İçeriğe atla

Skene (tiyatro)

Ürdün'ün Ceraş kentindeki Güney Roma tiyatrosunun sahnesi; arkadaki yapı ise scaenae frons'tur (bir Roma tiyatro sahnesinin karmaşık bir şekilde dekore edilmiş kalıcı mimari arka planı).

Antik Yunan tiyatrosunda skene (Grekçe: σκήνη) sahnenin arka kısmında bulunan yapıydı. Grekçe: skene kelimesi 'çadır' veya 'kulübe' anlamına gelir ve bu amaçlar için orijinal yapının bir çadır veya ahşap hafif bir bina olduğunu ve geçici bir yapı olduğunu düşündürmektedir.[1] Başlangıçta çok hafif bir yapı veya sadece bir ipten asılı bir bezdi, ancak zaman geçtikçe skene temel değişiklikler geçirdi. İlk olarak, bazen konuşmalar yapmak için çatısı kullanılabilen kalıcı bir bina haline geldi ve zaman geçtikçe orkestra seviyesinden yükseltilerek bir proskēnion veya "skene önündeki alan" oluşturdu. Proskēnion'un cephesi orkestra arkasındaydı ve sahne dekorlarını desteklemek için bir alan sağladı.

Roma Dönemi'nde skene büyük ve karmaşık, çeşitli katlarda ayrıntılı bir şekilde dekore edilmiş taş bir bina haline gelmişti. Oyuncular parodoslardan çıkıp konuşmak için basamakları ve balkonları kullanabiliyorlardı. Ayrıca kostümlerin saklandığı ve periaktoi'lerin (arka plan olarak kullanılan boyalı paneller) bağlandığı yerdi.[2]

Klasik Yunanistan

Antik Yunan tiyatrosu MÖ 6. yüzyılda başlamış olup kökenleri Dionysos Festivali ve dithyrambos olarak bilinen tanrılara adanan koro ilahileri gibi dini ritüellere dayanmaktadır. İlk Yunan tiyatroları, bir tepenin yamacına inşa edilmiş basit açık hava yapılarıydı. Atina'daki Dionysos Tiyatrosu'nun, özel olarak inşa edilen ilk tiyatro olduğu düşünülmektedir. MÖ 5. yüzyılın ortalarına doğru, Yunan tiyatrosunda skene ortaya çıkmaya başladı. Oyuncuların oynadığı, dans ettiği ve performans sergilediği orkestranın arkasına bir skene yerleştirilmesi, Yunan tiyatrosunun orijinal olduğu düşünülen yuvarlak yapısını bozdu. Skene aynı zamanda başka bir "gizli sahne" olarak da hizmet verdi. Bazen bazı olaylar içeride gerçekleşirdi ve bu durumda içeriden gelen seslere dayanarak neler olduğuna karar vermek seyirciye kalırdı. Klasik dönem dramalarının bir geleneği olarak, karakterler hiçbir zaman sahnede ölmezdi, bunun yerine genellikle ölmek için skene'ye çekilirlerdi.

Klasik dönemde Atina'da sahne binasının arkasına, arkası tiyatroya dönük küçük bir stoa sütunlu yapı inşa edilmiş ve bu sütunlu yapı, aksiyon için kalıcı bir fon oluşturmuştur.[3]

Helenistik dönem

Helenistik dönem, yaklaşık olarak Büyük İskender'in MÖ 323'teki ölümüyle başlamış ve MÖ 31'deki Actium Savaşı'nda Roma'nın zaferiyle son bulmuştur. Antik Yunanistan, etnik ve şehir devletlerinden oluşan bir kültürden büyük monarşiler tarafından yönetilen bir yapıya dönüşmeye başlarken, sahne binalarını da içeren tiyatro mimarisi önemli değişiklikler yaşamaya başladı. MÖ 4. yüzyılda, skene kalıcı bir taş yapı haline geldi ve sahne yerden yükseltildi. Günümüze ulaşan örneklerde, bu sahnenin orkestranın 2,5-4 metre üzerinde yükseltilmiş ve 2-4 metre derinliğinde olduğu, skene ile sonlandığı görülmektedir.[4]

Yunan korosunun önemi, daha küçük bir ana oyuncu grubuna kıyasla azalırken, koro performansını orkestrada sürdürmeye devam etti, ana oyuncular ise genellikle proskenion'un üzerindeki sahneden performans sergiliyordu. Bu önemli değişiklik, MÖ 3. ve 1. yüzyıllar arasında, Helenistik dönemde gerçekleşti. Skene'nin kendisi giderek daha karmaşık hale geldi ve aynı zamanda oyuncuların konuşma yapabileceği bir yer olarak da kullanılabilir oldu. Böylece performansçılar, aralarında üç seviye kullanabilir hale geldi. "Skene'nin çatısına theologeion ('tanrı-konuşan') deniliyordu ve bundan, birincil kullanımının ya dramanın başında ya da sonunda tanrıların ortaya çıkışı için olduğu varsayılabilir."[3] Bugün hâlâ ayakta duran tiyatroların çoğu Helenistik dönemden kalmadır.

