Siyah gergedan
| Siyah gergedan | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||||
 Kritik tehlikede (IUCN 3.1)[1] | |||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||
| Diceros bicornis Linnaeus, 1758 | |||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||
| Dağılımı | |||||||||||||||||
Siyah gergedan (Diceros bicornis), Afrika kıtasında yaşayan tek toynaklı takımına mensup büyük bir gergedan türüdür. Birçok alttürü bulunmaktadır.
Fiziksel Özellikler
Oldukça büyük bir hayvan olan siyah gergedan yaklaşık olarak 1,5 m omuz yüksekliğine ve 800–1400 kg ağırlığa sahiptir. Sanılanın aksine siyah renkli değil akrabası beyaz gergedan gibi gri renklidir. kuyruğundan burnuna yaklaşık 3,5 m uzunluğa erişebilir ve genel olarak erkekler biraz daha iridir.[2]
Fiziksel anlamda beyaz gergedanla belli farklılıklara sahiptir. Siyah gergedanlar daha küçük kulaklı, daha ufak vücutlu ve daha küçük boynuzludur. Yine siyah gergedanlar arkalı önlü iki boynuza sahiptirler ve ön boynuzlar biraz daha uzundur. Ön boynuzlar yaklaşık olarak 80 cm kadar büyürken; arka boynuz 30 cm civarındadır.[2] Bilhassa kafa kısımlarında bu bariz farklar görülebilir. En dikkat çekici olanlardan biri dudak yapısındaki farklılıktır, zira beyaz gergedanlar görece kare şeklinde bir dudak yapısına sahipken; siyah gergedanlarda dudaklar sivri bir yapıdadır. Bu dudak yapısı seçici otlama tipi bir beslenmeye uygundur, yaprak, meyve ve yumuşak bitki kısımlarını dallardan ayırmaya yarar. Tersine beyaz gergedanlar otlama türü otçul beslenme alışkanlığına sahiptir.[3] Vücutları kılsızdır, bir tek kulak uçlarında ince ve saçaklı kıllar vardır.[2]
Davranış ve Üreme
Hayatlarının genelini yalnız geçirirler, ancak dişiler yaklaşık 3 sene doğurdukları yavrularıyla yaşamaktadırlar. Beslenme saatleri şafak vakti ve akşam saatleridir, zira sıcak Afrika güneşi altında genellikle kendilerini gölgelere atıp dinlenirler. Güneş ışığı ve böceklere karşı toprağa bulanıp derilerini korurlar.[3] Doğal yaşamda ortalama ömürleri ortalama 30 senedir, ancak esaret altında ortalama ömürler uzamaktadır.[2] Koku alma ve işitme duyuları oldukça hassastır.[3] Yıl boyunca çiftleşme eylemi gösterseler de çiftleşme isteğinin tavan yaptığı kızgınlık dönemleri bölgeden bölgeye değişmektedir. Gebelik yaklaşık olarak 15 ay sürmektedir ve dişiler tek seferde 1 yavru doğururlar. Doğan yavrular 18 aylıkken sütten kesilirken; yaklaşık 3 yıl anneyle yaşarlar. dişilerde üreme olgunluğu 5-6 yaşında kazanılırken, erkek bireylerde üreme olgunluğu 7-8 yaş civarında kazanılır.[2]
Habitat
Siyah gergedan (Diceros bicornis) 20. yy'ın ortalarına dek Afrika'nın birçok kesiminde yaşamaktaydı. Özellikle son 50 yılda aşırı avlanmayla tüm kıtada 3000 civarında gergedan kaldığı düşünülmektedir. Soyu tehlikede olan bir canlıdır. Eskiden bu canlıların Benin, Gana, Togo, Fildişi Sahili, Nijer, Linerya, Gine, Senegal ve Sierra Leone gibi ülkelerde var olduğuna ilişkin fikirler tarihsel kayıtlara dayandırılarak ileri sürülmektedir.[4] Güncel olarak bulunduğu ülkelerse Kenya, Zimbabve, Güney Afrika, Tanzanya ve Namibya'dır. Batıda D. b. longipes alttürü, doğuda D. b. michaeli, güney orta kesimde D. b.minor ve güneybatıda D. b. bicornis olmak üzere 4 alttür belirlenmiştir. 2011 yılında batı alttürü D. b. longipes'in yok olduğu ilan edilmiştir.[5] Siyah gergedanların habitat büyüklüğü birkaç km^2'den yüzlerce km^2'ye dek uzanır. En büyük tehdit kaynağı olarak insan öğesinden etkilenirler. Doğal olarak aslanlar bir tehdit oluştururlar bilhassa yavru gergedanlara sık sık saldırmaktadırlar, nadiren yetişkin bireylere de saldırırlar.[2]
Kaynakça
- ^ Emslie, R. (2020). "Diceros bicornis". IUCN Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi. 2020: e.T6557A152728945. Erişim tarihi: 24 Kasım 2021.
- ^ a b c d e f Kurnit, Jennifer. "Diceros bicornis black rhinoceros". www.animaldiversity.org. Animal Diversity. 26 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c Nat Geo, Nat Geo. "Black Rhinoceros". www.nationalgeographic.com. National Geographic. 24 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Rookmaaker, L. C. "Historical distribution of the black rhinoceros (Diceros bicornis) in West Africa" (PDF). www.rhinoresourcecenter.com/. Rhino Resource Center. 25 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Moodley et. al, Yoshan. "Extinctions, genetic erosion and conservation options for the black rhinoceros (Diceros bicornis)". www.nature.com. Nature. 11 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
