İçeriğe atla

Sinir sistemi hastalıkları

Sinir sistemi hastalıkları; nörolojik bozukluklar olarak da bilinir ve sinir sistemini etkileyen tüm durumları tarif eder. Bu kategori, genetik bozukluklar, enfeksiyonlar, kanser, nöbet bozuklukları (epilepsi gibi), kardiyovasküler kaynaklı durumlar (inme gibi), konjenital ve gelişimsel bozukluklar (spina bifida gibi) ve dejeneratif bozukluklar (örn. multipl skleroz, Alzheimer hastalığı, Parkinson hastalığı ve amyotrofik lateral skleroz gibi) içermektedir.[1]

Belirti ve bulgular

Belirtiler ve semptomlar duruma bağlı olarak değişebilir. Sinir sisteminin insan fizyolojisindeki önemi göz önüne alındığında, semptomlar diğer organ sistemlerine ait olabilir ve motor fonksiyon bozukluğu, duyusal bozukluk, ağrı vb. ile sonuçlanabilir.

Sebepler

Genetik

Bazı sinir sistemi hastalıkları genetik mutasyonlardan kaynaklanır.[2] Örneğin Huntington hastalığı, ilerleyici nörodejenerasyon ile karakterize kalıtsal bir hastalıktır.[3] Huntington hastalığı, HTT geninin her iki kopyasında da anormal şekilde katlanmış bir mutasyondan kaynaklı proteinden kaynaklanır.[4] Mutasyona uğramış proteinlerin birikmesi, bazal ganglionlarda öncelikli olmak üzere beyin hasarına neden olur.[4]

Doğuştan/gelişimsel kusur

Gelişim aşamasındaki anne karnındaki bebekler, sinir sisteminin oluşumunu etkileyen konjenital olatlara maruz kalabilir.[5] Örneğin, Anensefali (veya spina bifida), nöral tüp kusurları nedeniyle oluşan bir sinir sistemi anomalisidir.[5]

Kanser

Bu resim, glioblastomun beyin dokusunu nasıl etkilediğini göstermektedir.

Gliomlar, merkezi sinir sistemi içinde yer alan gliyal hücrelerin anormal çoğalması ile oluşur.[6] Glioblastoma ise agresif bir glioma şeklidir.[7]

Enfeksiyon

Mantarlar, bakteriler ve virüsler gibi patojenler sinir sistemini etkiler.[8] Örneğin menenjit, bakteriyel veya viral enfeksiyonların meninks iltihabına neden olduğu merkezi sinir sisteminin yaygın bir enfeksiyonudur.[9]

Nöbet bozukluğu

Senkronize beyin aktivitesi nedeniyle nöbetlerin meydana geldiği düşünülmektedir.[10] Örneğin epilepsi, beyinde tekrarlayan nöbetlere neden olan anormal bir elektriksel aktivite ile karakterize edilir.[11]

Damarsal

Beyin kan damarları açısından zengindir. Çünkü çok fazla besin ve oksijen ihtiyacı vardır.[12] İnme, kan pıhtısı veya kanamadan kaynaklanabilir.[13]

Dejeneratif

Bu diyagram, sağlıklı nöronların aksonlarının etrafındaki miyelin kılıfının neye benzediğini ve Multipl Sklerozda nöronların demiyelinizasyonunun sonucunu gösterir.

Nörodejeneratif hastalıklar, nöronlara zarar veren hastalıklardır. Nörodejeneratif hastalık örnekleri arasında Alzheimer hastalığı,[14] Parkinson hastalığı,[15] ve amyotrofik lateral skleroz yer alır.[16] Örneğin, multipl skleroz (MS), vücudun merkezi sinir sisteminde inflamatuar bir reaksiyon başladığı ve nöronlara zarar verdiği inflamatuar nörodejeneratif bir hastalıktır.[17][18] Nörodejenerasyon her hastalıkta farklıdır; örneğin MS, demiyelinizasyon adı verilen dejeneratif bir sürecin sonucudur.[17] Öte yandan, Parkinson hastalığı, motor davranışı başlatmak için önemli olan Substantia Nigra'daki nöronların hasar görmesinden kaynaklanır.[19]

Anatomi

Merkezi sinir sistemi (MSS)

Tim Newman'a göre merkezi sinir sistemi beyin ve omurilikten oluşur, tüm vücuttan bilgi toplar ve ayrıca tüm vücuttaki işlevleri kontrol eder.[20]

