İçeriğe atla

Skiriler

Skiriler
(Ckiiri)
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Diller
Din
Hristiyanlık, geleneksel kabile dini

Skiriler ya da Skidiler[1] (Skiri Pavnicesi Ckiiri;[2] İngilizce Skidi, Skiri, Wolf tribe, Wolf Pawnee, Loup tribe, Loup Pawnee), ABD'de önceleri Nebraska'da Loup Nehri civarında yaşarken 1876'da Oklahoma'da rezervasyona kapatılan Ova Kızılderilileri kültür grubundan Pavnilerin ayrıksı bir kabilesi olan Kızılderili halkı. Dilleri diğer Pavnilerin (üç kabileden oluşan Güney Pavnileri) lehçesinden oldukça farklıdır.

1770 lerde bir grup Skiri Pavnisi ayrılarak Teksas'a yönelmiş ve Taovayalar, Tonkavalar, Yojuanes ve diğer Teksas kabileleriyle müttefik olmuşlardır. Bu gruba Panimaha adı verilir.

Skiri Pavnileri günümüzde Pawnee Nation of Oklahoma içerisinde değerlendirilir.[3]

Kaynakça

  1. ^ AnaBritannica (1989, 17. cilt, sayfa: 471 Pavniler)
  2. ^ Douglas Richard Parks and Lula Nora Pratt (2008), A Dictionary of Skiri Pawnee
  3. ^ "Preamble." Constitution of the Pawnee Nation of Oklahoma. Revised 14 June 2008.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">New Mexico</span> Amerika Birleşik Devletlerinde eyalet

New Mexico, Amerika Birleşik Devletleri'nin güneybatı kesiminde bulunan bir eyalettir. Başkenti Sante Fe, en büyük şehri Albuquerque'dir. 1 Temmuz 2019 itibarıyla nüfusu 2.096.829'dur. New Mexico 4 ana bölgeye ayrılabilir: Great Plains, Rocky Dağları, Colorado Platosu ile Basin-Range Bölgesi. İngilizce ve İspanyolca eyaletin resmi dilleridir.

<span class="mw-page-title-main">Apaçiler</span> Amerika Birleşik Devletlerinin yerli halklarından oluşan birkaç grup

Apaçiler ya da Apaşlar, Amerika Birleşik Devletleri'nin Arizona, New Mexico ve Oklahoma eyaletlerinde yaşayan, Güneybatı Kızılderilileri kültür grubundan, Atabaskların Güney Atabaskları bölümünden ve Güney Atabask dillerine giren Ova Apaçicesi, Hikarilaca, Lipanca, Meskalero-Çirikavaca ile Batı Apaçicesi adlı dilleri konuşan Kızılderilileri topluca niteleyen ortak addır. Kendilerini Apaçi olarak nitelendiren kişi sayısı 2000 yılı rakamlarına göre 56.060 olup en yakın akrabaları Navaholardır.

<span class="mw-page-title-main">Krikler</span>

Krikler veya diğer kullanımıyla Muskogiler, Kuzey Amerika'nın orta güneyini uzun süre kontrol etmiş olan bir Kızılderili halkı. Günümüzde Oklahoma, Alabama, Georgia ve Florida eyaletlerinde yaşarlar. En yakın akrabaları Seminolelerdir. Her iki halk da Maskoke dillerine giren aynı dili konuşur.

<span class="mw-page-title-main">Potavatomiler</span>

Potavatomiler, Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı Michigan, Wisconsin ve Oklahoma eyaletleri ile Kanada'nın Ontario eyaletinde yaşayan Anişinabelerden Kuzeydoğu Kızılderilileri kültür grubundan bir Kızılderili halkı. Diğer ABD Kızılderilileri ve Kanada Kızılderilileri gibi Potavatomiler de yasal olarak Kızılderili rezervasyonu (ABD) ya da Kızılderili rezervi (Kanada) adı verilen kamp benzeri toplama yerleşimlerde yaşamak zorundadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Na-Dene dilleri</span>

Na-Dene dilleri, Kuzey Amerika'da Na-Dene Kızılderilileri tarafından, ABD, Kanada ve ufak bir kısmı da Meksika’da konuşulan diller ailesidir.

Amerika Birleşik Devletleri federal hükûmetinin tanıdığı çeşitli Kızılderili kabilelerine özgü yasalar, Amerika Birleşik Devletleri kabile yetki alanlarında eşcinsel evliliğin sınırlarını tanımlar. Amerikan yerlilerine ait yetki alanlarının çoğunda hemcins çiftler arası evlilik ile ilgili herhangi belirli bir tüzük yoktur. Defense of Marriage Act'ten dolayı federal hükûmetin eşcinsel evlilikleri tanıması yasak; ABD'deki çeşitli eyaletlerin ve federal hükûmetçe tanınan diğer yetki alanların bu tür evlilikleri tanımamaya izni vardır.

