İçeriğe atla

Sis

Başlığın diğer anlamları için Sis (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Türkiye'nin Bolu ilinin kırsalından, sisli bir gün doğumu

Sis, yatay görüş mesafesini 1 km'nin altına düşüren bir hava olayıdır.[1] Stratüs bulutlarının yerde veya yere yakın seviyede oluşması olarak da bilinir. Hava içindeki su buharının yoğuşması veya donarak kristalleşmesi sonucu ortaya çıkan çok küçük su damlacıkları veya buz kristallerinden meydana gelir. Görüşü fazla düşürmeyen hafif sise pus denir.

Sisin içinde çisenti biçiminde çok hafif yağış olabilir. Güneşe engel olduğu için gündüz sıcaklıklarının artmasını engeller; deniz, kara ve hava ulaşımını büyük ölçüde olumsuz etkileyebilse de estetik görünüm sağlayabilir ve zirai açıdan faydalıdır.

Sis türleri

Hava kütlesi sisleri

Radyasyon sisi

Adveksiyon sisi etkisindeki Golden Gate Köprüsü, San Francisco

Açık ve durgun gecelerde ısı kaybı sebebiyle yeryüzünde hava soğur. Bu soğuk hava özellikle çukurluk alanlarda, vadi ve ovalarda yoğun olduğu için çöker. Yerden yukarı doğru yükseklik arttıkça atmosferde ters bir sıcaklık dağılımı ortaya çıkar, buna enverziyon denir. Enverziyonla beraber yükseklik arttıkça sıcaklık da artar. Eğer aşağıdaki soğuk havanın sıcaklığı, yukarı seviyedeki daha sıcak havanın çiğ noktasını yakalarsa sis meydana gelir. Genellikle gece başlar, gündüz hava ısınınca öğleden sonraya doğru ortadan kalkar. Bazen durgun havalarda günboyu etkili olabilir. Radyasyon sisi karasal bölgelerde görülür.

Radyasyon sisinin oluşması için ideal şartlar şunlardır:

  • Bulutsuz bir gece
  • Nemli hava
  • Hafif rüzgâr (5-7 knot)

Adveksiyon sisi

Sıcak ve nemli havanın soğuk bir yüzey üzerine hareketi ile soğuyarak içeriğindeki su buharının yoğunlaşması sonucu oluşan sislerdir. Adveksiyon havanın kısaca yatay hareketi demektir.

Yamaç sisi

Rüzgârla taşınan hava kütlesinin dağ veya tepe yamacı boyunca yükselerek soğuması neticesinde oluşan sistir. Özellikle havanın çok nemli olduğu günlerde görülür.

Cephe sisleri

Karşılaşan iki farklı hava kütlesinden sıcak olanın soğuk olan üzerinde yükselerek soğuması neticesinde oluşan sislerdir. Genellikle sıcak cephelerde görülür çünkü sıcak cephe, soğuk cepheye göre ağır hareket eder.

San Francisco'nun şehir merkezine yaklaşan sis

Donma koşulları

Dondurucu sis, sıvı sis damlacıklarının yüzeyde donarak beyaz yumuşak veya sert kırağı oluşturduğunda oluşur.[2] Bu alçak bulutlara maruz kalan dağ zirvelerinde çok görülür. Dondurucu yağmura eşdeğerdir ve esasen bir dondurucunun içinde oluşan ve "donmayan" buzun aynısıdır. "Dondurucu sis" terimi, su buharının süper soğutulmuş olduğu ve havayı çok hafif kara benzer küçük buz kristalleriyle doldurduğu sis anlamına da gelir. Sanki "bir avuç almak" mümkünmüş gibi sisi "somut" kılar gibidir.