Roma dönemi

Roma tiyatrolarında, scaenae frons ('skene'nin cephesi'), skenenin artık iki veya üç kat yükselen ayrıntılı bir şekilde dekore edilmiş taş ekranlar için kullanılan terimdir. MÖ 1. yüzyıla gelindiğinde, skene, orkestradan tamamen vazgeçen ve genellikle dekore edilmiş nispeten düşük bir proscēnion cephesi ve arkasında geniş bir sahne veya pulpitum bırakan Roma gelişimi kadar ayrıntılıydı, üç veya daha fazla kapı ve bazen üç katlı karmaşık bir scaenae frons ile sona eriyordu.

Oyuncunun, bireysel bir rol üstlenen ve koroya cevap veren (oyuncu kelimesi olan hypokrites, "cevaplayıcı" anlamına gelir) evrimi, dramatik bir forma, sahneli sahnelerin veya bölümlerin dönüşümlü olarak sunulmasına yol açtı. Skene artık Yunan tarzında boyanmış setleri desteklemedi, ancak karmaşık taş binaların bir serisi olan ayrıntılı kalıcı mimari dekorasyon üzerine dayanıyordu. Her iki tarafta da bir paraskenion vardı.

Episkenion, skenenin üst katıydı ve üçüncü bir sahne seviyesi vermek için derinleştirilebilir, thyromata veya açıklıklar aracılığıyla görülebilirdi. Skene cephesinin arkasındaki logeion ('bina') içi genellikle izleyicilerin görüş alanı dışında kalır ve soyunma odası ve sahne malzemeleri için orijinal işlevi yerine getirirdi.

Hayatta kalan örnekler

Dönem Antik şehir Modern şehir Ülke Notlar,

referanslar

Fotoğraflar
Roma HierapolisPamukkaleTürkiye
MS 2. yüzyılda Hadrian döneminde eski bir tiyatronun kalıntıları üzerine inşa edilen, daha sonra Septimius Severus döneminde yenilenen Roma tiyatrosu, Hierapolis, Türkiye
Helenistik MiletosAydınTürkiye
Milet Tiyatrosu
Roma Emerita AugustaMeridaİspanya
Roma Nova Trajana Bostra BusraSuriye
Helenistik Atina AtinaYunanistan
Roma Leptis MagnaHums Libya
Helenistik EpidaurusArgolis Yunanistan

Notlar

  1. ^ Broadman, 168.
  2. ^ Perseus.
  3. ^ a b Storey, Ian (2005). A Guide to Ancient Greek Drama. Malden, MA: Blackwell Publishing. ss. 39. 
  4. ^ Grove.

Kaynakça

  • Boardman, John ed., Oxford Klasik Sanat Tarihi, 1993, OUP,0198143869 .
  • "Grove" = Anastasia N. Dinsmoor, William B. Dinsmoor jr, Thomas Braun ve diğerlerinin "Mimarlık; Tiyatrolar" bölümü. "Antik Yunanistan" . Grove Art Online, Oxford Art Online, Oxford University Press. İnternet. 22 Mar. 2016.
  • "Perseus", Perseus Ansiklopedisi, Skene .

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Anadolu'da Antik Roma Tiyatroları, Anadolu yarımadasındaki Roma dönemlerinden kalma açık hava tiyatrolarını ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Agora</span> Antik şehir devleti yerleşimlerindeki halka açık merkezi alan

Agora, antik Yunan kentlerinde, şehirle ilgili politik, dini, ticari her türlü faaliyetin gerçekleştiği, tüm kamu binalarının etrafında sıralandığı halka ait geniş açık alan olup, Helenistik dönemde şekillenip Roma İmparatorluğu’nda ortaya çıkan forumların öncülüdür.