Bu listede Amerika Birleşik Devletleri'nin şehir, kasaba ve köylerinin listelerine bağlantılar bulunmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri'nde pek çok yerleşim yerine Avrupa'dan isimler verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kikapular</span>

Kikapular, ABD'de Kansas, Oklahoma ve Teksas eyaletleri ile Meksika'da Coahuila eyaletinde yaşayan Doğu Algonkin yerlilerinden bir Kızılderili halkı. Nüfuslar 8.000 kişidir ve bunların ancak 3.000 kadarı resmi olarak kayıtlıdır. En yakın akrabaları Meskwaki (Fox), Sauk ve Şavnilerdir.

Ova Kızılderilileri ya da Ovalar Bölgesi Yerlileri veya Buffalo Yerlileri, Kuzey Amerika'nın ortasında Büyük Ovalar bölgesinde Kuzey Amerika yerlileri kültür bölgesinden yerli kültürü oluşturan Kızılderililer. Kuzeyde Subarktik Kızılderilileri, batıda Plato Kızılderilileri, Büyük Havza Kızılderilileri, güneybatıda Güneybatı Kızılderilileri, güneydoğuda Güneydoğu Kızılderilileri, doğuda ise Kuzeydoğu Kızılderilileri kültür gruplarıyla çevrilidir. Algonkin dilleri, Siyu dilleri, Atabask dilleri gibi birbirinden oldukça farklı dilleri konuşsalar da aynı kültürde buluşurlar.

<span class="mw-page-title-main">Kızılderili Tehciri</span>

Kızılderili Tehciri, 19. yüzyılda Amerika Birleşik Devletleri'nin yönetiminin politikası olarak, güneyde Mississippi Nehri'nin doğusunda yaşayan Amerika Birleşik Devletleri Kızılderililerinden Çerokiler, Çikasovlar, Çoktavlar, Krikler ve Seminolelerden oluşan Beş Uygar Kabilenin MississippiNehri'nin batısına ve kuzeydeki daha ufak kabilelerin Kızılderili Toprakları'na tehcir ettirilmesidir. Kızılderili Tehcir Yasasının Amerika Birleşik Devletleri başkanı Andrew Jackson tarafından 26 Mayıs 1830 tarihinde imzalanmasından sonra yürürlüğe konmuştur. Tehcire karşı direniş gösteren kimi kabileler Kızılderili Savaşları denen bir dizi savaşa girmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Pavnice</span>

Pavnice ya da Pavni dili, Amerika Birlelşik Devletleri'nde önceleri Nebraska, şimdi ise Oklahoma eyaletinde yaşayan Pavniler tarafından konuşulan ve soyu tükenmek üzere olan Kızılderili dili. En yakın akrabası Arikaracadır ve ikisi de Pavni dilleri adıyla bir üst grupta toplanır.

<span class="mw-page-title-main">Pavniler</span> etnik grup

Pavniler, ABD'de önceleri Nebraska'da yaşarken 1876'da Oklahoma'da rezervasyona kapatılan Kado halklarından ve Ova Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkı.

ABD Kızılderilileri federal kabileleri ya da federal olarak tanınan ABD Kızılderili kabileleri, Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı Alaska eyaleti dışında Kıta ABD'sinde yaşayan ABD Kızılderililerinin oluşturduğu ve Kızılderili İşleri Bürosu tarafından federal olarak tanınan kabile birlikleridir ya da "kabile" (tribe) statüsü alan Kızılderili rezervasyonu sakinlerinin topluca resmi adlarıdır. İlgili yasalar gereği oluşturulan kabile birlikleri bu sayede ABD hükûmetince kolayca izlenebilir duruma gelmiştir ve güncel liste Federal Register adlı resmi gazetenin 2012 yılındaki sayısında yayımlanmıştır. Buna göre ABD Kızılderilileri 566 kabile birliğinden oluşur ve her biri bağımsız federal yapı olarak tanınır. Alaska eyaletindeki benzerleri ise Alaska yerlileri kabile birlikleridir. Federal olarak tanınmayıp eyalet bazında tanınan kabileler ise ABD Kızılderilileri eyalet kabileleri adı altında listelenir.

