| Bir makale serisidir |
| Özgürlük |
|---|
| Konseptler |
| Tiplerine göre |
| Haklarına göre |
Siyasi özgürlük ya da politik özerklik demokratik toplumların en önemli özelliklerinden biri olarak görülür. Tarih ve politik düşünce içerisinde merkez bir kavramdır. Boyundurluk ya da baskı rejiminden özgür olma (muaf) ilişkisi olarak tanımlanır.
Hannah Arendt, siyasi özgürlük konsepti kökenlerinin Antik Yunanistan'daki politik uygulamalardan izler taşıdığını söyler.
Liberalizm, bireysel özgürlük üzerine kurulan bir siyasi felsefe veya dünya görüşüdür. Bireysel özgürlük ve bireysel haklar düşüncesiyle yola çıkan liberalizm, daha sonraki yıllarda farklı türlere bölündü ve bireylerin eşitlik ilkesinin de önemini vurgulamaya başladı. Klasik liberalizm bireysel özgürlüklerin rolünü vurgularken, sosyal liberalizm özgürlüğe vurgu yaptığı kadar; bireylerin eşitlik hakkı ilkesinin önemine vurgu yapar ve özgürlük ile eşitlik arasında denge kurmayı amaçlar. Liberal görüşü savunanlar geniş bir görüş dizisi benimsemekle birlikte genellikle ifade özgürlüğü, inanç özgürlüğü, basın özgürlüğü, sivil haklar ve sivil özgürlükler, seküler devlet, liberal demokrasi, ekonomik ve siyasi özgürlük, hukukun üstünlüğü, özel mülkiyet ve piyasa ekonomisi gibi fikirleri destekler.
Demokrasi veya el erki, halkın yasaları müzakere etme ve yasal düzenlemelere karar verme yetkisine veya bunu yapmak için yönetim görevlilerini seçme yetkisine sahip olduğu bir yönetim biçimidir. Kimin "halk" kabul edildiği ve yetkinin insanlar arasında nasıl paylaşıldığı veya hangi yetkilerin verildiği konuları zaman içinde ve farklı ülkelerde farklı oranlarda değişiklik göstermiştir. Demokrasinin özellikleri arasında genellikle toplanma özgürlüğü, örgütlenme özgürlüğü, mülkiyet hakları, din özgürlüğü, ifade özgürlüğü, vatandaşlık, yönetilenlerin rızası, genel oy hakkı, özgürlük hakkından ve yaşam hakkından haksız yere mahrum bırakılmamak ve azınlık hakları yer alır. Türkçeye kelimesinden geçmiştir.
Emek Partisi, 25 Kasım 1996 tarihinde kurulan ve Türkiye'de faaliyet gösteren Marksist-Leninist bir siyasi parti. Parti, işçi sınıfının (proletarya) iktidarıyla kurulacak proletarya diktatörlüğünü ve halk demokrasisini savunmaktadır. TBMM'de 2 milletvekili ile temsil edilmektedir. Genel başkanı Seyit Aslan'dır.
Siyaset veya politika, gruplar arasında kararların alındığı veya bireyler arasındaki güç ilişkilerinin, kaynakların dağıtımı veya statü gibi diğer etkileşim biçimlerinin ilişkilendirildiği bir dizi faaliyeti ifade eder. Siyaset ve hükümeti inceleyen sosyal bilim dalı ise siyaset bilimi olarak adlandırılır.
Özgürlük, hürriyet ya da erkinlik, birinin engellenmeden ya da sınırlandırılmadan istediğini seçebilmesi, yapabilmesi ve hareket edebilmesi durumudur. Felsefede, determinizm karşıtı özgür irade fikrini içerir. Politikada özgürlük, hükûmet baskısından bağımsızlıktır.
The Guardian, İngiliz günlük gazetesi. 1821'de The Manchester Guardian adıyla Scott Trust tarafından kurulmuş ve 1959'da adı değiştirilerek bugünkü hâlini almıştır. Kardeş gazeteleri The Observer ve The Guardian Weekly ile birlikte Scott Trust Limited'in sahibi olduğu Guardian Media Group'un bir parçasıdır. Bu şirket "The Guardian'ın mali ve editöryel bağımsızlığını kalıcı olarak güvence altına almak ve The Guardian'ın gazetecilik özgürlüğünü ve liberal değerlerini ticari veya siyasi müdahalelerden uzak tutmak" amacıyla kurulmuştur ve kâr amacı gütmemektedir.
