İçeriğe atla

Sineperver Valide Sultan Çeşmesi (Fatih)

Koordinatlar: 41°01′23″K 28°56′29″D / 41.02306°K 28.94139°D / 41.02306; 28.94139
Sineperver Valide Sultan Çeşmesi
Çeşmenin ön cephesinden görünümü (Ekim 2020)
Harita
Diğer ad(lar)Kanlı Çeşme
Genel bilgiler
TürÇeşme
KonumFatih, İstanbul, Türkiye
Koordinatlar41°01′23″K 28°56′29″D / 41.02306°K 28.94139°D / 41.02306; 28.94139
Tamamlanma1825 ya da 1826
Yenileme2009 · 2018
Teknik ayrıntılar
Yapı sistemiKâgir
MalzemeKüfeki taşı

Sineperver Valide Sultan Çeşmesi ya da Kanlı Çeşme, İstanbul'un Fatih ilçesindeki bir çeşmedir. Ayşe Sineperver Sultan tarafından 1825 ya da 1826'da yaptırıldı. 1994 yılı itibarıyla suyu akmayan çeşme, 2009'daki restorasyonu sonucunda işlevsel hâle getirildi. Musluğunun tahrip edilmesinin ardından 2015 itibarıyla bir kez daha işlevini yitirse de 2018'deki restorasyonuyla birlikte tekrar faaliyete geçti.

Küfeki taşından inşa edilen dikdörtgen planlı kâgir çeşmenin ön cephesi, dört pilaster ile dikey olarak üçe bölünür. Ortadaki iki pilaster arasında bir musluk yer alır. Altındaki tekne, cephe boyunca uzanır ve pilasterlerle üç bölmeye ayrılır. Mermer ayna taşında kabartma motifler işlenmiştir. Ayna taşının yukarısında yer alan, inşasına dair dört satırlık kitâbesi, kabartma tekniğiyle işlenmiştir. Yapının ön cephesinde bir alınlık varken arka kısımdaki haznesinin üzeri çatısızdır.

Tarihi

Çeşme, Ayşe Sineperver Sultan tarafından 1825 ya da 1826'da yaptırıldı.[a][1] Suyunun acı olmasından ötürü halk arasında Kanlı Çeşme olarak da adlandırılıyordu.[1] 1943'teki eserinde İbrahim Hilmi Tanışık, çeşmenin acı olan suyunun "daima boşa aktığı"ndan bahsediyordu.[2] 1978'e kadar suyunun aktığı bilinen çeşmenin, 1994'te ise bu işlevi yerine getiremediği tespit edilmişti.[1] 26 Aralık 1986'da, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından "korunması gerekli kültür ve tabiat varlığı" olarak tescil edildi.[3]

Çeşme, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Koruma Uygulama Denetim Bürosu tarafından 2009 yılında restore edildi. Bu çalışmalar kapsamında çeşmenin temizliği yapıldı, yapıyı saran bitkiler temizlendi, kırılmış kısımlarda tümleme ile ayrılan kısımlarda birleştirme yapıldı, çimento sıva uygulanmış yerler temizlenirken Horasan harcı ile sıvalama gerçekleştirildi, miksiyon ve altın varak uygulamasıyla kitâbesi yenilendi. Şehir şebekesinden bağlanan su tesisatı, eklenen iki musluk ve su giderinin yapılmasıyla birlikte suyu akar hâle getirildi. Ön yüzüne, çeşmenin tanıtımını ve bu onarımını anlatan, ahşap ve pirinçten yapılmış bir levha da eklendi.[4] Bu levhada, çeşmenin kitâbesindeki tarih, 1241 yerine hatalı bir şekilde 1212 olarak yazılıydı.[5]

Eylül 2015 itibarıyla, musluklarının çalınmış olmasından ötürü çeşmenin suyu akmamaktaydı.[6] 2018'de, İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından gerçekleştirilen restorasyon çalışmasıyla birlikte musluk yenilenerek çeşme akar hâle getirilirken[7] 2009'da eklenen levha söküldü.

