İçeriğe atla

Skarebi Kilisesi

Koordinatlar: 41°09′38″K 43°02′21″D / 41.16056°K 43.03917°D / 41.16056; 43.03917
Skarebi Kilisesi
Harita
Temel bilgiler
KonumKotanlı, Çıldır
Koordinatlar41°09′38″K 43°02′21″D / 41.16056°K 43.03917°D / 41.16056; 43.03917
İnançDoğu Ortodoks Kilisesi
MezhepGürcü Ortodoks Kilisesi
DurumHarabe
Mimari
Mimari türKilise
Mimari biçimGürcü mimarisi
Tamamlanma10. yüzyıl
Özellikler
MalzemelerKesme taş

Skarebi Kilisesi (Gürcüce: სკარების ეკლესია), tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Skarebi olan Kotanlı köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisedir.[1][2]

Tarihçe

Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili, Skarebi'nin (სკარები) kilisesinin Gürcüce yazıtında "Sakazrebi" (საკაზრები) şeklinde geçtiğini ve bu adın Gürcüce kireç ocağı olan "sakire" (საკირე) kelimesinden geliyor olabileceğini belirtmiştir.[1] Skarebi köyü, Osmanlıların Gürcülerden ele geçirmesinin ardından 1595 tarihinde yapılan tahrir sırasında, az sayıda Ermeni nüfus barındırmakla birlikte bir Gürcü köyüydü.[3][4] Bu köyün kilisesi olan Skarebi Kilisesi, 10. yüzyılda inşa edilmiştir.[2] Osmanlı döneminde köy halkının Müslüman olmasıyla kilisenin cemaatini ve işlevini yitirince, cami olarak kullanılmıştır. Muhtemelen buna bağlı olarak kilise, Ekvtime Takaişvili'nin 1902 yılındaki ziyareti sırasında ayakta duruyordu.[1]

Mimari

Skarebi Kilisesi, pembe taşlarla inşa edilmiş tek nefli bir yapıdır. Orta büyüklükte bir köy kilisesi (11,3×6,2 m) olan yapının duvarları kesme taşlarla kaplıdır. Kilisenin çatısı günümüzde tamamen çökmüştür. Takaişvili'nin bulunduğu dönemde ise çatısı sağlamdı. Takaişvili'nin verdiği bilgiye göre, batıda ve güneyde olmak üzere iki adet giriş kapısı bulunuyordu. Doğu, batı ve güney cephelerinden birer pencere açıklığı vardı. Doğudaki pencerenin üstündeki bir taşta oyma güneş ve bazı kaba figürler yer alıyordu. Güneşin sağında kucaklaşan iki figür ve solunda aslanı parçalayan Samson yer alıyordu. Bu figürlerin üzerindeki bir taşta ise, Gürcü alfabesinin Hutsuri karakterleriyle yazılmış yarı silik Gürcüce bir yazı bulunuyordu. Takaişvili bu yazıyı şu şekilde okumuştur: "ქ. სხლითა ღ~თ ესე საყ~დრი მე დ~თ ნზპტმ ნ აღვშნე და შევდრე წმ დსა ხტსა გ~ი სკზრებისასა ტშრ ს ვსსხე ვ~ედბ~დ შ~ნდა." (Ben Davit Nazapet bu kiliseyi Tanrı adına inşa ettim ve Sakazreb'in kutsal Giorgi ikonuna adadım. Senin duanı kazanmak için Taşir'den borç aldım.) Takaişvili Nazapet adının Nazahet olabileceğini belirtmiştir.[1] Skarebi Kilisesi'nin Osmanlı döneminde cami olarak kullanıldığını gösteren izler bulunmaktadır. Daha sonra da kilisenin güney duvarına bitişik biçimde köyün camisi inşa edilmiştir.[2]

Kaynakça

  1. ^ a b c d Ekvtime Takaişvili, Kafkasya Arkeolojisi Materyalleri (Материалы по археологии Кавказа), Moskova, 1909, s. 75.
  2. ^ a b c 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 80. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5.
  3. ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 539". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2024. 
  4. ^ "" 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre "Gürcistan Vilayeti"nin etnik haritası". 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sındıran, Şenkaya</span>

Sındıran, Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Kotanlı, Çıldır</span>

Kotanlı, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Çala Kilisesi (Arpaçay)</span>

Çala Kilisesi, Kars ilinin Arpaçay ilçesine bağlı ve eski adı Çala olan Doğruyol köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Köyün merkezinde yer alan ve Meryem Ana'ya adanmış olan kilise, Tao-Klarceti bölgesinde, taş bezeme açısından başta gelen yapılar arasında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Zegani Kilisesi</span>

Zegani Kilisesi veya Zaki Kilisesi, tarihsel Cavaheti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı Dirsekkaya köyünün sınırları içinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisesidir. Kilisenin iki adı da ortadan kalkmış olan Zaki veya Zegani köyünden gelir.