<span class="mw-page-title-main">Teksas-Kızılderili savaşları</span> Teksastaki göçmenlerle Kızılderililer arasında yaşanan çatışmalar

Teksas-Kızılderili savaşları, Teksas'taki göçmen yerleşimciler ile yerli Güney Ova Kızılderilileri arasında patlak veren ve 1820 - 1875 arası aralıklı olarak yıllara yayılan bir dizi çatışmalar silsilesidir. Bu savaşların ilki Fransız Teksası'ndan (1684-1689) sonra İspanyol Teksası'na (1690-1821) gelen ve büyük ölçüde İspanyollardan oluşan Avrupalı yerleşimciler ile yerli Kızılderili kabileleri arasında çıkmıştır. Sonra da Teksas'ın Meksika'daki parçası olan Meksika Teksası'nda (1821-1836) devam etmiştir. Teksas Cumhuriyeti (1836–1845) döneminde de süren savaşlar 1845'te Amerika Birleşik Devletleri'nin 28. eyaleti olmasıyla da sona ermemiş ve 1875 yılına kadar devam etmiştir. Kızılderili savaşları sırasında Arizona'dan sonra en fazla ölüm görülen eyalet Teksas'tır.

<span class="mw-page-title-main">Teksas Kızılderilileri</span>

Teksas Kızılderilileri, Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı Teksas eyaletinde yaşayan Kızılderili halkları. Alaska'dan sonra en büyük araziye sahip ikinci eyalet olan Teksas'ta günümüzde federal olarak tanınan ve Teksas dışından tehcir edilen yalnızca iki Kızılderili rezervasyonu bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kado dilleri</span>

Kado dilleri ya da Kaddo dilleri, Amerika Birleşik Devletlerinde Kuzey Dakota'dan Oklahoma'nın güneyine ve Teksas'a kadar Büyük Ovalar'da konuşulan Amerind Kızılderili dil ailesi. 3.000 yıl önce Kuzey ve Güney olarak iki ana gruba ayrıldıkları tahmin eiliyor. Toplam 5 dilden oluşur ve birinin soyu tükenmiş, diğer dördünü konuşanlar ise ancak 50 kişidir ve soyu tehlike altında olan dil ailesidir.

Kadoca ya da Kado dili, Amerika Birlelşik Devletleri'nde önceleri Teksas, Arkansas ve Louisiana eyaletlerinde, şimdi ise Oklahoma eyaletinde yaşayan Kadolar tarafından konuşulan ve soyu tükenmek üzere olan Amerind Kızılderili dili. Tek başına Kado dillerinin Güney Kado dilleri grubunu oluşturur. 5..757 kişilik etnik nüfustan anadillerini konuşabilen kişi sayısı 25 yaşlı kişidir ve ölmek üzere olan dillerdendir. En büyük lehçeleri arasında Kadohadacho, Hasinai, Hainai, Natchitoches, Yatasi bulunur ve bugün ancak Hasinai ve Hainai lehçeleri az da olsa konuşulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ark-La-Tex</span>

Ark-La-Tex ya da Arklatexoma, Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı Arkansas, Louisiana, Teksas ve Oklahoma eyaletlerinin bazı bölümlerini içine alan bir sosyoekonomik bölgedir. En büyük kenti Shreveport olan bölgede 2010 yılı verilerine göre 1.043.570 kişi yaşamaktadır. Bölgedeki diğer büyük kentler ise Tyler, Longview, Marshall ve Texarkanas'tır.

Pavni mitolojisi, tanrıları ve kahramanlarıyla ilgili Pavni halkının sözlü tarihinin, kozmolojisinin ve mitlerinin konusudur. Pavni, federal olarak tanınan bir Yerli Amerikalılar kabilesidir, başlangıçta Nebraska ve Kansas'taki Missouri ve Platte Nehirlerinin kolları boyunca Büyük Ovalar'da bulunurlardı ve şu anda Oklahoma'da bulunmaktadır. Geleneksel olarak Pavnice ve Kado dili konuşmaktadırlar. Chawi ve Skidi olarak 2 grup şeklinde yaşarlar.

1837 Great Plains çiçek hastalığı salgını 1836'dan 1840'a kadar devam etmiş ancak, 1837 baharında Amerikan Kürk Şirketi isimli bir şirkete ait St. Peter vapuru ile Missouri Vadisi'ne taşınan enfekte insanlar ve malzemeler sebebiyle doruk noktasına ulaşmıştır. Sadece Missouri Nehri boyunca 17.000'den fazla yerli ölmüş ve bazı kabileler neredeyse yok olmuştur. Salgın özellikle bölgede yaşayan yerli halk olan Mandanları etkilmiştir.