İçeriğe atla

Sinosaurus

Sinosaurus ("Çin kertenkelesi" anlamına gelir), Erken Jura Dönemi'nde yaşamış, soyu tükenmiş bir theropod dinozor cinsidir. Yaklaşık 5,5 metre (18 ft) uzunluğunda ve 300 kilogram (660 lb) vücut kütlesinde iki ayaklı bir etoburdu. Hayvanın fosilleri Çin'in Yunnan Eyaletindeki Lufeng Formasyonu'nda bulundu .

Keşif ve Adlandırma

ZLJT01 örneğinin maksillası
ZLJT01 örneğinin maksillası

Sinosaurus birleşik terimi, Çince için Latince bir kelime ola

n Sinae ile "kertenkele" anlamına gelen Yunanca sauros (σαυρος ) kelimesinden gelir ; dolayısıyla "Çin kertenkelesi". Özel ad olan triassicus, fosillerin orijinal olarak tarihlendiği düşünülen Triyas dönemine atıfta bulunur . Sinosaurus , 1940 yılında 'Çin Omurgalı Paleontolojisinin Babası' olarak bilinen Chung Chien Young tarafından tanımlanmış ve isimlendirilmiştir .

Holotip IVPP V34, Aşağı Lufeng Formasyonu'nda bulundu ve iki maksiller (üst çene) parçası, dört maksiller diş ve üç dişli bir alt çene fragmanından oluşur . Dişler yanal olarak sıkıştırılmıştır ve hem ön hem de arka kenarlarında ince tırtıklar bulunur. Dişlerin boyutları da değişkendir ve geriye doğru kavislidir. Bu malzeme, bu dinozorun uzunluğunu ve ağırlığını belirlemek için fazla parçalıdır. Yıllar geçtikçe Sinosaurus'a ait başka fosiller de ortaya atıldı; bunlardan bazılarının iki sauropodomorfa ait olduğu gösterilen materyaller vardı .  Fosiller arasında, korunmuş üç sakral omur ile birlikte bir sakrum içeren postkrania  bulunmaktadır. " Sinosaurus postcrania" ya atanan materyal, Plateosaurid ve melanorosaurid elemanlarının bir karışımını içerir . Red Beds bloğundaki tüm materyal artık Jingshanosaurus'a yeniden atandı .

Monte edilmiş iskelet dökümünün önden görünümü.

KMV 8701 ilk olarak 1987'de keşfedildi. Örnek yeni bir tür olarak tanımlandı ve Dilophosaurus sinensis olarak adlandırıldı .  Daha sonra 1994 yılında bir saha araştırması sırasında daha eksiksiz bir örnek bulundu ve aynı türe atandı. 2003 yılında Dong Zhiming, Sinosaurus triassicus'un materyalini inceledi ve bunun Dilophosaurus sinensis'e oldukça benzer olduğunu buldu .  Sinosaurus'un daha önce adlandırıldığı gibi, "Dilophosaurus" sinensis onun küçük eşanlamlısı haline geldi. 2013 yılında Currie ve ark. tarafından yapılan bir çalışma, D. sinensis'in S. triassicus ile aynı hayvan olduğunu doğrulamıştır  Öte yandan Wang ve ark. (2017), D. sinensis'in gerçekten S. triassicus'un genç eşanlamlısı olup olmadığının daha fazla araştırılması gerektiğini belirtmiş ve iki türün en azından premaksilla anatomisi açısından farklı olduğunu kaydetmiştir. Yazarlar geçici olarak D. sinensis'i Sinosaurus cinsine atadılar, ancak onu Sinosaurus triassicus'tan farklı bir tür olarak korudular .  KMV 8701 örneği bir kafatasından (525 mm ölçülerinde) oluşur ve neredeyse tamamlanmış durumdadır. Dong, hayvanın yaklaşık 5,6 m (18 ft) uzunluğunda olduğunu iddia etti.  Şimdi Sinosaurus'a atanmıştır, ancak örnek hâlâ yeterli açıklama ve hazırlıktan yoksundur.

Yıllar geçtikçe paleontologlar, şu anda Sinosaurus'a atfedilen ek örnekleri D. sinensis'e yönlendirdiler . Dong (2003) bir kafatası ve tamamlanmamış bir iskeletten oluşan LDM-LCA10 örneğinden bahsetmiştir.  2012 yılında Xing, iki bireyi tanımladı; kısmi bir kafatası ve tamamlanmamış bir iskeletten oluşan ZLJ0003 ve bir premaksiller parça, tamamlanmamış bir üst çene, bir üst çene parçası, bir lakrimal parça ve her ikisi de ön kısımdan oluşan genç bir birey olan ZLJT01. Sinosaurus'a ait her iki parietal, tamamlanmamış bir beyin kutusu, tamamlanmamış bir diş, atlantal bir intercentrum, iki sırt kaburga parçası ve kısmi bir proksimal kaudal sinir kemeri .

