İçeriğe atla

Sodyum bikarbonat

Sodyum bikarbonat
Sodyum bikarbonat örneği
Sodyum katyonunun top ve çubuk modeli
Sodyum katyonunun top ve çubuk modeli
Bikarbonat anyonunun top ve çubuk modeli
Bikarbonat anyonunun top ve çubuk modeli
Adlandırmalar
IUPAC adı
Sodyum hidrojen karbonat
Diğer adlar
Yemek sodası, Cep sodası, Kabartma tozu
Tanımlayıcılar
CAS numarası
3D model (JSmol)
4153970
ChEBI
ChEMBL
ChemSpider
DrugBank
ECHA InfoCard100.005.122 Bunu Vikiveri'de düzenleyin
EC Numarası
  • 205-633-8
E numaralarıE500(ii) (asitliği düzenleyiciler, ...)
IUPHAR/BPS
KEGG
MeSHSodium+bicarbonate
RTECS numarası
  • VZ0950000
UNII
CompTox Bilgi Panosu (EPA)
  • InChI=1S/CH2O3.Na/c2-1(3)4;/h(H2,2,3,4);/q;+1/p-1 
    Key: UIIMBOGNXHQVGW-UHFFFAOYSA-M 
  • InChI=1/CH2O3.Na/c2-1(3)4;/h(H2,2,3,4);/q;+1/p-1
    Key: UIIMBOGNXHQVGW-REWHXWOFAQ
  • [Na+].OC([O-])=O
Özellikler
Molekül formülüNaHCO3
Molekül kütlesi84.0066 g mol−1
Görünüm Beyaz kristaller
KokuKokusuz
Yoğunluk
Erime noktası(50 °C'den itibaren sodyum karbonata bozunur;°C[1][6])
Çözünürlük (su içinde)
Çözünürlük%0.02 aseton, %2.13 metanol @22 °C.[4] etanolde çözünmez
log P−0.82
Asitlik (pKa)
  • 10.329[5]
  • 6.351 (karbonik asit)[5]
Kırınım dizimi (nD) nα = 1.377 nβ = 1.501 nγ = 1.583
Yapı
Monoklinik
Termokimya
87.6 J/mol K[7]
Standart molar entropi (S⦵298)
101.7 J/mol K[7]
Standart formasyon entalpisi (ΔfH⦵298)
−950.8 kJ/mol[7]
Gibbs serbest enerjisi (ΔfG⦵)
−851.0 kJ/mol[7]
Farmakoloji
Damar içi, oral
Tehlikeler
İş sağlığı ve güvenliği (OHS/OSH):
Ana tehlikeler Ciddi göz tahrişine neden olur
NFPA 704
(yangın karosu)
NFPA 704 four-colored diamondSağlık 0: Yangın koşullarında maruziyet, sıradan yanıcı maddeden kaynaklanan tehlikeden daha fazla risk taşımayacaktır. Örnek: Sodyum klorürYanıcılık 0: Yanmaz. Örnek: SuKararsızlık 1: Genellikle kararlıdır, ancak yüksek sıcaklıklarda ve basınçlarda kararsız hale gelebilir. Örnek: KalsiyumÖzel tehlikeler (beyaz): kod yok
0
0
1
Parlama noktasıYanmaz
Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC):
LD50 (medyan doz)
4220 mg/kg (sıçan, oral)[8]
Güvenlik bilgi formu (SDS) External MSDS[]
Benzeyen bileşikler
Diğer anyonlar
Sodyum karbonat
Diğer katyonlar
  • Amonyum bikarbonat
  • Potasyum bikarbonat
Benzeyen bileşikler
Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
Kabartma tozu olarak karbonat kullanılmış pişmiş kekler

Sodyum bikarbonat ya da soda kimyasal formülü NaHCO3 olan bir kimyasal bileşiktir. Kabartma tozu olarak da bilinir. Sodyum tuzlarından birisidir. Antiasit özelliği vardır. Kabartma tozu olarak da kullanılır. Suda çözünür. Beyaz katı kristal tozdur. Sodyum karbonat'ı andıran hafif alkali tadı vardır. Salin solüsyonu bileşiminde de kullanılır.[9]

Tarihçe

Eski Mısır’da doğal Natron çökeltileri, en çok sodyum karbonat dekahidrat ve sodyum bikarbonat içeren bir karışımdan oluşurdu. Natron hiyeroglif yazılar için boya olarak kullanılırdı.

