönüm noktası olarak kaydedilir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ Sodyum hipoklorit: kimyasal aktivite
^ Hamano, A., The formation and decomposition of sodium hypochlorite anhydrous salt and its pentahydrate. Kayaku Gakkaishi, 1997. 58(4): p. 152-156.
^ ^a ^b Urben, P., Bretherick's handbook of reactive chemical hazards. 2017: Elsevier.
^ ^a ^b Kirihara, M., et al., Sodium Hypochlorite Pentahydrate Crystals (NaOCl· 5H2O): A Convenient and Environmentally Benign Oxidant for Organic Synthesis. 2017. 21(12): p. 1925-1937.
^ Vargel, C., Chapter E.6 - Inorganic Salts, in Corrosion of Aluminium, C. Vargel, Editor. 2004, Elsevier: Amsterdam. p. 417-441.
^ OxyChem, Sodium Hypochlorite Handbook. December 2014: p. 25.
^ SLAC National Accelerator Laboratory Environment, S., Health, and Quality Division, Sodium Hypochlorite Safe Handling Guideline. National Accelerator Laboratory (SLAC), 20 May 2013(53): p. 3.