Okanagan Yaylası'ndaki dondurucu sisin hava videosu

Batı Amerika Birleşik Devletleri'nde, dondurucu sise bazen pogonip denir.[3] Genellikle soğuk kış mevsimlerinde derin dağ vadilerinde oluşur. Pogonip kelimesi, İngilizcede "bulut" anlamına gelen Shoshone paγinappi̵h kelimesinden türetilmiştir.[3][4] Aralık takvimindeki "The Old Farmer's Almanac" 'da "Pogonip'e Dikkat Edin" ifadesi düzenli olarak yer alır. Jack London antolojisi Smoke Bellewde ana karakterleri çevreleyen ve içlerinden birini öldüren bir pogonipi anlatır.

Bu olay, sıcaklıkların 10 ila 30 °F (-12 ila -1 °C) aralığında olduğu kuzeybatı Pasifik'in iç kesimlerinde de çok olur. Columbia platosu, bazen üç haftaya kadar süren sıcaklığın tersine dönmesi nedeniyle çoğu yıl bu doğa olayını yaşar. Sis genelde Columbia nehri çevresinde oluşmaya başlayarak büyür, bazen Oregon, LaPine'e kadar uzak, nehrin güneyine ve Washington'un merkezine doğru neredeyse 150 mil (240 km) kadar karayı kaplar.

Donmuş sis (buz sisi de denir), damlacıkların donmuş son derece küçük kristaller halinde havada buz oluşturduğu her türlü sistir. Genelde bu, yalnızca Arktika ve Antarktika bölgelerinde ve yakınlarında olan -35 °C (-31 °F) veya daha az sıcaklıklar gerektirir.[5] En çok, otomobil egzozunda ve ısıtma ve elektrik üretiminden kaynaklanan yanma ürünlerinde bulunan su buharının donmasıyla oluşan kentsel alanlarda görülür. Kentsel buz sisi aşırı derecede yoğunlaşabilir ve sıcaklık yükselene kadar gece gündüz devam eder. Gökyüzünden düşen son derece küçük miktarlarda buz sisi, genellikle Utqiaġvik, Alaska'da bildirilen Elmas tozu denilen bir yağış türü oluşturur. Buz sisi genellikle ışık sütunu görsel doğa olayına neden olur.

  • Elko, Nevada'da sabah dondurucu sis
    Elko, Nevada'da sabah dondurucu sis
  • 20. yüzyılın başlarından kalma bir kartpostaldan Virginia City, Nevada'da Pogonip sisi
    20. yüzyılın başlarından kalma bir kartpostaldan Virginia City, Nevada'da Pogonip sisi
  • Donmuş sis ile aşırı soğukta tarladaki bir ağaç
    Donmuş sis ile aşırı soğukta tarladaki bir ağaç
  • Gün batımı sırasında Pyhäjärvi, Tampere üzerinde buz sisi.
    Gün batımı sırasında Pyhäjärvi, Tampere üzerinde buz sisi.

Kaynakça

  1. ^ "fog." Encyclopædia Britannica Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2011.
  2. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; bbcw isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
  3. ^ a b Şablon:Cite Merriam-Webster
  4. ^ "Pogonip - Definition from the Dictionary.com". 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2013. 
  5. ^ Haby, Jeff. What is the difference between ice fog and freezing fog? 8 Ocak 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. theweatherprediction.com

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çöl</span> Çok az yağışın gerçekleştiği arazi alanı

Çöl, Yerküre'de yer alan ana biyom tiplerinden birisidir. Çöl, yıllık 250 mm'den az yağış alan bölgeler için kullanılan bir terimdir.

<span class="mw-page-title-main">Bulut</span> serbest bir hava kütlesinde toplanmış, gözle görülebilir su damlacıkları, buz kristalleri veya her ikisinin karışımından oluşan yapı

Bulut, serbest bir hava kütlesinde toplanmış, gözle görülebilir su damlacıkları, buz kristalleri veya her ikisinin karışımından oluşan yapıdır. Bulutlar yer seviyesinden yüksekte bulunur. Yer seviyesinde oluşan sığ bulut katmanları ise sis olarak adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'deki rüzgârlar</span>

Türkiye'de esen başlıca rüzgârlar iki gruba ayrılabilir;

<span class="mw-page-title-main">Kar</span> bir yağış çeşidi

Kar, beyaz, parlak, çoğunlukla altıgen şekilli, buz kristallerinden oluşan bir yağış çeşididir. Buz kristalleri 0 °C altında su buharının yoğunlaşması ile oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Hâl değişimi</span>

Hâl değişimi, bir maddenin moleküller arası potansiyel enerjisinin ısı alarak ya da vererek değişmesi sonucu meydana gelen olay.