1791 yılında fransız kimyager, Nicolas Leblanc soda olarak bilinen sodyum karbonatı üretti. 1846 yılında New York’lu iki fırıncı, John Dwink ve Austin Church sodyum karbonat ve karbondioksitten kabartma tozu üreten ilk fabrikayı kurdu.

Bu bileşik 1800'lü yıllarda Roman kaptan, Rudyard Kipling tarafından balıkları taze tutmak amacıyla kullanılmış ve o günden sonra ‘saleratus’ olarak anılmıştır.

Kullanım alanı

Temizlik

Sodyum bikarbonat, sodalı kumlama adı verilen boya ve korozyon giderme işleminde kullanılır. Bir kumlama aracı olarak sodyum bikarbonat, silika kumu gibi aşındırıcı temizlik malzemelerinden zarar görebilecek alüminyum, bakır veya kereste gibi daha yumuşak ve daha az esnek maddeler üzerinde yüzey kirliliğini gidermek için kullanılır. Hafif bir ovma tozu olarak az miktarda su ile kabartma tozundan yapılmış bir macun yüzey pasının giderilmesinde faydalı olabilir, çünkü pas konsantre bir alkali çözeltide suda çözünür bir bileşik oluşturur.[10] Sıcak su çözeltileri çeliği aşındırabileceğinden soğuk su kullanılmalıdır. Sodyum bikarbonat alüminyum üzerinde oluşan ince koruyucu oksit tabakasına saldırır bu yüzden bu metali temizlemek için uygun değildir. Ilık sudaki bir çözelti, gümüş bir parça alüminyum folyo ile temas ettiğinde gümüşteki kararmayı giderecektir.[11] Karbonat genellikle çamaşır makinelerine su yumuşatıcı yerine ve giysilerdeki kokuları gidermek için eklenir. Ayrıca ılık suyla seyreltildiğinde fincanlardaki ağır çay ve kahve lekelerini çıkarmada neredeyse sodyum hidroksit kadar etkilidir.

Tarım

Sodyum bikarbonat yapraklara uygulandığında mantarların büyümesini önleyebilir, ancak mantarı öldürmez. Aşırı miktarda sodyum bikarbonat meyvelerin renginin solmasına ve kloroza neden olabilir.[12]

Üretim

Sodyum karbonat, sodyum hidroksitin sulu çözeltisi ile karbon dioksitin reaksiyonu ile elde edilebilir.

CO2 + 2 NaOH --> Na2CO3 + H2O

Sodyum bikarbonat ise yeterince yüksek yoğunlukta karbondioksit ve su tepkimesi ile elde edilebilir. Sodyum bikarbonat bu yöntemde katı olarak çökelir. Kabartma tozu ticari miktarda benzer bir yöntem ile üretilmektedir.

Na2CO3 + CO2 + H2O --> 2 NaHCO3

Fizyolojik ve farmakolojik özellikleri

Yüzde 1,3'lük çözeltisi izotonik özelliktedir.

Veteriner hekimlikte asidozis'in sağaltımında önem taşır.

Hiponatremi'nin sağaltımında kullanılır.