2012 yılında Sinosaurus'un yeni bir örneği tanımlandı ve yeni bir türü temsil ettiği anlaşıldı.

2017 yılında keşfedilen ve isimlendirilen Shuangbaisaurus anlongbaoensis türü de Sinosaurus triassicus'un eşanlamlısı olarak kabul ediliyor .

Tanım

Sinosaurus, Erken Jura döneminde nispeten büyük bir theropoddu; uzunluğu 5,5 m'ye (18 ft) ve vücut kütlesi 300 kg'a (660 lb) ulaştı.  Carrano ve arkadaşlarına göre . (2012) Artık en azından Sinosaurus triassicus ile türdeş olduğu düşünülen D. sinensis, maksilla ile temasa bitişik lateral premaksillada dikey bir oluğun mevcut olması gerçeğine dayanarak ayırt edilebilir .

Sinosaurus, tam bir braincase'den bilinen tek "dilophosaurid" dir. Cryolophosaurus, Dilophosaurus, Zupaysaurus ve Coelophysis kayentakatae'nin tümü kısmi beyin vakalarından bilinmektedir. 2012'den önce iki kısmi beyin vakası bulundu ve büyük bölümlerin çökeltiler tarafından gizlenmesi dışında büyük olasılıkla tamamlandı. 2011 yılında, yalnızca ön kemikleri ve yörüngesfenoidi eksik olan olağanüstü derecede iyi korunmuş bir beyin zarı bulundu .  Holotipin bulunduğu yerin yakınında keşfedildikten sonra, 2023 yılında Sinosaurus için korunmuş bir çene kemiği ve 11 servikal omur içeren tam bir kafatası tanımlandı . Örnek aynı zamanda bu theropod'a özgü üç otopomorfinin olduğunu ve bunların hepsinin tepe gelişimi ve kafatasının çeşitli pencereleriyle ilgili olduğunu öne sürüyor.

Sınıflandırma

Başlangıçta Dilophosaurus ve Cryolophosaurus ile ilgili bir koelofizoid olduğu düşünülen Oliver Rauhut, 2003 yılında Sinosaurus'un Cryolophosaurus ve "Dilophosaurus" sinensis ile ilgili daha gelişmiş bir theropod olduğunu gösterdi .  2013 yılında yayınlanmamış bir çalışmada Carano, Sinosaurus'un bir theropod olduğu konusunda hemfikirdi.  Sinosaurus birkaç eserde nomen dubium olarak değerlendirilmiştir,  her ne kadar artık "Dilophosaurus" sinensis'ten söz edilse de geçerli kabul edilmektedir.

Kafatası Çentik Gösteriyor

Dilophosaurus sinensis'in 2003 yılında Sinosaurus'un genç eşanlamlısı olduğu gösterilmiştir.  Jugalin ön ucunun iç antorbital fenestraya katılmaması ve maksiller kemiğin alt çene kemiğine dahil olmaması gerçeğine dayanarak muhtemelen Antarktika theropod Cryolophosaurus'a daha yakındır . Diş sırası tamamen göz yuvasının önündedir. D. sinensis 1998 yılında Philadelphia'daki Dinofest'te sergilendi.  Her ne kadar D. sinensis'in kafatası yüzeysel olarak D. wetherilli'de yeniden yapılandırılanlara benzer büyük nazolakrimal tepelere sahip olsa da, iskeletin başka yerlerindeki özellikler onun tetanuran theropodlarına daha yakın olduğunu düşündürmektedir.  Rauhut (2003) D. sinensis'i Sinosaurus ve Cryolophosaurus ile en yakın akraba olan bazal bir tetanuran olarak kabul etmiştir .  Lamanna ve ark. (1998b), D. sinensis'e atfedilen materyali incelemiş ve bunun Sinosaurus triassicus ile eşanlamlı olduğunu tespit etmiştir .  Bu kladistik bulgu 2003 yılında Dong tarafından doğrulandı. .

Lufeng Dinozor Müzesi, 2007 yılında Lufeng Havzasında yeni bir Sinosaurus (ZLJT01) örneği keşfetti . Tamamlanmamış bir kafatası ve diğer kafatası sonrası parçalardan oluşur. Bu örneğin filogenetik analizi, Sinosaurus'un daha türetilmiş bir theropod olduğunu ve Smith ve arkadaşlarının iddia ettiği gibi en bazal dilophosaurid olmadığını göstermektedir.  Christophe Hendrickx ve Octávio Mateus tarafından bir kladogram tanımlandı . Sinosaurus ve Cryolophosaurus'u Tetanurae'nin tabanında bir politomiye yerleştirdi .