<span class="mw-page-title-main">Yağmur</span>

Yağmur, atmosferik su buharından yoğunlaşan ve daha sonra yerçekiminin etkisiyle düşen su damlacıklarıdır. Yağmur, su döngüsünün önemli bir bileşenidir ve Dünya'daki tatlı suyun çoğunun birikmesinden sorumludur. Hidroelektrik santralleri, mahsul sulama ve birçok ekosistem türü için uygun koşullar için su sağlar.

<span class="mw-page-title-main">Yoğunlaşma bulutu</span> Büyük patlamalar sonucu oluşan görüntü

Yoğunlanma bulutu veya mantar bulut, Nispeten nemli bir atmosferdeki nükleer patlamayı takiben ateş topunu geçişi olarak çevreleyen çok ince su damlacıklarından duman veya sis. Patlamanın negatif safhasındaki hava genişlemesi ısının azaldığı patlama sonuçlarında dalgalanmakta, bu nedenle havadaki mevcut su buharının yoğunlaşması oluşmakta ve bir bulut teşkil etmektedir. Bulut, basıncın normale döndüğü ve hava sıcaklığının tekrar yükseldiği zaman hemen ortadan kalkmaktadır. Bu olgu, Wilson bulut kümesinde Fizikçiler tarafından kullanılana benzerdir ve bazen bulut küme etkisi olarak anılmaktadır.

Pastırma yazı, genellikle sonbahar mevsiminin sonundaki güneşli, hava sıcaklığının mevsime göre yüksek olduğu günler için kullanılan deyim. Bazen yılda birkaç kez yaşanır, bazen de hiç görülmez. Genellikle birkaç gün ya da bir hafta kadar sürer. Gündüzler güneşli, hafif rüzgarlı ve puslu, geceler serin geçer; yağış olmamakla birlikte geceleri don görülebilir.

<span class="mw-page-title-main">Yağış</span> havadaki su buğusunun yoğunlaşma sonunda sıvı ya da katı durumda yere düşmesi

Yağış, hava kütlelerinin soğuk bir hava tabakası ile karşılaşarak, soğuk bir yerden geçerek ya da yükselerek soğuması sonucunda içerisindeki su buharının yoğuşarak sıvı veya katı halde yeryüzüne inmesi olayıdır. Plüvyometre adı verilen bir âletle ölçülür. Yıllık yağış miktarı mm, cm ve m olarak, günlük yağış miktarı ise kg/m² ile ifade edilir. Yıllık toplam yağış miktarının bir alanda oluşturduğu yükseklik baz alındığı için uzunluk birimleriyle ifade edilir. Birçok farklı formda meydana gelebilir, bunlar yağmur, kar, graupel, dolu ve sulusepkendir.

<span class="mw-page-title-main">Kırağı</span> Buzlu Yağış Çeşidi

Kırağı, atmosferik sinir tabakadaki hava partiküllerinin efektif buhar basıncının, yüzeyin sıcaklığına ait buz üstünde donmuş buhar basıncından daha alçak olması sonucu, havadaki su buharının soğuk yüzey ve/veya cisim üzerinde yoğuşarak katı hale geçmesidir. Kısaca kırağı zeminler üzerindeki yoğunlaşmanın buz kristalleri şeklinde olmasıdır. Kırağının oluşabilmesi için de havanın açık ve durgun olması gerekir. Oluşum biçimi bakımından çiyden bir farkı yoktur. Meteorolojide yağış kategorisinde değerlendirilmez. Soğumanın çok şiddetli olduğu yerlerde, havanın temas ettiği yüzeylerde buz kristalleri şeklinde oluşan yoğuşma ürünüdür. Türkiye'de bu olay kış mevsiminin başlarında görülür.