Kaynakça

  1. ^ a b Haynes, p. 4.90
  2. ^ a b c Haynes, p. 5.194
  3. ^ a b c "Sodium Bicarbonate" (PDF). United Nations Environment Programme. 16 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2020. 
  4. ^ Ellingboe JL, Runnels JH (1966). "Solubilities of Sodium Carbonate and Sodium Bicarbonate in Acetone-Water and Methanol-Water Mixtures". J. Chem. Eng. Data. 11 (3): 323-324. doi:10.1021/je60030a009. 
  5. ^ a b Haynes, p. 7.23
  6. ^ Pasquali I, Bettini R, Giordano F (2007). "Thermal behaviour of diclofenac, diclofenac sodium and sodium bicarbonate compositions". Journal of Thermal Analysis and Calorimetry. 90 (3): 903-907. doi:10.1007/s10973-006-8182-1. 
  7. ^ a b c d Haynes, p. 5.19
  8. ^ Chambers M. "Sodium bicarbonate [USP:JAN]". ChemIDplus. U.S. National Library of Medicine. 1 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2020. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2016. 
  10. ^ Inorganic Chemistry. Pearson. 2014. s. 716. 
  11. ^ "Put a shine on it". 31 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2024. 
  12. ^ "Common Gardening Myths". University of Vermont Extension. 7 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2024. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sodyum</span> atom numarası 11 olan kimyasal element

Sodyum, periyodik cetvelde Na simgesi ile gösterilen ve atom numarası 11 olan element. Sodyum yumuşak ve kaygan bir metal olup alkali metaller grubuna aittir. Doğal bileşiklerin içinde bol miktarda bulunur. Yüksek oranda reaktiftir, sarı bir alevle yanar, su ile şiddetli reaksiyon verir ve havada hızla oksitlenir. Dolayısıyla, vazelin, gazyağı gibi hava ve su ile temasını kesecek bir ortamda saklanması gerekir.

<span class="mw-page-title-main">Potasyum</span> sembolü K ve atom numarası 19 olan kimyasal element

Potasyum, bir kimyasal elementtir. Simgesi K ve atom numarası 19 dur. Potasyum adını izole edildiği Potas olarak da bilinen potasyum karbonattan almıştır. Potasyum yumuşak, gümüş-beyaz renkli alkali bir metaldir. Doğada deniz suyunda ve pek çok mineralde diğer elementlere bağlı olarak bulunur. Havada hızla oksitlenir ve suya karşı da çok aktiftir. Potasyum, pek çok açıdan sodyuma kimyasal olarak benzese de yaşayan organizmalarda, özellikle de hayvan hücrelerinde, sodyumdan farklı muamele görür. Kandaki seviyesinin düşük olmasına hipokalemi, yüksek olmasına hiperkalemi denir.

<span class="mw-page-title-main">Alkol</span> karbon atomuna doğrudan bir -OH grubunun bağlı olduğu organik bileşiklere verilen genel ad

Alkol, karbon atomuna doğrudan bir -OH (hidroksil) grubunun bağlı olduğu organik bileşiklere verilen genel ad. Genel formülü CnH2n+1OH olan mono alkoller, alkollerin önemli bir sınıfıdır. Bunlardan etanol (C2H5OH), alkollü içeceklerde bulunan türüdür. Genellikle alkol kelimesi ile etanol kastedilir ki yeni fermente olmuş birada etanol oranı %3-5 arasında iken şarapta %12-15 arasındadır.

<span class="mw-page-title-main">Sodyum karbonat</span> inorganik bileşik

Sodyum karbonat, (çamaşır sodası, kristal soda ve soda külü olarak da bilinir) Na2CO3 formülüne sahip değişik hidratları olan bir inorganik bileşiktir. Bütün formları beyaz, suda çözünür tuzlardır. Tüm formları güçlü bir alkali tada sahiptir ve suda orta derecede alkali çözeltiler verir. Tarihsel olarak sodyum bakımından zengin göl sularından veya sodyum bakımından zengin topraklarda yetişen bitkilerin küllerinden çıkarıldı. Bu sodyum açısından zengin bitkilerin külleri, potas üretmek için kullanılan odun küllerinden belirgin şekilde farklı olduğundan, "soda külü" olarak anıldı. Günümüzde ise, Solvay işlemi ile sodyum klorür ve kireç taşından büyük miktarlarda üretilmektedir.