Beyin

Newman'ın araştırması ayrıca beynin tüm vücuttaki en karmaşık organ olduğunu gösteriyor. Beyin 4 loba ayrılır: temporal, parietal oksipital ve frontal. Beyin 100 milyardan fazla nörona sahiptir ve vücudun oksijeninin yaklaşık %20'sini kullanır.[21]

Omurilik

Omurilik sırt bölgesinde yer alır. Omurilik, her omur arasında toplam 31 omurilik siniri içerir. Sinirler periferik sinir sistemine bağlanır.[20]

Periferik sinir sistemi

Periferik sinir sistemi kaslara ve iç organ yapılarına bağlanır ve merkezi sinir sistemine bilgi gönderir.[22]

Teşhis

Nörolojik bozuklukları teşhis etmek için kullanılabilecek bir dizi farklı test vardır.

Lomber ponksiyon

Belden sıvı alınması olarak da bilinen lomber ponksiyon (LP), omuriliğin subaraknoid boşluğuna içine boş bir iğnenin sokulduğu ve analiz için beyin omurilik sıvısının (BOS) alınmasını tarifleyen prosedürdür. Kırmızı ve beyaz kan hücresi sayıları, protein ve glikoz seviyeleri ve bakteri ve virüsler gibi anormal hücre veya patojenlerin varlığı taranabilir. Sıvının opaklığı ve rengi de tanıya yardımcı olabilecek faydalı bilgiler verebilir.

Tedaviler

Sinir sistemi bozukluklarının tedavileri duruma göre değişir ve ilaç, cerrahi ve terapi gibi müdahaleleri içerebilir.

Ayrıca bakınız

  • Merkezi sinir sistemi hastalığı
  • Periferik nöropati

Kaynakça[23]

  1. ^ "Nervous System Diseases – Neurologic Diseases". MedlinePlus (İngilizce). 28 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2018. 
  2. ^ Behavioral Neuroscience. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Press. 2018. s. 364. ISBN 9781605357430. 
  3. ^ Podvin (March 2019). "Multiple clinical features of Huntington's disease correlate with mutant HTT gene CAG repeat lengths and neurodegeneration". Journal of Neurology. 266 (3): 551-564. doi:10.1007/s00415-018-8940-6. ISSN 0340-5354. PMID 29956026. 
  4. ^ a b Behavioral Neuroscience. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Press. 2018. s. 365. ISBN 9781605357430. 
  5. ^ a b Johnson (2012). "Pregnancy termination following prenatal diagnosis of anencephaly or spina bifida: A systematic review of the literature". Birth Defects Research Part A: Clinical and Molecular Teratology. 94 (11): 857-863. doi:10.1002/bdra.23086. ISSN 1542-0760. PMC 4589245 $2. PMID 23097374. 
  6. ^ Behavioral Neuroscience. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Press. 2018. s. 208. ISBN 9781605357430. 
  7. ^ Lim (July 2018). "Current state of immunotherapy for glioblastoma". Nature Reviews Clinical Oncology. 15 (7): 422-442. doi:10.1038/s41571-018-0003-5. ISSN 1759-4774. PMID 29643471. 
  8. ^ Houlihan (June 2019). "Advances in molecular diagnostic testing for central nervous system infections". Current Opinion in Infectious Diseases. 32 (3): 244-250. doi:10.1097/QCO.0000000000000548. ISSN 0951-7375. PMID 30950854. 14 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2021. 
  9. ^ Behavioral Neuroscience. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Press. 2018. s. 49. ISBN 9781605357430. 
  10. ^ Behavioral Neuroscience. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Press. 2018. s. 89. ISBN 9781605357430. 
  11. ^ Behavioral Neuroscience. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Press. 2018. s. 88. ISBN 9781605357430. 
  12. ^ Behavioral Neuroscience. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Press. 2018. s. 50. ISBN 9781605357430. 
  13. ^ Behavioral Neuroscience. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Publisher. 2018. s. 51. ISBN 9781605357430. 
  14. ^ Hurtley (6 Kasım 1998). "Neurodegeneration". Science (İngilizce). 282 (5391): 1071. doi:10.1126/science.282.5391.1071. ISSN 0036-8075. 
  15. ^ Behavioral Neuroscience. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Press. 2018. s. 361. ISBN 9781605357430. 
  16. ^ Behavioral Neuroscience. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Press. 2018. s. 350. ISBN 9781605357430. 
  17. ^ a b Shroff (12 Şubat 2018). "A review on stem cell therapy for multiple sclerosis: special focus on human embryonic stem cells". Stem Cells and Cloning: Advances and Applications. 11: 1-11. doi:10.2147/SCCAA.S135415. ISSN 1178-6957. PMC 5813951 $2. PMID 29483778. 
  18. ^ Behavioral Neuroscience. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Press. 2018. s. 35. ISBN 9781605357430. 
  19. ^ Behavioral Neuroscience. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Press. 2018. s. 47. ISBN 9781605357430. 
  20. ^ a b "Central nervous system: Structure, function, and diseases". Medical News Today (İngilizce). 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  21. ^ "Central nervous system: Structure, function, and diseases". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  22. ^ "Peripheral Nervous System". www.indiana.edu. 16 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  23. ^ "Nervous System Side Effects". Cancer.Net (İngilizce). 2 Temmuz 2012. 3 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2019. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Beyin</span> vücudumuzun kontrolünü sağlayan sinir sisteminin merkezi beyin

