Sinestezi

Sinestezi veya duyum ikiliği,^[1] kişilerde herhangi bir duyunun uyarımı otomatik olarak başka bir duyu algısını tetiklemektedir.^[2]

Etimoloji

Yunanca, syn (Birlikte) ve aisthesis (algı/his/duyum) kelimelerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Ortaya çıkan "synaistesia" kelimesi, "birleşik his" ya da "birleşik duyum" olarak tercüme edilebilir. Kaynak olarak "hissizlik, duyu eksikliği" anlamına gelen anesthesia (anestezi) kelimesi ile aynı temele dayanmaktadır.

Tanım

Bir algı modalitesi uyarıldığında birden fazla kanalda uyarılma oluşmasına verilen tıbbi isimdir. Metafor, sembolizm kelimeleri gibi, çeşitli sanat ürünlerinin tanımlanmasında kullanılan "sinestezi" kelimesinden farklı olarak bu olguyu yaşayan kişiler, kasıtsız ve sürekli olarak oluşan benzetmelerden bahsederler. Kısaca, birden fazla algı sistemi aynı nesnelere kendi yorumlarını aynı kuvvette verirler. Sinestezi sahibi insanlar, örneğin, insanları, insan olarak değil de görsel/işitsel/yazısal vb. bir nesne/olgu olarak hatırlar ve benimserler. Annesini ılık süt, kardeşini bir kedi vb. olarak gören/hatırlayan/düşünen biri gibi.

Demografi olarak genelde solak ve çift el kullananlarda ve kadınlarda daha sık rastlanmaktadır. Irsi olduğu düşünülmektedir ortalama her 20.000 kişide bir görülür. Bu kişilerde, hafıza fonksiyonları güçlenirken matematiksel ve mekansal algı fonksiyonlarıda tavan yapar. Matematiksel algıda sinestezik birey sayıları çarparken renkleri kullanır böylece matematiksel algısı güçlenmiş olur. Mekansal algıda ise 360 derecenin 1 derecelik diliminin bile bir rengi vardır. Sinestezinin, beynin sol yarım küresiyle ilgili ve hipokampus bezine bağlı bir fonksiyon olduğu düşünülmektedir. İstatiksel olarak çok nadir rastlansa da "normal" bir beyin fonksiyonudur. Her beyinde gerçekleşen bir sürecin bazı insanlarda bilinç yüzeyine yansımasından kaynaklanmaktadır.

Ayrıca bakınız

Halüsinasyon
Otonom duyusal meridyen tepki
İdeastezi

Kaynakça

Genel

https://web.archive.org/web/20080501154114/http://psyche.cs.monash.edu.au/v2/psyche-2-10-cytowic.html
There's Something about Zero
Sinestezi Journal 12 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Spesifik

^ "TDK Güncel Sözlük". 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "SİNESTEZİ: RENKLERİ DUYMAK,ŞEKİLLERİ TATMAK..." TÜBİTAK. 9 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2013.

Konuyla ilgili yayınlar

Simon Baron-Cohen and Harrison, J. (Eds., 1997). Synaesthesia: Classic and Contemporary Readings. Oxford: Blackwell Publishers. ISBN 0-631-19764-8.
Bosch, P. (2007) The Name of This Book is Secret Little, Brown Young Readers. ISBN 978-0-31-611366-3.
Córdoba M.J. de, Riccò D. (et al.), Sinestesia. Los fundamentos teóricos, artísticos y científicos, Ediciones Fundación Internacional Artecittà, Granada 2012. ISBN 978-84-939054-1-5
Campen, Cretien van. (2007) The Hidden Sense. Synesthesia in Art and Science. Cambridge, MA: MIT Press/Leonardo Books. ISBN 0-262-22081-4
Cytowic, R.E. (2003)The Man Who Tasted Shapes. Cambridge: MIT Press ISBN 9780907845430.
Cytowic, R.E. (2002) Synesthesia: A Union of The Senses, second edition. Cambridge: MIT Press ISBN 978-0-26-2032964.
Cytowic, R.E. & Eagleman, D.M. (2009) Wednesday is Indigo Blue: Discovering the Brain of Synesthesia, with an afterword by Dmitri Nabokov. Cambridge: MIT Press ISBN 978-0-26-201279-9.
Dann, K. (1998). Bright Colors Falsely Seen. Cambridge: Harvard University Press. ISBN 0-300-06619-8.
Duffy, P. L. (2001). Blue Cats and Chartreuse Kittens: How Synesthetes Color their Worlds. New York: Henry Holt & Company. ISBN 0-7167-4088-5.
Harrison, J. (2001). Synaesthesia: The Strangest Thing. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-263245-0.
Jay, C. (2009) Breathing in Colour. Little, Brown. ISBN 978-0-74-992978-7.
Marks L.E., The Unity of the Senses. Interrelations among the modalities, Academic Press, New York, 1978.
Riccò D., Sinestesie per il design. Le interazioni sensoriali nell'epoca dei multimedia, Etas, Milano, 1999. ISBN 88-453-0941-X
Riccò D., Sentire il design. Sinestesie nel progetto di comunicazione, Carocci, Roma, 2008. ISBN 978-88-430-4698-0
Robertson, L. and Sagiv, N. (Eds., 2005). Synesthesia: Perspectives from Cognitive Neuroscience. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-516623-X.
Rowedder, Anna K. (2009). Für Dich - For You - Pour Toi. Luxembourg: Synaisthesis. ISBN 978-99959-622-1-0.
Sinha, Jasmin (ed.). 2009. Synästhesie der Gefühle (Emotional Synaesthesia). Luxembourg: Synaisthesis. ISBN 978-99959-622-6-5.
Tammet, D. (2006) Born on a Blue Day: A Memoir of Aspergers and an Extraordinary Mind. Hodder & Stoughton Ltd. ISBN 978-0-34-089974-8.
Tornitore T., Storia delle sinestesie. Le origini dell'audizione colorata, Genova, 1986.
Tornitore T., Scambi di sensi. Preistoria delle sinestesie, Centro Scientifico Torinese, Torino, 1988.
Mass, W. (2003) A Mango-Shaped Space. Little, Brown and Company. ISBN 0-316-52388-7
Ward, J. (2008) The Frog who croaked Blue: Synesthesia and the Mixing of the Senses. Routledge. ISBN 978-0-415-43014-2.