Baz, suda iyonlaştıklarında ortama OH− (hidroksit) iyonu ve elektron çifti verebilen maddelerdir. Bazlar da, asitler gibi tehlikeli maddelerdir. Suda iyonlaştıklarında hidroksit (OH−) iyonu derişimini arttıran maddelere baz denir. Bilinen en güçlü baz Sezyum hidroksittir (CsOH).

Alkaliler, suda çözünen bazlardır. Bir alkali çözeltisi, gösterge ilave edilerek tespit edilebilir. Örneğin bir sodyum hidroksit çözeltisi, turnusolü kırmızıdan maviye çevirir. Alkalik çözeltileri, hidroksit iyonları içerir. Asit ve alkali çözeltileri karıştığında, alkalideki hidroksit iyonları asitteki hidrojen iyonlarıyla tepkimeye girer ve suyu meydana getirir. Tuz tepkimenin diğer bir ürünüdür.

<span class="mw-page-title-main">Bileşik</span> Kimyasal olarak bağlanmış birden fazla elementten oluşan madde

Kimyasal bileşik, kimyasal bağlarla bir arada tutulan birden fazla kimyasal elementin atomlarını içeren birçok özdeş molekülden oluşan kimyasal maddedir. Dolayısıyla tek bir elementin atomlarından oluşan bir molekül bileşik değildir. Bir bileşik, diğer maddelerle etkileşimi içerebilen kimyasal reaksiyonla farklı bir maddeye dönüştürülebilir. Bu süreçte atomlar arasındaki bağlar kırılabilir ve/veya yeni bağlar oluşabilir.

<span class="mw-page-title-main">Sodyum hidroksit</span> inorganik bileşik

Kostik ve kostik soda () olarak da bilinen sodyum hidroksit (kostik soda veya sud kostik de denir), NaOH formülüne sahip bir inorganik bileşiktir. Sodyum katyonları Na+ ve hidroksit anyonları OH- içeren beyaz renkli katı bir iyonik bileşiktir.

Majistral ilaç, eczanelerde hazır bulunmayan fakat doktor tarafından reçeteye yazılmış formüle göre eczanelerde eczacılar tarafından hazırlanan ilaçlara verilen isimdir. Günümüzde pek çok ilacın müstahzar formları eczanelerde bulunduklarından giderek yapımı azalmıştır. Majistral ilaçların haricen kullanılanları kırmızı, dahilen kullanılanları beyaz etiketle etiketlenir. Etikette: içerik, kullanım şekli, son kullanma tarihi gibi bilgilere yer verilmelidir.

<span class="mw-page-title-main">Sodyum nitrat</span> Kimyasal Bileşik

Sodyum nitrat formülü NaNO3 olan kimyasal bileşiktir. Güherçile'den ayırmak için Şili güherçilesi (bu ülkede büyük miktarda yığınlar halinde bulunması nedeniyle bu ad verilmiştir) adı da verilen bu beyaz renkli kristal tuz, potasyum nitrata oranla suda çok fazla çözünmektedir. Havadan nem çeker.

<span class="mw-page-title-main">Sodyum iyodat</span>

Sodyum iyodat, (NaIO3) iyodik asitin sodyum tuzudur. Sodyum iyodat oksitleyici madde olduğundan, yanıcı maddeler ya da indirgeyici maddelerle temas ettiğinde alev almalarına sebep olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Sodyum silikat</span>

Sodyum silikat, genel formülü Na2(SiO2)nO ile gösterilen kimyasal bileşiklerin ortak adıdır. Bu serinin en iyi bilinen üyesi formülü Na2SiO3 olan sodyum metasilikat'tır. Ayrıca su camı veya sıvı cam olarak da bilinen bu malzemeler, sulu çözelti içinde veya bir katı içinde kullanılabilir. Saf bileşimler renksiz ya da beyaz renktedir ancak ticari örnekleri demir-ihtiva eden yabancı maddelerin varlığı nedeniyle, genellikle yeşilimsi veya mavidir.