Beyin , sinir sisteminin merkezi olarak hizmet eden bir organıdır. Bütün omurgalı hayvanlar ve çoğu omurgasız hayvan -bazı süngerler, knidliler, tulumlular ve derisi dikenliler gibi omurgasızlar hariç- beyne sahiptir. Baş kısmında; duyma, tatma, görme, denge, koklama gibi duyulara hizmet eden organlara yakın bir noktada bulunan beyin omurgalıların vücudundaki en karmaşık organdır. Normal bir insanda serebral korteksin 15-33 milyar nörondan müteşekkil olduğu tahmin edilmektedir. Her biri birkaç bin nöronla sinaps denen bağlantılar yardımıyla bağlıdır. Bu nöronlar birbirleriyle akson denen uzun protoplazmik lifler yardımıyla iletişim kurar. Aksonlar bilgiyi beynin diğer kısımlarına yahut vücudun spesifik alıcı hücrelerine taşır.

<span class="mw-page-title-main">Nöroloji</span> beyin, beyin sapı, omurilik ve çevresel sinir sistemiyle kasların hastalıklarını inceleyen tıp dalı

Nöroloji ya da sinir bilimi, genel olarak beyin, beyin sapı, omurilik ve çevresel sinir sistemiyle kasların hastalıklarını inceleyen, cerrahi dışındaki tedavi uygulamalarını içeren tıp bilimi dalıdır. Nöroloji zamanla içine kapalı ve sınırlı bir dal olmaktan çıkmış, epilepsi, hareket bozuklukları, beyin damar hastalıkları, bunamalar, uyku bozuklukları gibi ayrıca özelleşmişlik gerektiren alt disiplinlere bölünmüştür, bunun yanı sıra 19. yüzyılda ruh hastalıklarıyla birlikte ele alınırken, 20. yüzyıldan itibaren psikiyatri ayrı bir dal olarak ayrılmıştır. Tüm bu alanlardaki ciddi laboratuvar arka planının yanı sıra günümüze nöroloji pek çok başka tıp alanı ile multidisipliner bir ilişki içindedir.

<span class="mw-page-title-main">Sinir sistemi</span> dış çevre ile eylemleri koordine etmekten ve vücudun farklı bölümleri arasında hızlı iletişimden sorumlu canlı biyolojik sistemi

Sinir sistemi veya sinir ağı, canlıların içsel ve dışsal çevresini algılamasına yol açan, bilgi elde eden ve elde edilen bilgiyi işleyen, vücut içerisinde hücreler ağı sayesinde sinyallerin farklı bölgelere iletimini sağlayan, organların, kasların aktivitelerini düzenleyen bir organ sistemidir. Sinir sistemi iki bölümden oluşur: Merkezî sinir sistemi (MSS) ve çevresel sinir sistemi (ÇSS). MSS, beyin ve omurilikten oluşur. ÇSS, MSS'yi vücudun diğer tüm kısımları ile bağlayan uzun fiberlerden oluşur. ÇSS, motor nöronları, dolaylı istemli hareket, otonom sinir sistemi, sempatik sinir sistemi, parasempatik sinir sistemi, düzenli istemsiz işlevler ve enterik sinir sisteminden oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Nörolojik bozukluk</span>

Nörolojik bozukluk, sinir sisteminde meydana gelen herhangi bir bozukluktur. Beyin, omurilik ya da diğer sinirlerde görülen yapısal, biyokimyasal ya da elektriksel anormallikler belirtilere dahildir. Bu belirtilerden bazıları felç, kas zayıflığı, zayıf motor koordinasyonu, hissiyat kaybı, nöbetler, konfüzyon, ağrı ve şuur değişikliğidir.

