Siyuca - Turkipedia

Siyuca

Dakȟóta & Lakȟóta
Ana dili olanlar	ABD, Kanada
Bölge	Kuzey Nebraska, Güney Minnesota, Kzuey Dakota, Güney Dakota, Kuzeydoğu Montana,
Konuşan sayısı	33.000 total (Dakotaca, Lakotaca ve Assiniboine dahil); 26,505 in the United States ^[1] and 6,495 in Canada ^[2] (tarih gerekli)
Dil ailesi	Siyu Batı Siyu Mississippi Vadisi Dakota dilleri Siyuca
Dil kodları
ISO 639-2	`dak`
ISO 639-3	`[[ISO639-3:dak (Dakotaca) lkt (Lakotaca)\|dak (Dakotaca) lkt (Lakotaca)]]`

Siyuca, Siuca ya da Siyu/Siu dili (kendilerince Lakȟóta / Dakȟóta; İngilizce Sioux), ABD'de daha çok Kuzey ve Güney Dakota eyaletlerinde, daha az olarak kuzey Nebraska, güney Minnesota ve kuzeydoğu Montana eyaletlerinde ve Kanada'da Siyular tarafından konuşulan Siyu dilleri ailesinin Batı Siyu dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. Konuşanı 33.000 kişidir. ABD ve Kanada'da konuşanı en fazla olan Amerika yerli dilleri içinde Navahoca, Krice, Doğu Kanada İnuitçesi ve Ojibwe dillerinden sonra beşinci sıradadır.^[1]^[2]

Diyalekt ve kabileler

Lakotaca (Lakȟóta, Teton)
Batı Dakotacası (Yankton-Yanktonai, Dakȟóta) Yanlışlıkla uzun süre “Nakota”^[3] olarak da adlandırılmıştır.)
- Yankton (Iháŋktȟuŋwaŋ)
- Yanktonai (Iháŋktȟuŋwaŋna)
Doğu Dakotacası (Santee-Sisseton, Dakhóta)
- Santee (Isáŋyáthi: Bdewákhathuŋwaŋ, Waȟpékhute)
- Sisseton (Sisíthuŋwaŋ, Waȟpéthuŋwaŋ)

Karşılaştırma

Siyu lehçeleri ile yakın akraba Siyu dillerinin karşılaştırması:

A. Fonetik farklılıklar:

Fonetik farklılıklar içinde Lakota/Dakota/Nakota adlarından da anlaşılacağı üzere l ~ d ~ n ses değişimi tipiktir.

Siyuca					Nakotaca	Nakodaca	anlamı
Lakotaca	Batı Dakotacası		Doğu Dakotacası
	Yanktonai	Yankton	Sisseton	Santee
Lakȟóta	Dakȟóta		Dakhóta		Nakhóta	Nakhóda	kendi yerli adları
lowáŋ	dowáŋ		dowáŋ		nowáŋ		şarkı söylemek
ló	dó		dó		nó		iddia
čísčila	čísčina		čístina		čúsina	čúsin	ufak
hokšíla	hokšína		hokšína	hokšída	hokšína	hokšín	delikanlı
gnayáŋ	gnayáŋ	knayáŋ	hnayáŋ		knayáŋ	hna	kandırmak
glépa	gdépa	kdépa	hdépa		knépa	hnéba	kusmak
kigná	kigná	kikná	kihná		kikná	gihná	sakinleştirmek
slayá	sdayá		sdayá		snayá	snayá	yağlamak
wičháša	wičháša		wičhášta		wičhášta	wičhá	adam, erkek
kibléza	kibdéza		kibdéza		kimnéza	gimnéza	ayılmak
yatkáŋ	yatkáŋ		yatkáŋ		yatkáŋ	yatkáŋ	içmek
hé	hé		hé		žé	žé	o