<span class="mw-page-title-main">Bikarbonat</span> moleküler iyon

Bikarbonat, inorganik kimyada, (IUPAC-önerilen isim: hidrojen karbonat) karbonik asitin protonsuzlaştırılmasındaki bir ara yapı. HCO3− kimyasal formülene sahip moleküler iyondur.

<span class="mw-page-title-main">Sodyum alüminat</span> kimyasal madde

Sodium alüminat önemli bir ticari inorganik kimyasaldır. Alüminyum hidroksitin üretiminde önemli ve kabul gören bir kaynaktır. Saf susuz sodyum alüminat beyaz kristal halde bulunmaktadır ve molekül formülü NaAlO2, NaAl(OH)4 (hidrat), Na2O·Al2O3 veya Na2Al2O4 olarak geçmektedir. Ticari sodyum alüminat toz halde veya sulandırılmış halde bulunabilir.

Lityum hidroksit formülüne sahip inorganik alkali metal bileşiğidir. Lityum hidroksit kuvvetli bir baz olmasına rağmen alkali metal bazlarının en zayıf olanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Bakır(II) karbonat</span>

Bakır karbonat, oda sıcaklığında katı hâlde bulunan bir inorganik bileşiktir. Havadan nem çeker. Su ile tepkimeye girerek bakır karbonat hidroksite dönüşür. Bazik özellik gösterir. Boya ve pigment olarak kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Sodyum kromat</span>

Sodyum kromat Na2CrO4 formülüne sahip bir inorganik bileşiktir. Tetra-, hekza- ve dekahidratlar oluşturabilen sarı higroskopik bir katı olarak bulunur. Cevherlerinden krom özütlemesinde bir ara maddedir.

<span class="mw-page-title-main">Potasyum karbonat</span>

Potasyum karbonat, K2CO3 formülüne sahip inorganik bileşiktir. Suda çözünen beyaz bir tuzdur. Nem çekerek sıvılaşan ve genellikle nemli veya ıslak bir katı olarak görülür. Potasyum karbonat esas olarak sabun ve cam üretiminde kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Sodyum bikromat</span>

Sodyum bikromat Na2Cr2O7 formülüne sahip bir inorganik bileşiktir. Ancak, genellikle tuz dihidrat Na2Cr2O7•2H2O olarak kullanılır. Neredeyse tüm krom cevheri, sodyum bikromata dönüştürülerek işlenir ve neredeyse krom bazlı bütün bileşikler ve maddeler bu tuzdan hazırlanır. Reaktivite ve görünüm açısından, sodyum bikromat ve potasyum bikromat çok benzerdir. Bununla birlikte sodyum tuzu, suda potasyum tuzundan yaklaşık yirmi kat daha fazla çözünür(0 °C’de 49 g/L) ve eşdeğer ağırlığı da daha düşüktür ki bu da genellikle istenen bir durumdur.

<span class="mw-page-title-main">Sodyum klorür</span> NaCl formülüne sahip kimyasal bileşik

Sodyum klorür, yaygın olarak 'tuz' ismiyle bilinen kimyasal formülü NaCl; 1/1 oranında sodyum ve klorür iyonları olan iyonik bileşik. Molar kütleleri sırasıyla 22.99 ve 35.45 g/moldur. 100 g NaCl, 39.34 g Na ve 60.66 g Cl içerir. Sodyum klorür, deniz suyunun tuzluluğundan ve birçok çok hücreli organizmanın hücre dışı sıvısından en çok sorumlu olan tuzdur. Yenilebilir sofra tuzu biçiminde yaygın olarak bir çeşni ve gıda koruyucusu olarak kullanılır. Birçok endüstriyel proseste büyük miktarlarda sodyum klorür kullanılır ve daha ileri kimyasal sentezler için hammadde olarak kullanılan sodyum ve klor bileşiklerinin ana kaynağıdır. Sodyum klorürün ikinci bir ana uygulaması donma sıcaklığı altındaki havalarda yolların buzunun çözülmesidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.