Hak ve Özgürlükler Partisi, Türkiye'de 11 Şubat 2002'de Abdülmelik Fırat tarafından kurulan bir siyasi partidir. Parti Kürt kimliğiyle ön plana çıkmaktadır. Partinin başlıca kuruluş amacı, Türkiye'de yaşayan Kürt vatandaşların sorunlarının çözümüne yardımcı olmak ve Kürt dilinin konuşulabilmesi başta olmak üzere birçok hak ve özgürlüğün teminat altına alınmasını sağlamak olarak gösterilmektedir. Siyasi olarak Türkiye'nin federal bir yapıya bürünmesini savunan HAK-PAR, bu yönüyle Demokratik Toplum Hareketi partilerinden ayrılmaktadır.
Liberal demokrasi veya Batı demokrasisi, temsilci demokratik bir hükûmet biçimi altında işleyen liberal siyasi bir ideolojinin birleşimidir. Birden fazla ayrı siyasi partinin katıldığı seçimler, hükûmetin farklı kollarına güçler ayrılığı, günlük yaşamda açık bir toplumun bir parçası olarak hukukun üstünlüğü, özel mülkiyetle piyasa ekonomisi, insan haklarının, medeni hakların, medeni özgürlüklerin ve siyasi özgürlüklerin eşit şekilde korunması gibi özelliklere sahiptir. Uygulamada sistemini tanımlamak için liberal demokrasiler genellikle hükûmetin yetkilerini belirleyen ve toplumsal sözleşmeyi güvence altına alan bir anayasaya başvururlar, bu anayasa ya kodifiye edilmiş ya da kodifiye edilmemiş olabilir. 20. yüzyılın ikinci yarısında genişleme döneminden sonra liberal demokrasi, dünyadaki yaygın bir siyasi sistem haline geldi.
Medeni haklar, her ülkede yaşayan insanların yasalara dayanarak sahip olduğu haklar. Genellikle vatandaş olanlara tanınan siyasi haklardan daha kapsamlı olan medeni haklar, doğal hakların aksine hem felsefi, hem de yasal temellere dayanır.
Henri-Benjamin Constant de Rebecque veya Benjamin Constant, İsviçre asıllı Fransız liberal yazardır. Liberalizmin önemli adamlarından birisiydi. Önemli eserlerinden, psikolojik şiir "Adolphe"un yazarıdır. 19. Yüzyılın önemli dini ve politik yazarlarından birisidir. Babası Jules Constant de Rebecque'dır. İspanya, Meksika, Yunanistan ve Belçika başta olmak üzere liberal birçok olaya öncü olmuştur. Birçok kitap ve makale kaleme almıştır. Yaşadığı süre boyunca bazı eserleri hiç yayınlanmamıştır ve büyük bir kısmı ölümünden sonra neşredilmiştir. Fransa’nın önde gelen yazarlarından biri olmasının yanında gazeteci ve aktif bir siyasetçi kimliğine sahiptir. Özgürlük düşüncesini desteklemiştir ve Fransız liberalizminin en önemli temsilcilerden birisidir. Muhtelif kaynaklara göre 1790’larda siyasi duruşunu belirlemek amacıyla “liberal” ifadesini kullanan ilk düşünürdür. Napolyon’un çekilmesiyle başlayan İkinci Restorasyon döneminde, Liberal Muhalefet hareketinin önemli temsilcilerinden birisidir.
Sivil itaatsizlik, sivil yönetim tarafından uygulanan yasaların özüne uyarak yasalara riayet etmeme, karşı koyma anlamına gelmektedir. Yasaların ya da hükûmet politikasının değiştirilmesini hedefleyen, kamuoyu önünde icra edilen (aleni), şiddete dayanmayan, vicdani ancak yasal olmayan politik bir eylemdir. Bireysel bir tutum şeklinde olabileceği gibi zamanla toplumsal karakter de gösterebilir.