B. Leksikal farkılıklar:

Türkçe anlamı	Santee-Sisseton	Yankton-Yanktonai	Lakota
Türkçe anlamı	Santee-Sisseton	Yankton-Yanktonai	Kuzey Lakotacası	Güney Lakotacası
çocuk	šičéča	wakȟáŋyeža	wakȟáŋyeža
diz	hupáhu	čhaŋkpé	čhaŋkpé
bıçak	isáŋ / mína	mína	míla
böbrek	phakšíŋ	ažúŋtka	ažúŋtka
şapka	wapháha	wapȟóštaŋ	wapȟóštaŋ
sakin	hináȟ	naháŋȟčiŋ	naháŋȟčiŋ
adam,erkek	wičhášta	wičháša	wičháša
aç	wótehda	dočhíŋ	ločhíŋ
sabah	haŋȟ’áŋna	híŋhaŋna	híŋhaŋna	híŋhaŋni
kesmek, tıraş etmek	kasáŋ	kasáŋ	kasáŋ	glak’óǧa

Kaynakça

^ ^a ^b "Indigenous Languages Spoken in the United States". 23 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2012.
^ ^a ^b "Statistics Canada: 2006 Census". 16 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2012.
^ for a report on the long-established blunder of misnaming “Nakota” the Yankton and the Yanktonai

İlgili Araştırma Makaleleri

Siyular ya da Siular, Kuzey Amerika'da önceleri Superior Gölü çevresinde yaşayan, Kızılderili kabilesi. Ova Kızılderilileri kültür grubuna dahildirler. Avrupalı sömürgecilerle yaptıkları savaşlar sonucunda yenildiler ve Minnesota ile Dakota'ya sürüldüler. 19. yüzyıl ortalarında toplama kamplarına yerleştirildiler. 1876 yılında ayaklanarak bağımsızlık ve özgürlük savaşını yeniden başlattılar. Liderleri Oturan Boğa öldürüldü. 1890 yılında da ABD güçlerinin düzenlediği büyük bir katliamla direnişleri kırıldı.

Dakota şu anlamlara gelebilir:

Lakotalar ya da Lakota Siyuları veya Tetonlar, Titanlar, Batı Dakotaları, ABD'de daha çok Kuzey ve Güney Dakota eyaletlerinde yaşayan ve dilleri Batı Siyu dillerinin Dakota dilleri bölümüne giren Siyu Kızılderili halkı. Ova Kızılderilileri kültür grubuna dahildirler.

UTC−05:00, UTC'den 5 saat geri zaman dilimi.

UTC−06:00, UTC'den 6 saat geri zaman dilimi.

Akicita Cikadan (?-?), Batı Dakotalarının Aşağı Yanktonai boyundan Siyu baş reisi.

Batı Siyu dilleri, Kuzey Amerika'da ABD ile Kanada'da konuşulan, Doğu Siyu dilleri de denilen Katavba dilleri ile birlikte Siyu dilleri ailesini oluşturan Kızılderili dilleri alt ailesidir.

Siyu dilleri ya da Siyu–Katavba dilleri, Kuzey Amerika'da ABD ile Kanada’da Büyük Düzlüklerde konuşulan Kızılderili dilleri ailesidir. Konuşanı 40.000 kişiden azdır. ABD ve Kanada'da konuşanı en fazla olan Amerika yerli dilleri içinde Na-Dene dilleri, Algonkin dilleri ve Eskimo - Aleut dillerinden sonra dördüncü sıradadır.

Dakotaca ya da Dakota Siyucası, ABD'de daha çok Kuzey ve Güney Dakota eyaletlerinde, daha az olarak kuzey Nebraska, güney Minnesota eyaletlerinde ve Kanada'da Dakota Siyuları tarafından konuşulan Siyucanın bir lehçesidir. Konuşanı 15.400 kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Nakotalar</span>

Nakotalar ya da Hoheler, esas vatanları Amerika Birleşik Devletlerinde Büyük Düzlüklerin kuzeyi ile Kanada olan, günümüzde daha çok Saskatchewan'da, bir kısmı da Alberta, güneybatı Manitoba, kuzey Montana ve batı Kuzey Dakota'da yaşayan ve dilleri Batı Siyu dillerinin Dakota dilleri bölümüne giren Kızılderili halkı. Çok yakın akraba oldukları Nakodalar (Stoney) ile birlikte Siyulara oldukça yakındırlar. Ova Kızılderilileri kültür grubuna dahildirler. Kanada'da 5.000 kişilik etnik Nakota arasında anadilini konuşabilen ancak 250 kişidir.