<span class="mw-page-title-main">Merkezî sinir sistemi</span> beyin, omurilik ve meninkslerden oluşan sinir sisteminin ana bilgi işleme organları

Merkezî sinir sistemi sinir sisteminin en büyük bölümünü teşkil eder. Beyin ve omurilikten oluşur. Bazı sınıflandırmalarda retina ve kraniyal sinirler de MSS'ye dâhil edilir. Çevresel sinir sistemi ile birlikte davranış kontrolünde temel bir göreve sahip olan merkezî sinir sistemini çevresel sinir sisteminden ayıran belirgin bir sınır olmayıp ayrım keyfîdir. MSS, vücut boşluğunda, kraniyal boşluktaki beyni ve spinal boşluktaki omuriliği kapsar. Omurgalılarda beyin kafatası ile korunurken, omurilik de omurga ile korunur. Bunların her ikisi de, meninskler ile çevrilmiştir. Şekilde kırmızı ile gösterilenler MSS'ye ait ana sinirlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Multipl skleroz</span> MS hastalığı

Multiple skleroz, beyni ve omuriliği tutan özbağışıklık hastalığıdır. Kısaca MS olarak anılır.

<span class="mw-page-title-main">Parasempatik sinir sistemi</span>

Parasempatik sinir sistemi, sempatik sinir sistemi ile birlikte periferik sinir sisteminin bir parçası olan otonom sinir sistemini oluşturan anatomik yapıdır. Otonom sinir sistemi, vücudun bilinçsiz hareketlerini düzenlemekten sorumludur. Parasempatik sistem, vücut dinlenirken; özellikle cinsel uyarılma, tükürük salgılama, gözyaşı salgılama, idrara çıkma, sindirim ve dışkılama dahil olmak üzere yemekten sonra meydana gelen "dinlen ve sindir" veya "beslen ve üre" faaliyetlerinin uyarılmasından sorumludur. Eylemleri, "savaş ya da kaç" tepkisi ile ilişkili aktiviteleri uyarmaktan sorumlu olan sempatik sinir sistemine tamamlayıcı olarak tanımlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Omurilik soğanı</span> Soluk alış veriş hızını ve kalp ritmini düzenler.

Omurilik soğanı veya medulla oblongata, ya da basitçe medulla beyin sapının ayrılmaz bir parçasıdır. Beyin sapının alt segmenti olarak konumlanmış olup, beyinciğin önünde ve biraz altında yer alır. Koni şeklindeki bu nöron kümesi, çeşitli otonom (istemsiz) bedensel işlevler için çok önemlidir. Bunlar kusma, hapşırma ve daha fazlası gibi refleks eylemleri içerir.

<span class="mw-page-title-main">İnsan beyni</span> insan sinir sisteminin ana organı

İnsan beyni, insan sinir sisteminin merkezi organıdır ve omurilikle birlikte merkezi sinir sistemini oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Nörofibromatoz</span>

Nörofibromatoz, deri ve sinirlerde görülen doku bozuluklarının bulunduğu belirgilerin bir yelpazesidir. Nörofibromatoz Latince'de sinir lifliliği ya da sinir lifli olma durumu anlamına gelmektedir. Tıp dünyasında şimdiye dek bu belirgilerin en az sekiz türüne rastlanılmış olsa da, yalnızca ikisi belirgin bir biçimde ayırt edilebilmiştir. Bunlar Nörofibromatoz tip 1 ve Nörofibromatoz tip 2 (NF2) olarak adlandırılırlar. Nörofibromatoz 1'in sıklığı 3,000 doğumda 1'dir. Nörofibromatoz 2'ye ise her 50,000 doğumda 1 rastlanır. Nörofibromatoz tip 3 (NF3) ve Nörofibromatoz tip 4 (NF4) ender görülür.