Konumu ve mimarisi

İstanbul'un Fatih ilçesinin Hırka-i Şerif Mahallesi'ndeki Eski Ali Paşa Caddesi'nde, 17 numara önünde konumlanır.[3][8] Su haznesi dahil tamamen küfeki taşından yapılmış, 15,75 m2lik tapu alanına sahip dikdörtgen planlı kâgir bir duvar çeşmesidir.[1][9][4][8][10] Ön cephesini dikey olarak üçe ayıran dört pilaster, cephenin tamamını kaplayan teknesini de üç kısma böler.[1][2] Cephenin iki yanındaki pilasterler, yapının kenarlarından bir miktar mesafe olacak şekilde konumlanır.[3] Ortadaki iki pilaster arasında yer alan mermer ayna taşında; yukarısında Bursa kemeri şeklindeki bir kabartmanın olduğu barok bir kabartma, bu kabartmanın yukarısında ise sorguç motifli bir kabartma bulunur.[1][9] Ayna taşının yukarısında, iki pilasterin arasında, dendanlı kartuşlar içine kabartma tekniğiyle işlenen dört satırlık mensur bir kitâbe yer alır. Celî sülüs tekniğiyle işlenen yazı, hattat İbrahim Sükûtî'ye aittir. Kitâbenin zemini yeşil boyalı, harfler ve çerçevesi ise altın varak kaplıdır. Son dizesinin sonunda sanatçının imzasının, "eser" kelimesinin üzerinde ise çalışmanın yapıldığı yılın yer aldığı metin şu şekildedir:[1][9][11][12]

Metin

صاحبة الخيرات والحسنات مرحوم
ومغفور له سلطان مصطفی خان والدلری
عصمتلو سينه پرور والده سلطان علیه ال ّشان
حضرتلرينك اثر خيراتيدر لسنه ۱۲۴۱ حرره سکوتی

Transkripsiyonu

Sâhibetü'l-hayrât ve'l-hasenât merhûm
Ve mağfûrun leh Sultan Mustafâ Hân vâlideleri
İsmetlü Sîne-perver Vâlide Sultan-ı aliyyü'ş-şân
Hazretlerinin eser-i hayrâtıdır li-sene 1241 Harrerehû Sükûtî

Çeşmenin küfeki taşından yapılan alınlığı, kubbeye benzer bir tepeliği ile iki tarafa doğru uzanan kavislerden meydana gelir.[9] Sanat tarihçisi Doğan Yavaş, alınlığın oluşturduğu bu akroteri "gayet zevksiz bir formda" olarak tanımlar.[1] Arka kısmındaki haznesinin üzeri çatısızdır.[2]

  • Çeşmenin yan cephesinden görünümü (Ekim 2020)
    Çeşmenin yan cephesinden görünümü (Ekim 2020)
  • Çeşmenin musluk ve ayna taşı kısmı (Ekim 2020)
    Çeşmenin musluk ve ayna taşı kısmı (Ekim 2020)
  • Çeşmenin kitâbesi (Ekim 2020)
    Çeşmenin kitâbesi (Ekim 2020)

Notlar

  1. ^ Kitâbesindeki 1241 yılı, miladi takvimde 1825 ya da 1826'ya denk gelir.

Kaynakça

Özel
  1. ^ a b c d e f g h Yavaş, Doğan (1994). "Sineperver Valide Sultan Çeşmesi". Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. 7. İstanbul: Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı-Tarih Vakfı. ss. 9-10. ISBN 975-7306-07-X. 
  2. ^ a b c Tanışık, İbrahim Hilmi (1943). İstanbul Çeşmeleri. 1. İstanbul: Maarif Matbaası. s. 250. 
  3. ^ a b c "Sineperver Valide Sultan Çeşmesi". Envanter.gov.tr. 8 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2021. 
  4. ^ a b Deniz 2017, s. 87.
  5. ^ Çuluk, Sinan (12 Temmuz 2014). "Sineperver Valide Sultan Çeşmesi". Tarih Yazıları. 21 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2021. 
  6. ^ Deniz 2017, s. 88.
  7. ^ Gündüz, Mehmet (Bahar 2020). "Suriçi'ndeki Yapılaşmanın Tarihi İstanbul Çeşmeleri Üzerindeki Etkisi ve Çeşmelerin Mevcut Durumu". Kent Kültürü ve Yönetimi Dergisi. Kent Akademisi. 13 (1): 146-162. 2 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2021. 
  8. ^ a b "Sineperver Valide Sultan Çeşmesi (H. 1241-M. 1825)". Su Vakfı. 15 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2021. 
  9. ^ a b c d Ertuğ, Necdet, (Ed.) (2006). İstanbul Tarihî Çeşmeler Külliyatı. 3. İstanbul: İSKİ Genel Müdürlüğü. s. 55. ISBN 9789944100342. 
  10. ^ "TKGM Parsel Sorgulama Uygulaması - Öznitelik bilgisi". Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü. 19 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ Egemen, Affan (Ekim 1993). "1031 - Sineperver Valide Sultan Çeşmesi". İstanbul'un Çeşme ve Sebilleri. İstanbul: Arıtan Yayınevi. s. 756. 
  12. ^ Arpacı, Kubilay (2020). İstanbul Mimarisinde Sanatkâr İmzaları (1800-1923) (yüksek lisans). İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Sanatı Anabilim Dalı. ss. 395-396. 
Genel
  • Deniz, M. Şimşek (Aralık 2017). Eski Eserlerin Sürdürülebilir Periyodik Bakımında Mobilize Muayane Bakım-Onarım ve Denetim Sisteminin Kurulması (doktora). Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Mühendislik ve Fen Bilimleri Enstitüsü. 
Wikimedia Commons'ta Sineperver Valide Sultan Çeşmesi (Fatih) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bereketzade Çeşmesi</span>

