İçeriğe atla

Single-ended amplifikatör

A SET tube audio amplifier.

Tasarım ve tarihçe

Single-ended amplifikatör, çok özel ve belki de en eski amplifikatör tasarımıdır. Bu tarz yapı özellikle lamba (elektron tüpü) kullanan amplifikatörler için geçerlidir. Tek bir güç katı lambası kullanılarak ses sinyalinin hem negatif hem de pozitif yönünün bu elektron tüpü ile güçlendirilmesi prensibine dayanır. Ortaya çıkışları 1930'lara dayanır. Özellikle Bell Laboratuvarlarının 1920'lerden itibaren yaptığı çalışmalar sonucunda gelişmeye başlayan triyod lambalar 1930'larda seri üretime ve yaygın kullanıma kavuştu. Özellikle Amerika Birleşik Devletleri'nde çok yaygın olarak kullanılmaktaydı. Fakat özellikle II. Dünya Savaşı sonunda ve 1950'lerde Amerika Birleşik Devletleri'nde unutulmaya başlandı. Tam aynı dönemde özellikle Japonya'da savaş sonrası yeni bir şey bulunamadığından, müzik sistemleri ile uğraşanlar eski ekipmanları kullanmak zorunda kaldılar ve Japonya'da single ended tasarımları gelişmeye başladı. Zaten single-ended amplifikatör hareketi aslında Japonya kaynaklı bir hareket olarak bilinir.

Bu tarz amplifikatörlerin en önemli parçası triyod güç elektron tüpleridir. Oldukça düşük çıkış güçleri olması ile bilinirler. Hala birçok firma tarafından üretimi yapılmakta ve sıklıkla kullanılmaktadır. En bilinenleri 2A3, 300B ve 845 tipi elektron tüplerdir. Her birinin farklı özellikleri, ses yapıları ve güçleri vardır. İçlerinde en kuvvetlileri olan 845 lambasının maksimum gücü 30 watt civarındadır.

Tasarımı, kaynaktan (CD çalar, pikap gibi) gelen ses sinyallerinin bahsi geçen elektron tüplere ulaşması ile tüm ses sinyali aralığının tek bir elektron tüpü ile yükseltilmesi amaçtır. Bu sayede en doğal sesin oluştuğu varsayılır. Yapısının basitliği nedeni ile, ses sinyaline en az etki ettiği söylenebilir.

Yapıdan kaynaklanan sorunlar

  • Seste yüksek harmonik bozulmalara yol açmaları. Bu konuda 2 farklı görüş bulunmakla beraber bir ortak nokta bulunabilmiş değildir. Single-ended amplifikatör tasarımcıları bu durumu asla bir gürültü olarak adlandırmazlar. Tasarımın doğasında gelen bir teorik sorundur.
  • Düşük çıkış güçleri. Özellikle 2A3 gibi elektron tüpler kullanıldığında elde edilebilen maksimum ses gücü 4 watt civarındadır. Bu tarz amplifikatörlerle desibel kazancı yüksek özel hoparlörler kullanılmalıdır. Zaten Horn Hoparlörlerin tekrar yaygınlaşmaya başlamasının da en önemli sebebi budur. Sistem maliyeti açısından çok büyük artışa sebep olan bir faktördür.
  • Transformatör yapısı. Amaç en basit şekilde sarılmış bir transformatör kullanımıdır. Fakat güç ihtiyacı yükseldikçe transformatörün yapısı büyümekte ve üretimi neredeyse imkânsızlaşmaktadır. Bugün için çok az firma tarafından özel olarak elde hazırlanabilmektedir.

Günümüzdeki durum

Single-ended amplifikatör üretimi halihazırda devam etmekte, özel bir hayran kitlesi olan bir amplifikatör türüdür. Özellikle II. Dünya Savaşından bugune Japonya'da popülerliğini asla kaybetmemiştir. Bugün birçok firma bu tarz ürünleri üretmekte olup, ama gerek yüksek işçilik kalitesi, gerekse de içerisinde kullanılması gereken bileşenlerin üst düzeyde seçilmesi zorunluluğundan en pahalı amplifikatör türüdür. Hatta dünyanın en pahalı amplifikatörü olan ONGAKU bir single-ended amplifikatördür.

Ayrıca bakınız

Verdier

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Gitar</span> perdeli yaylı çalgı

Gitar, bazı istisnalar dışında genellikle perdeli ve tipik olarak altı veya on iki teli olan telli bir müzik aletidir. Genellikle çalan kişinin vücuduna düz bir şekilde tutulur ve baskın el ile telleri tıngırdatarak veya kopararak çalınırken, aynı anda diğer elin parmaklarıyla seçilen telleri perdelere bastırarak çalınır. Tellere vurmak için bir gitar penası da kullanılabilir. Gitarın sesi ya akustik olarak, gitar üzerindeki rezonanslı bir oyuk oda aracılığıyla ya da elektronik bir pikap ve bir amplifikatör ile güçlendirilerek yansıtılır.