İlgili Araştırma Makaleleri

<i>Allosaurus</i> teropod dinozor cinsi

Allosaurus, Geç Jura döneminde yaşamış Carnosauria kladından bir teropod dinozor cinsi. Yaşadığı dönemde Avrupa ve Kuzey Amerika'nın bilinen en büyük etobur dinozorlarından biriydi.

<i>Spinosaurus</i> teropod dinozor cinsi

Spinosaurus, günümüzden 99 ila 93.5 milyon yıl önce Kuzey Afrika'da yaşamış bir teropod dinozor cinsi. Alman paleontolog Ernst Stromer tarafından tanımlanan bu cins ilk olarak 1910'larda Mısır'da keşfedilen kalıntılardan bilinir. Bu kalıntılar 2. Dünya Savaşı esnasında yok edildi; ancak kafatasına ait ekstra parçalar son yıllarda gün yüzüne çıktı. Tanımlanan fosillerin bir veya iki türe ait olduğu konusu açık değildir. Fas'ta toparlanan S. marocannus potansiyel bir tür olmasına rağmen cinsin en iyi bilinen türü Mısır'daki S. aegyptiacus'tur. Bilinen en büyük etçil dinozordu.

Velociraptor, Dromaeosauridae familyasından, geç Kretase döneminde Asya'da yaşamış, kuş benzeri, tüylü teropod dinozor cinsi. Geçmişte birçok tür atanmış olmasına rağmen, şu anda iki tür tanınmaktadır. Tip türü V. mongoliensis'in fosilleri Moğolistan'da bulunmuştur. İkinci bir tür olan V. osmolskae, 2008 yılında Çin'in İç Moğolistan bölgesinden alınan kafatası materyali ile tanımlandı.

<i>Giganotosaurus</i> dev teropod

Giganotosaurus, Geç Kretase döneminin erken Senomaniyen çağında Güney Amerika'da yaşamış bir teropod dinozor cinsi.

<i>Ceratosaurus</i> etçil teropod dinozor cinsi

Ceratosaurus, Üst Jura döneminde yaklaşık 160-145 milyon önce Kuzey Amerika, Avrupa ve Afrika’da yaşamış ceratosaurian teropod dinozor cinsi.

<i>Ankylosaurus</i>

Ankylosaurus,, Geç Kretase devrinde 68-66 milyon yıl önce Kuzey Amerika'da yaşamış bir kuş kalçalı dinozor cinsidir.

<i>Dilophosaurus</i> teropod dinozor cinsi

Dilophosaurus, Erken Jura döneminde Kuzey Amerika'da yaşamış bir bazal teropod dinozor cinsidir.

<span class="mw-page-title-main">Dinozorların evrimi</span>

Dinozorlar, 232-234 milyon yıl önce orta Triyas devrinin son zamanı olan Ladinyan döneminde arkozorlardan evrildiler. Dinozorlar iyi araştırılmış bir grup olup kafatası alnının üst kemiğinin mevcut olmaması, ön kol ile omuz eklemi arasındaki uzun kol kemiği olan humerus üzerinde deltopektoral aralık çıkıntısının eksikliği gibi birçok özellikler incelenerek tanımlanırlar.

<i>Dromaeosaurus</i> soyu tükenmiş teropod dinozor cinsi

Dromaeosaurus, Geç Kretase devri'nde batı Amerika'da ve Kanada'da yaşamış, paravian Theropod dinozor cinsidir.

<span class="mw-page-title-main">Bactrosaurus</span>

Bactrosaurus otçul bir dinozor cinsi olup 70 milyon yıl önce geç Kretase döneminde Çin'in doğusunda yaşamıştır. Bactrosaurusun Kretase döneminde yaşamış olması onu bilinen en eski hadrosaur türü yapar. Bactrosaurus'a ait tüm ve eksiksiz bir iskelet bulunamamış olsa da Bactrosaurus, bu erken hadrosaurlar arasında hakkında en iyi bilinen tür olduğu için keşfedilmiş olması önemlidir.

<i>Sarcosaurus</i> 205-190 milyon yıl önce Avrupa ana karasında yaşamış etobur bir dinozor

{{

<i>Albertosaurus</i>

Albertosaurus, Kretase devrinin sonlarında Kuzeybatı Amerika'da yaşamış, Tyrannosauridae familyasına mensup bir theropod dinozor cinsidir.

<i>Carcharodontosaurus</i> Teropod dinozor cinsi

Carcharodontosaurus Geç Kretase (Cenomanian) zamanında Kuzey Afrika'da yaşamış Carcharodontosaurid teropod bir dinozor cinsidir. Cins adı Carcharodon'dan gelir, Grekçe karchar[os] ve odōn sözcükleri ve -saurus ("kertenkele") son ekinin birleşmesiyle oluşur. Cins güncel olarak iki tür içerir; C. saharicus ve C. iguidensis.