<span class="mw-page-title-main">Perge</span> Pamfilya bölgesine başkentlik yapmış antik kent

Perge, Antalya'nın 18 km doğusunda, Aksu ilçesi sınırları içinde bulunan, bir zamanlar Pamfilya Bölgesine başkentlik yapmış antik bir kenttir. Şehirdeki akropolisin Tunç Çağı döneminde kurulduğu düşünülmektedir. Helenistik dönem boyunca şehir eski dünya içerisindeki en zengin ve güzel şehirler arasında sayılmaktadır. Ayrıca Yunan matematikçi Pergeli Apollonius'un memleketidir. Perge, Hititler döneminde Parha olarak bilinmekteydi.

<span class="mw-page-title-main">Aspendos</span> Antalya-Serik ilçesine bağlı olan Belkıs köyü sınırları içerisinde bulunan antik kent.

Aspendos veya Belkıs, Antalya ili Serik ilçesinde bulunan Belkıs köyünde yer alan antik tiyatrosuyla meşhur bir antik kenttir. Pamfilya'nın en zengin şehirlerinden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Tiyatro</span> sahnede, seyirciler önünde oyuncuların sergilenmesi amacıyla hazırlanmış gösteriler

Tiyatro, bir sahnede, seyirciler önünde oyuncuların sergilemesi amacıyla hazırlanmış gösterilerdir. Farklı bir şekilde duyguların ve olayların hareket (jest) ve konuşmalarla anlatılmasıdır. Genel olarak temsil edilen eser anlamında da kullanılır. Tiyatro eseri, olayları oluş yoluyla gösterir. Bu yönüyle konuşma ve eyleme dayanan bir gösteri sanatı olarak da tanımlanabilir. Yaygın bir deyişle tiyatro; insanı, insana, insanla, insanca anlatma sanatı olarak Shakespeare'in sözüyle de ifade edilir.

<span class="mw-page-title-main">Hierapolis</span> Denizlide bir antik Roma kenti

Hierapolis, Pamukkale (Denizli) yakınlarında bulunan ve Frigler döneminde ana tanrıça Kibele kültünün merkezlerinden biri olarak faaliyet göstermiş bir antik kenttir. Antik coğrafyacı Strabon ile Ptolemaios verdikleri bilgilerde, Karia bölgesine sınır olan Laodikeia ve Tripolis kentlerine yakınlığı ile Hierapolisin bir Frigya kenti olduğunu ileri sürülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Sahne</span> tiyatro, müzik gibi eserlerin sergilenmesi için ayrılmış olan alanı veya bir tiyatro oyununun ve filmin bölümlerinden her biri

Sahne veyahut oyunluk, tiyatro, müzik gibi eserlerin sergilenmesi için ayrılmış olan alanı veya bir tiyatro oyununun ve filmin bölümlerinden her birini ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Eshilos</span> Antik Yunan oyun yazarı

Eshilos ya da Aiskhylos, Antik Yunan oyun yazarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Antik Yunanistan</span> İlk Çağdaki Yunan medeniyeti

Antik Yunanistan, bugünkü Yunanistan toprakları ile Küçük Asya'da (Anadolu) yaşayan toplumların kurduğu devlet ve uygarlıkların, MÖ 756 ile MÖ 146 tarihleri arasında hüküm sürdükleri bölgenin adı.

<span class="mw-page-title-main">Siraküza</span> İtalyanın Sicilya bölgesinde, Siracusa iline bağlı ilçe (komün)

Siraküza veya Sırakuza, İtalya'nın Sicilya Özerk Bölgesi'de Antik Yunan çağında bir koloni devlet olarak kurulmuş, günümüzde Siraküza ilinin merkezi olan kent.

<span class="mw-page-title-main">Apameia Kibotos</span>

Apameia Kibotos – öncesi Kibotos, Afyonkarahisar ilinin bugünkü Dinar ilçesinde bulunan bir antik kent. Daha önceki adı Kelainai'dir. Antik Roma döneminde Pameia Kibotos adını almıştır. Şehir MÖ 6. yüzyıldan itibaren önemli bir merkez olmuştur. Efes'ten sonra ikinci büyük kent olduğu bilinmektedir. Anıtsal yapıtlardan olan stadyum ve tiyatro kısmen özelliğini koruyarak kalmıştır. Efes'le birlikte bastırdığı bronz sikkeler de vardır. Yarı özerk olarak imparator adına sikkeler bastırmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Makedonya (antik krallık)</span> Krallık

Makedonya Krallığı veya Makedonya İmparatorluğu, Eski Yunan ve Klasik Yunan zamanlarında bulunan bir krallıktır.Ayrıca Helenistik Dönem Yunanistan'ının baskın devletiydi. Krallık başlangıçta Argead hanedanı tarafından yönetilmekteydi. Ardından Antipatrid ve Antigonif hanedanları tarafından yönetildiler. Antik Makedonlar'ın evi olarak Yunan yarımadasının kuzeydoğusunda ön krallıklardandı. Batıda Epir,kuzeyde Paenoia (devlet) ile, doğuda Trakya ile güneyde ise Teselya ile sınırlarını paylaşıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Marcellus Tiyatrosu</span> Romada tiyatro binası