Elektro gitar veya elektronik gitar, sesini manyetikleri aracılığı ile elektrik akımına dönüştüren ve bir amplifikatör ile bu akımdan ses elde edilmesine olanak tanıyan gitar türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Ses gücü amplifikatörü</span>

Amplifikatör, müzik sistemlerinde yükseltici olarak kullanılır. Kaynak cihazlardan çıkan ses sinyallerini güçlendirerek hoparlörlere gönderme görevini üstlenir. Çeşitli mimariler ve bu mimari özelliklere dayanan sınıflandırmalar mevcuttur, ama asıl sınıflandırma transistörlü yapıda olanlar ve vakum tüplü, yani eskiden beri Türkçeye yerleştiği şekli ile, lambalı yapıda olanlar arasındadır. 2 ve 4 kanallı olarak piyasada mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Lamba (ses)</span>

Hi-Fi terminolojisinde lamba. Aslında İngilizceden vakumlu tüp olarak çevrilebilecek olan terim zamanla değişerek lamba olarak yerleşmiştir. Müzik sistemlerinde özellikle amplifikatörlerde bir yükseltme ünitesi olarak kullanılmaktadır. Elektrotlar, vakumlanarak havası alınmış cam tüp içerisinde bulunur, filaman yardımıyla ısıtılan elektrotlar elektron yaymaya başlarlar. Anot ve katot arasındaki bu elektron akışı sayesinde sinyaller yükseltilir.

Verdier laboratuvarı, Fransız tasarımcı Jean-Constant Verdier tarafından kurulmuş bir pikap üreticisidir. Firma neredeyse, yirmi beş yılı aşkın bir süreden beri pikaplar ve lamba kullanan amplifikatörlerin üretimi konusunda uzmanlaşmıştır. Özellikle neredeyse firmanın kuruluşundan beri üretimde olan "Platine Verdier" pikabı, kendine özgü bir hayran kitlesine sahiptir ve üretimi çeyrek asırdır devam etmektedir. Bu da tasarımcısı Jean-Constant Verdier'e dünya çapında büyük bir saygınlık kazandırmıştır. Bu pikabın günümüzde bile yenilikçi olan çalışma prensipleri, zaman içerisinde birçok tasarımcıya esin kaynağı olmuş ve çeşitli değişiklikler ile kullanılmıştır. Prensip olarak manyetik plakaların birbirlerini itme prensibi ile çalışan bu yenilikçi tasarım geleneksel pikap üretiminde farklı bir bakış açısı getirmiştir. Bu yeni tasarım, geleneksel olarak kullanılan özel bilye ve tabla sistemlerinden çok daha yüksek bir ağırlığa sahip olsa da, şasinin optimal dengesinin bulunması ve titreşim sorunlarını çözmesi nedeni ile mühendislik bir başarı olarak kabul edilmektedir. Bunun yanı sıra motor bloğunun pikap kasasından çıkartılması da önemli tasarım yeniliklerinden bir tanesidir. Tasarımcının ayrıca 1920'lerden itibaren üretilmiş özellikle Fransız yapımı radyoların sergilediği bir müzesi de bulunmaktadır.

Pre amplifikatör, kaynaktan alınan ses sinyallerinin güç amplifikatörüne aktarılmadan önce kuvvetlendirildiği bir amplifikatör çeşididir. Genel anlamda bir potansiyometre vasıtası ise, ses kontrolünün yapıldığı, güç amplifikatörüne hangi kaynaktan sinyal yollanacağının seçildiği bir mekanizmaya sahiptir. Bunların yanı sıra ton kontrolleri, hoparlör balans ayarı gibi çeşitli ek işlevleri de içerebilir. Özellikle 1990'lar ve 2000'li yıllarda ortaya çıkan "sinyal yollarında mümkün olan en basit yapı" felsefesinin getirisi olarak bahsi geçen ek işlevleri içeren tüm düğmeler kaldırılmıştır. Böylelikle sinyal yolunun kısaltılması sağlanmış, mümkün olan en basit hale getirilmiştir.

Elektrostatik hoparlör, ilk olarak 1956 yılında Quad firmasının sahibi ve tasarımcısı Peter James Walker tarafından üretilmiş, daha sonra birçok firma tarafından teknolojik anlamda geliştirilmiş, çok özel bir hoparlör türüdür.