Bereketzade Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu semtinde yer alan bir duvar çeşmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Hasan Rıza Paşa Çeşmesi (Osmanağa)</span> İstanbul, Kadıköyde yer alan tarihî bir çeşme

Hasan Rıza Paşa Çeşmesi ya da Rıza Paşa Çeşmesi, İstanbul'un Kadıköy ilçesindeki bir çeşmedir. Hasan Rıza Paşa tarafından 1845 ya da 1846 yılında yaptırıldı. 1970'lerden itibaren tahrip edilmeye başlayan çeşme, işlevini de yitirdi. 2014'te tamamlanan restorasyon çalışmasıyla birlikte tekrar faaliyete geçti.

<span class="mw-page-title-main">Horhor Çeşmesi (Kırma Tulumba Sokağı)</span> Fatihteki bir çeşme

Horhor Çeşmesi ya da Horhor Acı Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Fatih ilçesinde yer alan bir çeşmedir. Kaynaklar, I. Süleyman tarafından yaptırıldığı ya da daha öncesindeki döneme ait olduğuna dair farklı görüşler öne sürer. Üzerindeki onarım kitabesine göre 27 Mart 1876 tarihi civarında onarım gördü. Muslukları olmasa da 1966'ya kadar suyu akan çeşmenin tepesinde 2008 yılında yıkılana kadar ahşap bir ev vardı.

<span class="mw-page-title-main">Mısırlı Osman Ağa Çeşmesi (Kadıköy)</span> İstanbul, Kadıköyde yer alan tarihî bir çeşme

Mısırlı Osman Ağa Çeşmesi ya da kısaca Osman Ağa Çeşmesi, İstanbul'un Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir. Üzerindeki kitâbesine göre Bâbüssaâde Ağası Mısırlı Osman Ağa tarafından 1621 ya da 1622'de yaptırılsa da bu kitâbenin bu çeşmeye ait olmayabileceği ihtimali de ortaya atılmıştır. Bir müddet sonra teknesi çukurda kalan ve işlevini de yitiren çeşme, 1980'lerde yapılan çalışmayla imar hattına taşındı ve kot farkı giderildi. Zaman içerisinde ön cephesine, dinlenme taşları ile onları birbirine bağlayan tekne ağzı taşı eklendi. 2020'de yapılan restorasyon çalışmasıyla birlikte tekrar faaliyete geçti.

<span class="mw-page-title-main">Yoğurtçu Çeşmesi</span> Kadıköyde bir çeşme

Yoğurtçu Çeşmesi ya da Yoğurtçu Parkı Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir.

Hasan Rıza Paşa Çeşmesi ya da Rıza Paşa Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir. Hasan Rıza Paşa tarafından 1852 ya da 1853 yılında yaptırılan çeşme; 1986'da Kadıköy Belediyesi, 1994-1995 yıllarında ise Mühürdar Lions Kulübü tarafından onarıldı.

<span class="mw-page-title-main">Baba-Oğul Çeşmesi</span>

Baba-Oğul Çeşmesi, İstanbul'un Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir. Harem Ağası Tayfur Ağa ile manevi oğlu Besim Ağa tarafından 1844 ya da 1845 yılında yaptırıldı. 1980'lerin sonlarında, inşa edildiği konumdan caddenin karşısına taşındı. 2007'de Kadıköy Belediyesi tarafından çeşmede bir restorasyon gerçekleştirildi.

<span class="mw-page-title-main">Hoşyar Kadın Çeşmesi</span> İstanbul, Beyoğlunda yer alan tarihî bir çeşme

Hoşyar Kadın Çeşmesi ya da Huşyar Kadın Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir. Osmanlı Padişahı II. Mahmud'un eşi Hoşyar Kadın tarafından, kitâbesine göre "ölen kızı Mihrimah Sultan'ın ruhu için" 1840 ya da 1841 yılında yaptırıldı. Zaman içerisinde çeşmenin teknesi, yol hizasının altında kaldı. Günümüzde mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğünde olan ve suyu akmayan çeşmenin bir bölümü yıkık hâldedir.

