İçeriğe atla

Sinemaskop

Başlığın diğer anlamları için CinemaScope sayfasına bakınız.
Filmde yanlardan sıkıştırılmış görüntü (altta) ekrana dağıtılarak-yayılarak yansıtılıyor ve geniş ekran görüntü elde ediliyordu (üstte). Yine standart 35mm film şeridi kullanılıyordu.
CinemaScope tekniğinde kullanılan anamorfik mercek sistemi. En arkada yer alan merceğin oval şekli dikkat çekicidir.

Sinemaskop, 1953 - 1967 yılları arasında kullanılmış olan bir geniş perde sinema formatıdır. Kelime, İngilizcede CinemaScope olarak geçer.

1953 yılına kadar sinemada bir standart haline gelmiş geleneksel çerçeve oranı olan 1.33:1 aşılmış ve Sinemaskop teknolojisi ile filmleri beyaz perdeye 2.66:1 gibi geniş bir çerçeve oranı ile yansıtmak mümkün olmuştur. 1950'li yıllarda henüz renklenmediği halde hızla yaygınlaşan televizyona kaptırılmış olan seyircinin sinema salonlarına geri döndürülebilmesi için geniş perde gibi yeni ve göz alıcı teknolojilere gereksinim doğmuştu. Sinemaskop Hollywood'un televizyona karşı açtığı savaşta ilk kullandığı silahlardan biriydi. Her ne kadar kısa bir süre sonra Sinemaskop sistemi de yerini daha gelişmiş başka sistemlere bırakacak olsa da, bu teknolojinin oluşturduğu temeller bugün bile hala geçerliliğini korumaktadır.

Teknolojinin temeli standart 35 mm film formatında değişiklik getirmiyordu, sadece çekimde ve projeksiyonda kullanılan özel anamorfik mercekler sayesinde görüntü yanlardan sıkıştırılmış bir şekilde negatife aktarılıyor, gösterim sırasında ise yine benzer anamorfik mercekler aracılığı ile sıkıştırılmış görüntü açılarak/yayılarak geniş ekrana yansıtılıyordu.

CinemaScope film karesinin diğer bazı anamorfik olmayan (düz sistem) geniş format teknikleri ile kıyaslanması.

Tarihçe

Henri Chrétien adında bir Fransız astronomi profesörünün 1920'lerin sonunda geliştirdiği ve Anamorphoscope adı ile patentini aldığı teknolojinin haklarını 20th Century Fox şirketi satın alarak onu daha da geliştirdi. Zaten Fox şirketi de o yıllarda Fox Grandeur (1929-1931) adında başka bir geniş perde sistemi üzerinde deneysel çalışmalar yapıyordu ama sistem henüz kullanıma verilmekten çok uzaktı. Fox, Prof. Chrétien'in icadını satın alır almaz henüz başladıkları The Robe (1953) filminin çekimlerini durdurarak baştan CinemaScope tekniği ile çekmeye başladılar. Richard Burton, Jean Simmons ve Victor Mature'un başrollerini paylaştıkları bu tarihi film CinemaScope çekilerek gösterime verilmiş ilk film olma unvanını kazandı. Gerçi bu teknikle ilk çekilen film Milyoner Avcıları (How To Marry A Millionaire) idi ama diğeri piyasaya daha önce çıkmıştı.

Fox şirketi CinemaScope lisansını başta Walt Disney olmak üzere Columbia, Warner Bros., Universal, MGM gibi birçok büyük film stüdyosuna verdi. Walt Disney'in Jules Verne uyarlaması Denizler Altında 20.000 Fersah (1954) filmi bu teknikle çektikleri göz alıcı ilk yapımlardan biridir.

Başlarda tekniğin başarısından tam da emin olamayan film şirketleri, ne olur ne olmaz diyerek filmi eş zamanlı olarak bir de normal merceklerle çekiyorlardı. Fox şirketi ise sadece A - Filmlerinde Sinemaskop ticari adını kullanmayı yeğliyordu, siyah beyaz B -Film'lerini "RegalScope" adını verdikleri başka bir marka ile lisanslıyordu.

Sinemaskop tekniği ile çekilen en son film ise 1967 tarihli, Doris Day ve Richard Harris'in başrollerini oynadıkları Frank Tashlin filmi Caprice olmuştur.