<span class="mw-page-title-main">Çiy</span>

Çiy, havadaki su buharının soğuk bir yüzey üzerinde sıvı hale geçmesi sonucu oluşan su damlacıkları. Atmosferik sınır tabakadaki hava parselinin aktüel buhar basıncının, yüzeyin sıcaklığına ait doymuş buhar basıncından daha yüksek olması sonucu, havadaki su buharının soğuk bir yüzey üzerinde yoğunlaşarak sıvı faza geçmesidir. Bahar aylarında bulutsuz gecelerde gerçekleşen radyasyon kaybı, yeryüzeyine temas eden ince bir hava tabakasında fazlaca soğumaya neden olur ve çiy de genellikle bu durumda -nem, sıcaklık ve basınç koşulları da uygunsa- gerçekleşir. Yer/cisim sıcaklığı donma seviyesinin altında ise, çiy yerine kırağı gerçekleşir. Çiy, meteoroloji biliminde yağış kategorisine girmez. Hatta klimatolojik rasat cetvellerinde meteorolojik hadise değil, müşahede olarak rapor edilir.

<span class="mw-page-title-main">Yoğunlaşma izleri</span>

Yoğunlaşma izleri, genellikle seyir irtifasında jet motorlarının arkasında görünen buz parçacıklarından oluşan çizgi biçimli bulutlardır. Yoğunlaşma izleri, jet uçaklarının uçuşlarında ilk günlerden beri görülen normal bir etkidir. Sıcaklığa ve hava aracının bulunduğu irtifadaki neme bağlı olarak yoğunlaşma izleri hızlıca buharlaşabilir.

<span class="mw-page-title-main">Sıcaklık terselmesi</span> Enverziyon

Isınan (sıcak) hava hafif olduğu için yükselir ve sıcak hava yükseldikçe soğur. Fakat bazen bu olay normal seyrinin dışına çıkar ve sıcak hava yükselirken belirli bir yükseklikte kendinden daha sıcak bir hava kütlesi ile karşılaşır. Bu olaya sıcaklık terselmesi veya enverziyon denir. Terselme genelde çukur bölgelerde ve vadilerdeki yerleşmelerde görülür. Vadi tabanlarındaki ve çukur bölgelerdeki hava, güneşi görmediği zamanlarda daha yüksek kesimlerdeki havaya göre daha soğuk olur. Bu durum, sıcaklık ve yükseklik arasındaki kurala ters düşer. Yani alçak kesimler daha soğukken yüksek kesimlerdeki belirli bir tabaka daha sıcaktır. Bu yüzden bu alanlarda sıcaklık terselmesi görülür ve yükselerek soğuyan hava sıcak alanla karşılaştığında soğuyarak yükselmek yerine ısınarak yatay yönde hareket eder. Bu durum çukur alanlara kurulmuş yerleşim alanlarında özellikle kış mevsiminde görülür ve çevre kirliliğine neden olur.

<span class="mw-page-title-main">Atmosfer optiği</span>

Atmosfer optiği Dünya atmosferinin kendine özgü optik özelliklerinin nasıl geniş ölçüde optik olgulara yol açtığını inceler. Gökyüzünün mavi rengi, yüksek frekanstaki mavi güneş ışığını gözlemcinin görüş alanına yönlendiren Rayleigh dağılımının direkt bir sonucudur. Mavi ışık kırmızıdan daha kolay dağılıma uğradığı için güneş kalın bir atmosferden gözlendiğinde kırmızı bir ton alır, bu da gündoğumu veya günbatımında olur. Ek olarak gökyüzündeki parçacıklar farklı renkleri farklı açılarda kırarak akşam veya şafak vaktinde rengarenk parlayan bir gökyüzü meydana getirebilir. Haleler, günbatımı parlaklığı, koronalar, güneş ışınları ve yalancı güneşlerin oluşmasında buz kristallerinden ve diğer parçacıklardan saçılım sorumludur. Bu olgulardaki çeşitlilik parçacık boyut ve geometrilerine bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Çisenti</span> çok küçük su damlaları halindeki bir yağış türü