<span class="mw-page-title-main">Engellilik</span> bozukluklar, aktivite kısıtlamaları ve katılım kısıtlamaları

Engelli, yaralanma ya da fiziksel veya zihinsel bir rahatsızlık nedeniyle bazı hareketleri, duyuları veya işlevleri kısıtlanan kişidir. Engeller doğuştan gelebilir veya sonradan geçirilen hastalıklar sonucu ortaya çıkabilir. Dünya Sağlık Örgütü'nün İşlevsellik, Yetiyitimi ve Sağlığın Uluslararası Sınıflandırması'na göre engelli olma hâli için yeti yitimi terimi kullanılır. Engelliler; vücudun duyusal, işlevsel, zihinsel ve ruhsal farklılıkları öne sürülerek; toplumsal veya yönetimsel tutum ve tercihler sonucu, yaşamın birçok alanında kısıtlama ve engellerle karşılaşabilirler. Birçok toplumlarda en yaygın ayrımcılık türlerinden biridir.

Psikiyatr veya psikiyatrist, ruh sağlığını inceleyip ruh hastalıklarını tedavi etmeye çalışan uzman hekimdir. Psikiyatri alanında en az 4 yıllık uzmanlık eğitimine sahip kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Nörobilim</span> sinir sistemini inceleyen bilim dalı

Nörobilim, sinir sistemini inceleyen disiplinlerarası bir bilim dalıdır. Nöronların ve nöral devrelerin temel özelliklerini anlamayı hedefleyen bu bilim dalı, bu amaçla fizyoloji, anatomi, moleküler biyoloji, gelişim biyolojisi, sitoloji, matematiksel modelleme ve psikolojiyi birleştirir. Öğrenme, bellek, davranış, algı ve bilincin biyolojik temelinin anlaşılması Eric Kandel tarafından biyolojik bilimlerin "nihai zorluğu" olarak tanımlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Glia hücresi</span> merkezi ve çevresel sinir sisteminde yer alan hücrelerin çoğunluğunu oluşturan ve sinir hücresi olmayan hücreler

Nörogliya, gliyal hücreler, yalnızca gliya ya da tutkal, merkezi ve çevresel sinir sisteminde yer alan hücrelerin çoğunluğunu oluşturan ve sinir hücresi olmayan hücreler. Miyelin üretimi ile beyin ve sinir sisteminin, otonom sinir sistemi gibi diğer bölümlerindeki sinir hücreleri için destek, koruma ve homeostaz sağlarlar.

Motor sistem merkezi sinir sisteminin hareketini oluşan bir parçasıdır. Piramidal ve ekstrapiramidal sistemlerden oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Sinir</span> periferik sinir sistemindeki kapalı, kablo benzeri akson demeti

Sinir, çevresel sinir sistemindeki kapalı, kablo benzeri sinir lifleri demetidir.

Getiren sinir lifleri, bir bölgeye gelen akson demetlerine denir. Sinir lifleri bölgeden çıkış yaptığında bu akson demetine götüren sinir demeti adı verilir. Bu terimler çevresel sinir sistemi (ÇSS) ve merkezi sinir sistemi (MSS) için kullanıldığında biraz farklı anlam taşırlar.

<span class="mw-page-title-main">Nörofizyoloji</span> psikoloji ve nörobilim branşı

Nörofizyoloji sinir sisteminin işleyişi ile ilgilenen bir fizyoloji ve sinirbilim dalıdır. Temel nörofizyolojik araştırmanın birincil araçları arasında yama kelepçesi, voltaj kelepçesi, hücre dışı tek birimli kayıt ve yerel alan potansiyellerinin kaydedilmesi ve ayrıca kalsiyum görüntüleme, optogenetik ve moleküler biyoloji gibi elektrofizyolojik kayıtlar bulunur.

Klinik sinirbilim, beyin ve merkezi sinir sistemi hastalıklarının ve bozukluklarının altında yatan temel mekanizmaların bilimsel çalışmalarına odaklanan bir sinirbilim dalıdır. Bu tür bozuklukları tanımlamanın ve teşhis etmenin yeni yollarını ve nihayetinde yeni tedaviler geliştirmeyi amaçlamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Larry Squire</span> Amerikalı psikolog

Larry Ryan Squire, California Üniversitesi, San Diego'da psikiyatri, sinirbilim ve psikoloji profesörü ve San Diego Gazi İşleri Tıp Merkezi'nde Kıdemli Araştırmacıdır. Hayvan modelleri ve hafıza bozukluğu olan insan hastalarla hafızanın nörolojik temelleri üzerine çalışmış ve bu alanda önde gelen araştırmacılarından birisi olmuştur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.