<i>Yi</i> (dinozor) tüylü teropod

Yi, Çin'in Geç Jura devrinden bir scansoriopterygid dinozor cinsidir. Cinse dahil tek tür olan Yi qi, yaklaşık 159 milyon yıl önce Çin'in Hebei kentindeki Orta veya Geç Jura Tiaojishan Formasyonu'nda bulunan yetişkin bir bireyin tek bir fosil örneğinden bilinmektedir. Bu küçük, büyük olasılıkla ağaçlarda yaşayan (ağaçsıl) bir dinozordu. Diğer scansoriopterygidler gibi, Yi'nin de deriden yapılmış zarsı bir kayma düzlemini desteklemeye yardımcı olduğu anlaşılan olağandışı, uzun bir üçüncü parmağa sahipti. Yi qi'nin düzlemi de bileğe bağlı uzun, kemikli bir payanda tarafından destekleniyordu. Bu değiştirilmiş bilek kemiği ve zar tabanlı düzlem, bilinen tüm dinozorlar arasında benzersizdir ve görünüşte yarasalarınkine benzer kanatlarla sonuçlanmış olabilir.

<i>Eotyrannus</i> Kretase döneminde yaşamış teropod dinozor cinsi

Eotyrannus, Erken Kretase Avrupa'sından bir theropod dinozor cinsidir ve Tyrannosaurus rex'in erken bir atasıdır. Bu cins, Coelurosauria içinde ilgili bir grup olan tyrannosauroidler arasında yer alır. Cinse ait tek tür olan Eotyrannus lengi, güney İngiltere'de bulunan ve muhtemelen Alt Kretase'den (Barremiyen) gelen yüzde 40 korunmuş bir iskeletten bilinmektedir.

<i>Zupaysaurus</i> bazal teropod

Zupaysaurus, şimdiki Arjantin'de Geç Triyas'ın Noriyen evresinde yaşamış, erken dönem theropod dinozorların soyu tükenmiş bir cinsidir. Zupaysaurus fosilleri, kuzeybatı Arjantin'deki Ischigualasto-Villa Unión Havzası'ndaki Los Colorados Formasyonu'nda bulundu. Henüz tam bir iskelet keşfedilmemiş olsa da, Zupaysaurus 4 metreye (13 ft) kadar uzunluğa sahip iki ayaklı bir yırtıcı olarak kabul edilebilir. Burnu boyunca uzanan iki paralel tepesi olabilir.

<i>Alxasaurus</i>

Alxasaurus, İç Moğolistan'ın Erken Kretase Bayin-Gobi Formasyonu'ndan gelen therizinosauroid theropod dinozorlarının bir cinsidir. Therizinosauroidea'nın bilinen en eski üyelerinden biridir, ancak daha sonraki therizinosauroidlerin uzun boyun, kısa kuyruk ve nispeten büyük pençeleri dahil olmak üzere vücut şekline zaten sahiptiler. Bu grubun diğer üyeleri gibi, bitki materyalini işlemek için büyük bir bağırsağa sahip iki ayaklı bir otoburdu. Farklı boyutlarda birkaç örnek bilinmektedir.

Tugulusaurus Alvarezsauridea'ya bağlı Coelosaurian bir teropod dinozor cinsidir. Alvarezsauria'nın keşfedilen ilk üyelerinden biridir.

<i>Kileskus</i> teropod dinozor cinsi

Kileskus, Krasnoyarsk Krayı'nın (Rusya) Sharypovsky yerleşiminde yer alan Orta Jura yaşlı Itat Oluşumu'nda bulunan parçalı kalıntılardan bilinen tyrannosauroid dinozor cinsidir. Çıkarılan fosil örneği, maksilla, premaksilla, suprangular ile el ve ayaktan birkaç kemiği içerir. Bu türe atfedilen ek kalıntılar arasında kuyruk omurları, boyun omurları ve baldır kemiği bulunur. Kafatası kemikleri Proceratosaurus'un kafatası kemiklerine benzemektedir. Tip türü K. aristotocus'tur. Kileskus, 2010 yılında Averianov vd. tarafından adlandırılmıştır; yazarlar Kileskus'un 5.2 m uzunluğunda ve 700 kg ağırlığında olduğunu tahmin etmiştir.

<i>Zhuchengtyrannus</i>

Zhuchengtyrannus, Çin'in Shandong Eyaletinde, Geç Kretase'nin Kampaniyen döneminden bilinen bir tyrannosaurid teropod dinozor cinsidir. Tyrannosaurinae alt familyasına aittir ve tek bir türü, Zhuchengtyrannus magnus, içerir.