Siyasi iktisat aslen üretim, alım-satım ve bunların kanun, gümrük ve devlet ile ilişkilerinin incelenmesine verilen addır. Siyasi iktisat kavramı ahlak felsefesinde ortaya çıkmıştır. 18. yüzyılda devletlerin ("polities") iktisatlarının çalışılması olarak gelişmiş dolayısıyla da "siyasi" iktisat (ekonomi) adını almıştır.
Birleşik Sosyalist Parti (BSP), 1994'te kuruldu. Partinin kurucu genel başkanı Sadun Aren'dir. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra güç kazanan özgürlükçü sosyalizm anlayışına yakın duruşuyla bilinen SBP öncülüğünde, Kurtuluş, Emek, Yeni Yol ve Sosyalist Politika gruplarının çabasıyla kurulmuştur. Gruplar arasında önemli bir mesele olarak değerlendirilen Kürt sorunuyla ilgili büyük ve yoğun tartışmalar yaşanmıştır. Önce Birleşik Sosyalist Hareket (BSH) adıyla kuruluş çalışmaları yürütülmüştür. 1996 yılında Geleceği Birlikte Kuralım Parti Girişimi ile birleşerek ismini Özgürlük ve Dayanışma Partisi olarak değiştirmiştir. BSP'nin kurucu genel başkanı Profesör Sadun Aren, Özgürlük ve Dayanışma Partisi'nin de onursal kurucu başkanıdır.
Politik roman ya da siyasi roman, edebiyatta bir roman türü. Siyasi olaylar, siyasi sistemler ve siyasi teoriler ile ilgilidir. Başlıca karakterleri siyasetçilerdir.
Liberal sol veya sol liberal, liberalizm etkili birbirinden ayrı ideolojileri tanımlamakta kullanılabilmektedir. Aşağıda sıralanmış anlamlara gelebilir.
Hindistan Bağımsızlık Hareketi Hindistan ve Güney Asya'da gerçekleşen siyasi organizasyon. Hindistan yarımadasında Britanya krallığının ve Doğu Hindistan Şirketinin egemenliğini sonlandırmak amacını güden bir hareketti. 1757'den 1947'ye kadar 190 yıl sürmüştür. İlk askeri bağımsızlık mücadelesi Bengal'de başladı. Daha sonra Hindistan'da devam etti.
Ekonomik özgürlük, ekonomi ve politika tartışmalarında kullanılan bir terim. Genel özgürlük gibi çeşitli tanımları vardır, ancak ekonomik özgürlüğün evrensel kabul gören ortak bir tanımı yoktur.
Klasik liberalizm, serbest piyasayı ve laissez-faire ekonomisini; sınırlı devleti, ekonomik özgürlüğü ve siyasi özgürlüğü vurgulayan, hukukun üstünlüğünün güvenceye aldığı sivil özgürlükleri savunan; liberalizmin bir dalı, felsefi ve politik ideolojidir. Klasik liberalizm, 19. yüzyılın başlarında, Avrupa ve Kuzey Amerika'da kentleşmeye ve Sanayi Devrimi'ne bir yanıt olarak önceki yüzyılın fikirleri üzerine inşa edilmiştir.
Liberteryen muhafazakârlık, sağ liberteryen politika ve muhafazakâr değerlerin birleşiminden oluşan muhafazakâr bir politik felsefe ve ideolojidir. Liberteryen muhafazakârlar için sosyal ve kültürel muhafazakârlığa ulaşılmasındaki birinci değer negatif özgürlüktür. Onlar, sosyal liberalizmin bir formunu benimsemiş Amerikan liberallerinin toplum mühendisliğini reddetmektedir.
Siyasi yelpaze, siyasi pozisyon veya politik spektrum, farklı siyasi pozisyonları birbirine göre tanımlamak ve sınıflandırmak amacıyla kullanılan bir sistemdir. Bu pozisyonlar, bağımsız siyasi boyutları temsil eden bir veya daha fazla geometrik eksende yer alır. "Siyasi pusula" ve "siyasi harita" ifadeleri, özellikle popüler iki boyutlu modellerine atıfta bulunmak üzere, siyasi yelpazeyi ifade etmek için kullanılan terimlerdir.