Soğanlı, Ardanuç
| Soğanlı | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Soğanlı Soğanlı'nın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Ardanuç |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1276 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 98 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08390 |
Soğanlı, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
Soğanlı köyünün eski adı Suagara'dır. Bu yer adı Gürcüce Suagara'dan (სუაგარა) Türkçeye girmiştir.[3] Nitekim Artvin vilyati üzerine 1927'de yayımlanmış olan Osmanlıca bir kaynakta köyün adı Suagara (صوآقارا) olarak geçer.[4] 1886 yılındaki nüfus tespiti sırasında Rus idaresi de köyü Suagara (Суагара) olarak kaydetmiştir.[5] Bugünkü Soğanlı köyü, Suagara'nın yanı sıra eski Cuğo (ჯუღო) köyünü de kapsamaktadır.[6] Cuğo adı, Osmanlıca (جوغو) ve Rusça (Жуго) kaynaklara aynı biçiminde girmiştir.[5][7]
Suagara ve Cuğo, Orta Çağ'da Gürcistan'ın güneybatı topraklarını oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti'de yer alıyordu. Erken ve geç Orta Çağ'da Gürcü devletleri yönetiminde olan bu yerleşmeleri Osmanlılar 16. yüzyılın ortasında, Gürcülerden ele geçirdi. Soğanlı köyünün sınırları içinde kalan Cuğo Kalesi, Cuğo Kilisesi, Suagara Kalesi ve Mekereti Kilisesi bu dönemden kalmıştır.
1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterinde Suagara'nın adı geçmemektedir. Bu defterde yer alan Cuğo'nun nüfusu 6 haneden (yaklaşık 30 kişi) oluşuyordu. Bu tarihte Cuğo, sekizi boşalmış olmakla birlikte 58 köyü kapsıyan Ardanuç nahiyesinin nüfus açısından en küçük köylerinden biriydi. Bu defterde nüfusun tamamı Hristiyan olarak kaydedilmiştir. 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Liva-i Ardanuç adlı Osmanlı tahrir defterinde de Suagara yer almamıştır. Cuğo köyü ise bu tarihte tamamen boşalmıştır.[6]
Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi tahsil etme amacıyla 1835 yılında gerçekleştirdiği nüfus tespitinde hem Suagara hem de Cuğo iki ayrı köy olarak yer alır. Zaman içinde Cuğo'nın yenidem meskun hale geldiği bu kayıttan anlaşılmaktadır. Bu tarihte Suagara'da 15 hanede 46 erkek, Cuğo'da da 12 hanede 31 erkek tespit edilmiştir. Osmanlı idaresi geleneksel olarak sadece erkek nüfus tespit ediyordu. Bundan dolayı bu yerleşmelerin toplam nüfusunu tespit etmek için erkek sayısı kadar kadın eklemek gerekir. Bunun sonucunda Suagara'nın nüfusunun 92 kişiden, Cuğo'nun da 62 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[8]
Suagara ve Cuğo, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın sonucunda Rusların eline geçti. Rus idaresinde bu iki yerleşme, Artvin sancağının (okrug) Ardanuç kazasının (uçastok) Bica nahiyesinde (сельское общество: kırsal topluluk) yer alıyordu. Suagara'da 163 kişi, Cuğo'da ise 102 kişi yaşıyordu. İki köyün de nüfusu "Türk" olarak kaydedilmiştir.[5] Oysa Eklevana (ეკლევანა), Anza (ანზა), Sakepiri (საკეპირი), Kantelauri (ქანთელაური), Mekereti (მექერეთი), Pareheti (ფარეხეთი), Dzegistskaro (ძეგისწყარო) gibi Gürcüce yer adları, bu köylerin Gürcü yerleşmesi olduğuna işaret etmektedir.[9]
Suagara ve Cuğo, Rus hakimiyetinin sona ermesinden sonra, bir süre bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 1921 yılında, Sovyet Rusya'nın Gürcistan'ı işgali sırasında, Ankara Hükümeti'nin verdiği ültimatom üzerine Gürcistan hükûmeti Artvin ve Ardahan bölgelerinden çekildi ve köy fiilen Türkiye'ye katıldı. 16 Mart 1921'de, Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması'yla da bu iki yerleşme Türkiye'ye bırakıldı.[10]
Suagara ve Cuğo, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında bu livanın merkez kazasına bağlı Ardanuç nahiyesinin köyleriydi. Suagara'da 24 hande 77 kişi, Cuğo'da 11 hanede 36 kişi yaşıyordu.[11] Bu yerleşme adları Türkçe olmadığı için 1925 yılında Suagara'nın adı Soğanlı, Cuğo'nun adı da Petekli olarak değiştirildi.[12] 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Suagara köyü Soğanlı olarak yazılmışken, Cuğo köyü "Benekli" adıyla kaydedilmiştir.[13] Cuğo köyü, 1935 genel nüfus sayımında yeni adıyla yer almamıştır. Bu tarihten önce Soğanlı köyüne bir mahalle olarak bağlandığı anlaşılmaktadır. Günümüzde bu mahalle Penekli olarak adlandırılmaktadır. Soğanlı köyü, 1935 genel nüfus sayımında, Artvin ve Rize vilayetlerinin yerine kurulmuş olan Çoruh vilayetinin Artvin kazasının Ardanuç nahiyesine bağlıydı ve nüfusu 229 kişiden oluşuyordu.[14] Suagara adı dahan sonra "Süara" biçiminde yazılmış ve bu ad, köyün yeni adıyla birlikte geç döneme kadar resmi kayıtlarda "Soğanlı (Süara)" biçiminde kullanılmıştır.[15]
Soğanlı, Ardanuç ilçesinde en çok tarihsel yapı barındıran yerleşmelerden biridir. Bugünkü Soğanlı köyünün bir parçası olan Suagara'da bir kale ve bir kilise, Cuğo'da bir kale, bir kilise ve iki eski köprü bulunmaktadır. Bu yapılar büyük oranda yıkılmıştır.[16]
Coğrafya
Soğanlı köyü, Artvin il merkezine 35 km, Ardanuç ilçe merkezine 7 km uzaklıktadır.[17]
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 98[2] |
| 2020 | 114[2] |
| 2019 | 137[2] |
| 2018 | 127[2] |
| 2017 | 94[2] |
| 2016 | 91[2] |
| 2015 | 90[2] |
| 2014 | 101[2] |
| 2013 | 112[2] |
| 2012 | 97[2] |
| 2011 | 100[2] |
| 2010 | 116[2] |
| 2009 | 150[2] |
| 2008 | 172[2] |
| 2007 | 129[2] |
| 2000 | 250[17] |
| 1990 | 315[17] |
| 1985 | 413[17] |
Kaynakça
- ^ "Soganli, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Ardanuç Soğanlı Köy Nüfusu". Nufusune.com. 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 84 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 116". 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021.
- ^ a b c ""Ardanuç kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021.
- ^ a b Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 35 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 114". 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021.
- ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 39 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 182, 190 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 3 cilt; 2. cilt, s. 41.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, İstanbul, 2010 (Birinci basım 1927), s. 141-142, ISBN 978-9944-197-52-6.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 78.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 337" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021.
- ^ "1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981" (PDF). 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 84-89, 146 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ a b c d "Soğanlı Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