Marcellus Tiyatrosu Roma'nın Sant'Angelo bölgesinde bulunan Antik bir Roma Tiyatrosu. Yapıya, tamamlanmasından beş yıl önce ölen Roma İmparatoru Augustus'un yeğeni Marcus Marcellus'un anısına onun adı verilmiştir. Tiyatronun yapılacağı yer Jül Sezar tarafından temizlenmiş, ancak yapımına onun ölümünden sonra başlanabilmiştir. Tiyatronun inşası henüz tamamlanmadığı halde MÖ 17 yılında yapılan ludi saeculares oyunları binanın içinde yapılmıştır. Tiyatro tam olarak MÖ 13 yılında tamamlanmış ve yine MÖ 12 yılında Augustus tarafından resmi açılışı yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Salamis</span>

Salamis veya Salamis harabeleri, Kıbrıs adasında, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin Gazimağusa şehrinin 6 km kadar kuzeyinde yer alan bir antik kenttir. Kent Trodos dağından doğan Pedios (Kanlıdere) nehrinin denize döküldüğü havzaya yakın bir yerde kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Teos</span> Antik kent

Teos veya Teo, Eski İyonya'da batısından yer alan bir antik şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Tralleis</span>

Tralleis antik kenti Aydın ilinin kuzeyinde, Kestane Dağı'nın (Mesogis) güney yamacındaki geniş ve yüksek plato üzerinde konumlanır. Antik metinlerde Menderes Nehri veya Mesogis Dağı'nın sınır kabul edilmesi kentin bazen Karia, bazen de Lidya Bölgesi içinde gösterilmesine neden olmuştur. Strabon, Magnesia'dan gelerek Tralleis'e ulaşan antik yolun solunda Mesogis Dağı'nın, sağında ise Maiandros Irmağı Ovası'nın bulunduğunu ve kentin etrafı korunmuş yaşayan halkın Anadolu'daki diğer kentler kadar zengin bir halk tarafından iskan edildiğini ve kentte yaşayan bazı kişilerin başka eyaletlerde önemli mevkilere geldiğini söyler.

Antik Roma Tiyatrosu, Roma İmparatorluğu döneminde İspanya'dan Orta Doğu'ya kadar imparatorluk sınırları içindeki pek çok yerde inşa edilmiş tiyatro yapılarının adıdır.

<span class="mw-page-title-main">İtalyan mimarisi</span>

İtalya, 1861 yılına kadar çeşitli küçük devletlere bölünmesi nedeniyle, döneme veya bölgeye göre basitçe sınıflandırılamayacak kadar geniş ve çeşitli bir mimari tarza sahiptir. Bu, mimari tasarımlarda oldukça çeşitli ve eklektik bir yelpaze yaratmıştır. İtalya, antik Roma döneminde su kemerleri, tapınaklar ve benzeri yapıların inşası, 14. yüzyılın sonlarından 16. yüzyıla kadar Rönesans mimari hareketinin kurulması; Neoklasik mimari gibi hareketlere ilham veren 17. yüzyılın sonları ile 20. yüzyılın başlarında başta Birleşik Krallık, Avustralya ve Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere tüm dünyada soyluların kır evlerini inşa ettikleri tasarımları etkileyen bir inşaat tarzı olan Palladyanizm'in anavatanı olması gibi önemli mimari başarıları ile tanınır.

Hanya Arkeoloji Müzesi Girit, Hanya'da 2021 yılında Halepa'daki yeni yerine taşınmış, aslen 1962 yılında Venedik dönemi Aziz Fransis Manastırı'nda kurulmuş bir müzedir.

<span class="mw-page-title-main">Nysa</span> Türkiye!de, Aydın ilinin Sultanhisar ilçesi sınırlarında yer alan bir antik kent öreni

Nysa veya Menderes Nysa'sı, Aydın ilinin Sultanhisar ilçesi sınırlarında yer alan bir antik kent örenidir. Tarihi MÖ 3. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Menderes Nehri’nin kuzeyinde, nehrin oluşturduğu bereketli havzada, Cevizli – Aydın (Messogis) dağlarının güneyindeki korunaklı yamaçta kurulmuş olan Nysa, Roma İmparatorluk Dönemi’nde Asia Eyaleti’nin önemli kentleri arasında yer alır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.