<span class="mw-page-title-main">CD çalar</span>

CD çalar, CD üzerine kaydedilmiş sayısal müzik verilerini okuyarak bunları örneksele çeviren ve yükselticiye aktaran cihaz. Bir müzik setinin parçası olabileceği gibi sadece bu görevi üstlenmiş tek cihaz olarak da üretilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Transistör</span> Devre elemanı

Transistör veya geçirgeç girişine uygulanan sinyali yükselterek gerilim ve akım kazancı sağlayan, gerektiğinde anahtarlama elemanı olarak kullanılan yarı iletken bir elektronik devre elemanıdır. BJT çift birleşim yüzeyli transistördür. İki N maddesi, bir P maddesi (NPN) ya da iki P maddesi, bir N maddesi (PNP) birleşiminden oluşur. Transistör üç kutuplu bir devre elemanıdır. Devre sembolü üzerinde orta kutup Base (B), okun olduğu kutup Emitter (E), diğer kutup Collector(C) olarak adlandırılır. Base akımının şiddetine göre kollektör ve emiter akımları ayarlanır. Bu ayar oranı kazanç faktörüne göre değişir. Transistörler elektronik cihazların temel yapı taşlarındandır. Günlük hayatta kullanılan elektronik cihazlarda birkaç taneden birkaç milyara varan sayıda transistör bulunabilir.

<span class="mw-page-title-main">Elektronik</span> elektrik kullanarak bilgi işleyen, taşıyan veya depolayan elemanları ve sistemleri inceleyen bilim dalı

Elektronik, elektronları ve diğer elektrik yüklü parçacıkları yönlendiren cihazları tasarlamak, oluşturmak ve çalıştırmak için fizik prensiplerini inceleyen ve uygulayan bir bilim ve mühendislik disiplinidir. Elektronik, transistörler, diyotlar ve entegre devreler gibi aktif cihazları kullanarak elektrik akımının akışını kontrol etmek ve yükseltmek ve onu bir formdan diğerine, örneğin alternatif akımdan (AC) doğru akıma (DC) veya analog sinyallerden dijital sinyallere dönüştürmek için kullanan fizik ve elektrik mühendisliğinin bir alt alanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kulaklık</span>

Kulaklık, 2 küçük hoparlörün kullanıcının kulağına yakın yerde durmasını sağlayan bir çevre birimidir.

Vakum tüpü ya da elektron tüpü, elektronik devrelerde kullanılan bir grup devre elemanıdır. Tüplerin pek çok cinsi vardır. Yirminci yüzyılın ilk yarısında bütün elektronik devrelerde kullanılmışlarsa da, yarı iletken teknolojisinin gelişmesi sonucunda kullanım alanları daralmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Anahtarlamalı güç kaynağı</span>

Anahtarlamalı güç kaynağı olarak adlandırılan anahtarlamalı modlu güç kaynağı, elektrik gücünü verimli şekilde dönüştürmek için anahtarlama regülatörü içeren elektronik bir güç kaynağıdır. Anahtarlamalı güç kaynağı ya da İngilizce özgün adının kısaltmasıyla SMPS, 1960'lı yıllarda doğrusal güç kaynaklarının çalışma veriminin düşük olması ile kullanılmaya başlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Amplifikatör</span>

Amplifikatör veya yükselteç, elektronik sinyalleri artırmak için kullanılan elektronik cihazlardır. Amplifikatörler bu işlemi bir güç sağlayacısından alıp bu çıkış sinyallerinin şeklini eşleştirerek yaparlar. Yani, bir amplifikatör güç sağlayıcısından aldığı sinyalleri düzenler.

Raytheon, genel itibarıyla savunma, silah ve ordu alanında iş yapan bir Amerikan firması. Dünya geneli füze üretiminin büyük çoğunluğunu elinde bulundurur.

Odyofil, sesin kaydedildiği doğal haline en yakın şekilde yeniden yüksek kaliteli şekilde üretimi konusunda meraklı ve hevesli kimselere denir.

<span class="mw-page-title-main">Cabasse</span>

Cabasse 1950'de Georges Cabasse tarafından kurulmuş bir Fransız ses üreticisidir. Başlıca ev hoparlörleri ile bilinir ancak tiyatrolarda ve güç amplifikatörlerinde stüdyo kaydı veya ses takviyesi için profesyonel ses hoparlörleri üretmiştir.

<span class="mw-page-title-main">DIN konnektör</span>

DIN konnektörü, Alman ulusal standart organizasyonu olan Deutsches Institut für Normung tarafından 1970'lerin başında standartlaştırılmış bir elektrik konektörü'dir. Çok sayıda farklı konektör için DIN standartları vardır, bu nedenle ilgili DIN standardının doküman numarası eklenmedikçe tek başına "DIN konektörü" terimi, herhangi bir konektör türünü belirgin biçimde tanımlamaz. Bazı DIN bağlayıcı standartları şunlardır:

<span class="mw-page-title-main">Tweeter</span>

Tweeter veya tiz hoparlörü; yüksek ses frekansları üretmek üzere tasarlanmış, tipik olarak 100 kHz'ye kadar yüksek frekanslar ileten özel bir hoparlör türüdür. Bu isim, özellikle birçok köpek tarafından yapılan alçak woof'ların aksine, bazı kuşların çıkardığı yüksek perdeli seslerden (tweet'ler) türetilmiştir; bu seslerden dolayı düşük frekanslı sürücülere woofer'lar isimi verilmiştir.