Nakodaca, Kanada'da güney Saskatchewan'da ve ABD'de kuzey Montana'da Nakodalar tarafından konuşulan Siyu dillerinden bir Kızılderili dilidir. Konuşanı 2001 yılındaki rakamlara göre 2.300 kişidir. Yakın olduğu Nakotaca ile anlaşılabilirlik yüzdesi fazladır.

Nakotaca ya da Hohece, Kanada'da güney Saskatchewan'da ve ABD'de kuzey Montana'da Nakotalar tarafından konuşulan Siyu dillerinden bir Kızılderili dilidir. Konuşanı 1997 yılındaki rakamlara göre 250 kişidir. Yakın olduğu Nakodaca ile anlaşılabilirlik yüzdesi fazladır.

<span class="mw-page-title-main">Dakotalar</span>

Dakotalar ya da Dakota Siyuları, ABD'de daha çok Kuzey ve Güney Dakota eyaletlerinde, daha az olarak kuzey Nebraska, güney Minnesota eyaletlerinde ve Kanada'da yaşayan ve dilleri Batı Siyu dillerinin Dakota dilleri bölümüne giren Siyu Kızılderili halkı. Ova Kızılderilileri kültür grubuna dahildirler.

Sisseton-Wahpeton Dakotaları, Dakota Siyularının ayrıldığı dört alt kabileden (band) biri. Santi Dakotaları ile birlikte Doğu Dakotaları adı altında toplanırlar. Nüfusları 13.042 kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Santi Dakotaları</span>

Santi Dakotaları ya da Santi Siyuları, Dakota Siyularının ayrıldığı dört alt kabileden (band) biri. Sisseton-Wahpeton Dakotaları ile birlikte Doğu Dakotaları adı altında toplanırlar. AnaBritannica'da Santiler adı Doğu Dakotaları için ortak ad olarak kullanılır.

Yankton Dakotaları ya da Yanktonlar, ABD'de Güney Dakota eyaletlerinde yaşayan Dakota Siyularının ayrıldığı dört alt kabileden (band) biri. Yanktonai Dakotaları ile birlikte Batı Dakotaları adı altında toplanırlar. AnaBritannica'da Yanktonlar adı ayrıca Batı Dakotaları anlamında da kullanılır.

Yanktonai Dakotaları ya da Yanktoneyler, ABD'de Kuzey ve Güney Dakota eyaletlerinde yaşayan Dakota Siyularının ayrıldığı dört alt kabileden (band) biri. Yankton Dakotaları ile birlikte Batı Dakotaları adı altında toplanırlar.

<span class="mw-page-title-main">Algonkin halkları</span>

Algonkin halkları, Kuzey Amerika'da çoğu Kanada'da, birazı da Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşayan ve Algonkin dillerini konuşan Kızılderili halklarıdır. En üst reis yapılanması olarak büyük reislere sakima denir.

Hidatsaca ya da Hidatsa dili, ABD'de daha çok Kuzey Dakota'da, biraz da Güney Dakota ile Montana eyaletlerinde Hidatsalar tarafından konuşulan Siyu dilleri ailesinin Batı Siyu dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. Konuşanı 508 kişidir. En yakın akrabası aynı grupta toplanan Apsalokecedir (Crow).

<span class="mw-page-title-main">Mandanlar</span>

Mandanlar, ABD'de Kuzey Dakota'da yaşayan ve dilleri Batı Siyu dillerinin tek başına Mandan Siyu dilleri bölümünü oluşturan Kızılderili halkı. Anadillerini konuşabilen Mandanların sayısı 1990'lardaki rakama göre 6.000'den daha azdır. Ova Kızılderilileri kültür grubuna dahildirler. Dilce en yakın akrabaları Hidatsalar, Apsalokeler ve Siyulardır.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.