Rakipleri

Sinemaskoptan önce de piyasada Cinerama ve 3-D gibi yüksek tanımlamalı başka sinema sistemleri de mevcuttu. Cinerama, sinemaskoptan fazlaca etkilenmedi, zira günümüzün IMAX sistemleri gibi sadece bazı özel salonlarda gösterilebilen kaliteye dayalı kendi janrında bir sistemdi. Oysa üç boyutlu sistem 3-D bundan oldukça fazla etkilendi, çünkü Fox şirketinin sinemaskop ile artık özel gözlüklere gereksinim kalmayacağıyla ilgili reklamları çok etkili olmuştu. Üstelik sinemaskop sistemi sinema salonlarına fazladan büyük bir maliyet getirmiyordu, mevcut projeksiyon cihazlarının önüne anamorfik merceği yerleştirmek yeterli oluyordu.

Sinemaskopun geniş perde görüntü sunan rakipleri iki gruba ayrılabilir. Bunlardan ilki tıpkı sinemaskop gibi anamorfik sistemler, diğeri ise düz sistemlerdi.

Anamorfik rakipleri

  • ArriScope (Almanya)
  • Cinepanoramic (Fransa)
  • Cinescope (İtalya)
  • Hammerscope (İngiltere)
  • Naturama (ABD)
  • Panavision (ABD)
  • Todd-AO 35 (ABD) 1955
  • Vistarama (ABD)
  • WarnerScope (ABD)
1950'lerin bir başka geniş perde sistemi olan "Todd-AO"'nun kamerası. Kameranın yanında ünlü görüntü yönetmeni Robert Surtees görülüyor.

Düz sistem rakipleri

  • Cinerama (1952)
  • Nisan 1953'te kısaca "Geniş Ekran" ("wide-screen") adı verilen teknik geldi. Bu teknik anamorfik değil düz film tekniğiydi, görüntü sıkıştılmıyor, film alttan ve üsten maskelenerek çerçeve oranı geniş ekran yapılıyordu.
  • Techniscope
  • VistaVision (1954) Paramount Pictures
  • Superscope (1954)

Teknik sorunlar

Başlangıçta karşılaşılan en önemli sorun yanlardan sıkıştırılmış görüntü ekrana genişletilerek verilirken ortaya çıkan grenlenme (kumlanma) ve yoğunluktaki düşüşe bağlı olarak parlaklıkta meydana gelen azalmaydı. Bu sorunu aşmak için önceleri daha büyük formatlı film kullanılması gündeme geldi. Carousel ve Kral ve Ben (The King and I) gibi filmler 35 yerine 55mm eninde negatiflere çekildiler ancak maliyet çok yükselmişti (Bu sisteme de Sinemaskop 55 adı verilmişti). Daha sonra çok düşük grenli yüksek kaliteli film şeritlerinin ve yüksek duruluktaki merceklerin üretilmesiyle bu sorun aşılabildi.

Sinemaskop merceklerinin bir kusuru da özellikle yakın çekimlerde ortaya çıkan "fıçılaşma tarzında bozunum" ya da bükülme oluşturmalarıydı (barrel distortion). Yakın çekimlerde veya telefoto ile yakınlaştırılmış çekimlerde oyuncuların suratları deforme oluyordu. Bu kusurdan kaçınmak için yönetmenler filmleri çoğunlukla geniş açılı panoramik çekimlerle doldurmayı yeğliyorlardı. Benzer nedenlerden dolayı bu teknik çizgi filmler için de çok uygun sayılmıyordu. Bununla birlikte Walt Disney Lady and the Tramp (1955) gibi bazı animasyon filmlerini sinemaskopla çekti.

Türkiye'de sinemaskop

Yönetmen ve kameraman İlhan Arakon (1916 - 2006) 1953 yılında ilk renkli Türk belgesel filmini ve ilk konulu Türk filminin çekimlerinin yanı sıra ilk sinemaskop film çekimini de gerçekleştirdi.[1]

Ne çekimler sırasında ne de sinemalarda gösterilirken filme büyük bir maliyet bindirmemesine rağmen Türk sinemacılar sinemaskop tekniğine pek sıcak bakmadılar. 1970'lerde çevrilen birkaç film dışında Türk sinemasında bu teknikle çevrilmiş pek fazla film yoktur. Son yıllarda çevrilen filmlerden Organize İşler'de de Türk sinemasında ilk kez 1:2,35 sinemaskop gösterim formatı uygulandığı bildirilmiştir.[2]