<span class="mw-page-title-main">Çaisi Kilisesi</span> Ardahan Çıldır Kayabeyi Köyü Kilise-Camii

Çaisi Kilisesi, tarihsel Cavaheti bölgesinin Türkiye kısmında, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Çaisi olan Kayabeyi köyünde Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesidir. Yakın bir tarihe kadar cami olarak kullanılmıştır.

Ampuri Kilisesi, tarihsel Cavaheti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Ampuri olan Kenardere köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma kilisedir.

Meredisi Kilisesi veya Meradisi Kilisesi, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı Gölebakan köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Günümüzde tamamen ortadan kalkmıştır.

Kotasi Kilisesi, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Kotasi olan Sabaholdu köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Günümüze kilisenin bazı kısımları ulaşmıştır.

Vaşlobi Kilisesi, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Vaşlobi olan Övündü köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesisidir. Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili, 1902 yılında kiliseyi tanımlamış, Gürcüce Vaşlobi'nin elma bahçesi anlamına geldiğini ve Vaşlobi Kilisesi'nin de elma bahçesi içinde bulunduğunu yazmıştır.

Çamardo Kilisesi, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Çamardo olan Akdarı köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili'nin kiliseyi tanımladığı 1902 yılında sağlam olan yapı, günümüzde büyük ölçüde yıkıktır.

Tataleti Kilisesi, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Tataleti olan Baltalı köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Yapı, büyük ölçüde zarar görmüş halede günümüze ulaşmıştır.

Samtzubi Kilisesi, Sansut Kilisesi ve Sansop Kilisesi olarak da bilinir, tarihsel Cavaheti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı Sabaholdu köyünün sınırları içinde Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesidir. Sabaholdu köyünün güneydoğusunda eskiden Samtzubi adında bir Gürcü köyü bulunuyordu ve Samtzubi Kilisesi de bu köyün kilisesiydi.

Küçük Kargluhi Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski adı Kargluhi olan Yünören köyünde Orta Çağ'dan kalma bir kilisesidir. Köyde bulunan iki kilise Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili tarafından "Küçük kilise" ve "Büyük kilise" şeklinde adlandırılmıştır.

Büyük Kargluhi Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski adı Kargluhi olan Yünören köyünde Orta Çağ'dan kalma bir kilisesidir. Köyde bulunan iki kilise Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili tarafından "Büyük kilise" ve "Küçük kilise" şeklinde adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ahalşeni Kilisesi</span> Ardahan Hanak Sazlıçayır Köyü Orta Çağ Gürcü Kilisesi

Ahalşeni Kilisesi, tarihsel Eruşeti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı ve eski adı Ahalşeni olan Sazlıçayır köyünde Orta Çağ'da inşa edilmiş bir Gürcü kilisesiydi. Bu yapı tamamen yıkılmış ve yerinde cami inşa edilmiştir.

Sohtoroti Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı ve eski adı Sohtoroti olan Doruklu köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma kilisedir.

Veli Kalesi Kilisesi, tarihsel Eruşeti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı ve eski adı Veli olan Sevimli köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Kura Nehri vadisinin üst kesiminin Orta Çağ'daki koruma sisteminin bir parçası olan Veli Kalesi'nin içinde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Tzkarostavi Köyü Kilisesi</span> Ardahan Çıldır Öncül Köyü Orta Çağ Gürcü Kilisesi

Tzkarostavi Köyü Kilisesi, Tzkarostavi Küçük Kilisesi olarak da bilinir, tarihsel Cavaheti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Tzkarostavi olan Öncül köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Köydeki piskoposluk kilisesi olan Tzkarostavi Kilisesi'den dolayı "Küçük Kilise" olarak anılır.

Uri Kilisesi, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Uri olan Altaş köyünde Orta Çağ'da inşa edilmiş Gürcü kilisesidir.

Mgeltsihe Kilisesi, tarihsel Cavaheti bölgesinin Türkiye tarafında kalan kesiminde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Mgeltsihe olan Kurtkale köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.