Çisenti ya da çiseleme, çok küçük su damlaları halindeki bir yağış türü. Çoğunlukla 0,2-0,5 mm çapında olan damlacıklar hava akımları nedeniyle bazen uçuyor gibi görünür. Büyük damlalar yağmur damlası, daha küçük olanlar ise genellikle bulut veya sis damlacıklarıdır. Meteorolojik sembolü DZ'dir.

<span class="mw-page-title-main">Pus</span> hafif sis

Pus, görüş mesafesini çok azaltmayan bir tür hafif sistir. Atmosferdeki çok küçük su damlacıklarından kaynaklanır. Sis ile pus arasındaki tek fark görüş mesafesidir. Görüş mesafesi 1 km'den az ise sis, eşit veya fazla ise pus kabul edilir. Meteorolojide Fransızca kökenli BR (brume) kısaltması ile gösterilir.

<span class="mw-page-title-main">Cephe yağışları</span> Sıcaklığa bağlı yağış türü

Cephe yağışları veya Frontal yağış, yoğunluk ve sıcaklığı farklı olan iki hava kütlesinin karşılaşması ile oluşur. Özellikleri farklı hava kütlelerinin karşılaşma alanlarına cephe denir. Geniş alanlarda düşük şiddette ve uzun süreli yağış dar alanlarda ise kısa süreli ve şiddetli yağış görülür.

<span class="mw-page-title-main">Hava kütlesi</span>

Hava kütlesi, sıcaklık ve nem bakımından benzer olan büyük atmosfer parçalarına verilen isimdir. Hava kütlelerinin çevresindeki diğer hava parselleriyle belirli ve açık bir sınırı vardır.

<span class="mw-page-title-main">Yoğunlaşma</span>

Yoğunlaşma veya yoğuşma, maddenin fiziksel halinin gaz fazından sıvı faza değişimi ve buharlaşmanın tersidir. En sık su döngüsü anlamında kullanılır. Atmosfer içinde bir sıvı veya katı bir yüzey veya Yoğunlaşma bulutu ile temas ettiğinde, su buharının sıvı suya değişmesi olarak da tanımlanabilir. Doğrudan gaz fazdan katı faza geçiş gerçekleştiğinde, değişime kırağılaşma denir.

Bulut fiziği, fiziksel işlemlerdeki çalışmalardır ve bu oluşuma, büyümeye ve atmosfer bulutlarının çökelmesine yol açar. Bulutlar sıvı suyu mikroskobik damlacıklar halinde içerir, buzların küçük kristalleri veya ikisi de. Bulut damlacıkları başlangıçta su buharının yoğunluğunun yoğun çekirdeğin üzerinde olmasıyla oluşur aynı zamanda Köhler teorisine göre havanın aşırı doymuşluğu kritik değeri aşar. Kelvin etkisinden dolayı bulut yoğunlaşma çekirdeği bulut damlacıkları formasyonu için gereklidir, eğimli yüzeyden dolayı bu buhar basıncındaki doyma ile tasvir edilebilir. Küçük çapta, aşırı doymuşluk miktarı yoğunlaşmanın çok büyük olması için gereklidir, bu doğal bir şekilde gerçekleşmez. Raoult ilkesi, çözelti nasıl buhar basıncına bağlı bunu tasvir eder. Yüksek konsantrasyonda, bulut damlacıkları küçük olduğunda, çekirdeğin oluşumu dışından küçük olması aşırı doymuşluk gerektirir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.