<span class="mw-page-title-main">Sultan Süleyman Çeşmesi</span> İstanbulda tarihî yapı

Sultan Süleyman Çeşmesi, İstanbul ilinin Fatih ilçesindeki Kadırga Meydanı'nda bulunan Osmanlı dönemi çeşmedir. Kadırga Meydanı Sokak Çeşmesi ve Seyyid Ahmed Çeşmesi olarak da bilinir. Her iki yanında dinlenme sekisi ve ayna taşının her iki yanında bardaklık vardır. Suyu akmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Balat Çeşmesi</span> İstanbulda çeşme

Yusuf Şucaeddin Camii Çeşmesi ya da Balat Çeşmesi, İstanbul ilinin Fatih ilçesi Ayvansaray mahallesinde bulunan Osmanlı dönemi çeşmedir. 1980'li yıllardaki Haliç sahil yolu çalışmaları sonrası Yusuf Şucaeddin Camii bahçesi içinde kalmıştır. Kesme küfeki taşından yapılmış ve altıgen şeklindedir. Büyük bir haznesi ve 4 cephesinde birer çeşme bulunur. Üzeri kurşun ile kaplıdır. Ayna taşı yerinde mermer levha vardır. Sadece bir çeşmenin suyu akmaktadır.

Seyyid Paşa Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Kadıköy ilçesinde yer alan eski bir çeşmedir. Günümüzde Erenköy ile Bostancı mahalleleri arasında uzanan Şemsettin Günaltay Caddesi üzerinde yer alıyordu.

Seyyid Mustafa Efendi Çeşmesi ya da Mustafa Efendi Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Kadıköy ilçesinde yer alan eski bir çeşmedir. Erenköy'de, Sahrayıcedid'den Merdivenköy'e giden yol üzerinde yer alıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Hasköy Çeşmesi</span> Beyoğlundaki bir çeşme

Hasköy Çeşmesi ya da Yasef Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir. 1524 ya da 1525 yılında Yasef adlı bir Yahudi tarafından yaptırılmıştır. Beyoğlu'nda tarihi tespit edilen ve günümüzde varlığını sürdüren en eski çeşmedir. Suyunun akmadığının kaydedildiği 1940'ların başından beri işlevsizdir.

<span class="mw-page-title-main">Yahya Efendi Çeşmesi (Beşiktaş)</span> Beşiktaştaki bir çeşme

Yahya Efendi Çeşmesi, İstanbul'un Beşiktaş ilçesindeki bir çeşmedir. 1557 ya da 1558 yılında yaptırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kayışdağı Suyu Çeşmesi (Rasimpaşa)</span> Kadıköydeki bir çeşme

Kayışdağı Suyu Çeşmesi, İstanbul'un Kadıköy ilçesindeki bir çeşmedir.

Kayışdağı Suyu Çeşmesi, İstanbul'un Kadıköy ilçesinde bulunan bir çeşmedir.

Güzelce Ali Paşa Çeşmesi ya da Ali Paşa Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde bulunan bir çeşmedir.

<span class="mw-page-title-main">İshak Ağa Çeşmesi (Beykoz Çayırı)</span>

İshak Ağa Çeşmesi, Terazibaşı Çeşmesi ya da Terazi Çeşmesi; İstanbul'un Beykoz ilçesindeki bir çeşmedir. Eski İstanbul Gümrük Emini İshak Ağa tarafından 1749 ya da 1750 yılında yaptırıldı. Önceleri dört cephesinde de birer lüle ve tekne varken, ilerleyen dönemde iki cephesindeki lüleleri kapatıldı ve bu cephelerdeki tekneleri dolduruldu. 1970'te yapılan kanalizasyon çalışmaları esnasında çeşmenin suyu kesilse de 1972'de kitâbesinin olduğu cephesinin toprak seviyesinin altına indirilmesiyle tekrar işlevsel hâle geldi. Bu çalışmanın ardından çeşmeye, yapılan bir merdivenden inilerek ulaşılmaya başlanmıştı. 2005'teki restorasyonla bu kot farkı giderilerek çevre düzenlemesi ile bu cephedeki teknesi yapıldı. 2014'te ön cephesindeki lülenin bir muslukla değiştirildiği çeşme, günümüzde işlevseldir.

<span class="mw-page-title-main">Ali Bey Çeşmesi (Mevlanakapı)</span> Fatihteki yıkılmış bir çeşme

Ali Bey Çeşmesi ya da Halkalı Çeşmesi, İstanbul'un Fatih ilçesindeki bir çeşmeydi. Ali Bey tarafından, yine kendisinin yaptırdığı okulun bir duvarına bitişik olacak şekilde 1706 ya da 1707 yılında yaptırıldı. Millet Caddesi'nin inşası nedeniyle 1957 yılında yıkıldı.

<span class="mw-page-title-main">Zevki Kadın Çeşmesi</span>

Zevki Kadın Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.