Filmlerinde sinemaskop kullanan Nuri Bilge Ceylan, 12 Nisan 2012'de 31. İstanbul Film Festivali kapsamında İKSV Salon’da verdiği sinema dersinde kendisine sorulan “Neden sinemaskop çekiyorsunuz?” sorusunu şöyle cevaplamıştır: “35 mm. çektiğim yıllarda sinemaskop çok pahalıydı. Ama dijitalle birlikte kolaylaştı, ucuzladı. Dijitalde tam olmuyor belki ama perspektifi farklı çünkü ona yakın bir etki oluyor. Seviyorum sinemaskopu. Sinemaya daha uygun buluyorum, portrelerde bile...”[3]

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2008. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2008. 
  3. ^ Emrah Kolukısa, "Nuri Bilge Ceylan ile 90 dakika," ntvmsnbc, 13 Nisan 2012, Çevrimiçi: http://www.ntvmsnbc.com/id/25340033/ 14 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim Tarihi: 14 Nisan 2012.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Stanley Kubrick</span> Amerikalı film yönetmeni (1928 – 1999)

Stanley Kubrick, Amerikalı film yönetmeni, senarist, yapımcı, fotoğrafçı ve sinematograf. Estetik kusursuzluğu elde edebilmek için denediği farklı teknik yöntemlerle dünya çapında sinemayı etkilemiş ve tüm zamanların en iyi yönetmenlerinden biri olarak kabul edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">IMAX</span> Yüksek Kalite Sinema Yapıtı

IMAX yüksek boyutta ve netlikte görüntü kapasitesine sahip olan bir film gösterim sistemidir. Kanadalı bir eğlence teknolojisi firması olan IMAX Corporation tarafından bulunmuş ve geliştirilmiştir. Normal bir film karesi 35 mm formatındayken, IMAX filmleri 70 mm'dir. Imax teknolojisinde 2 boyutlu veya 3 boyutlu olmak üzere akan film 7 katlı bina yüksekliğinde ve bir basketbol sahası büyüklüğünde olan dev perdeye yansıtılır. IMAX sistemi bugüne dek yapılan en güçlü, 15 bin watt'lık projeksiyon lambasıyla yansıtılmaktadır. Bu ışığın Ay'dan bile görülmesi mümkündür. Görüntüye 6 kanallı dijital surround ses sistemi eşlik etmektedir. Standart IMAX ekranı 22 metre genişliğinde ve 16 metre yüksekliğindedir.

<span class="mw-page-title-main">André Bazin</span>

André Bazin Fransız film eleştirmeni ve film kuramcısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Cinerama</span>

Cinerama üç adet senkronize 35 mm projektör kullanılarak görüntülerin eş zamanlı olarak içbükey, dev bir perdeye yansıtılması şeklinde çalışan bir geniş ekran işleminin ticari adıdır. Cinerama 1950'ler sırasında, televizyonun sinema endüstrisiyle olan rekabetine bir tepki olarak gelişen geniş ekran işlemlerinin ilkini oluşturmaktadır ve film endüstrisi üzerinde önemli etkileri olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Projeksiyon cihazı</span>

Projeksiyon cihazı, LCD teknolojisi ile birlikte gelişen transparan LCD üzerinde oluşan görüntünün kuvvetli bir projektör ışığı ile merceklere yansıtılarak istenilen mesafedeki bir perde üzerinde görüntünün odaklaştırılarak görsellik elde etme tekniğine verilen genel addır.

<i>Sinema El Kitabı</i>

Sinema El Kitabı, 1964 yılında Elif Yayınları'ndan çıkan bu kitap, sinema yazarı Nijat Özön tarafından kaleme alınmıştır. Sinemanın tarihi, tekniği ve sanatı hakkında bilgiler vermektedir. Kitap siyah beyaz fotoğraflar ve çizimlerle desteklenmiştir. Kitabın sonunda kapsamlı bir dizini vardır.

<i>Monte Karlo 1904</i>

Monte Karlo 1904, 1969 İngiltere-Fransa-İtalya ortak yapımı bir komedi filmidir. Özgün adı Monte Carlo or Bust veya daha yaygın kullanılan adı Those Daring Young Men in Their Jaunty Jalopies dir. Senaryosunu Jack Davies ile birlikte yazan Ken Annakin aynı zamanda filmin yapımcılığını ve yönetmenliğini de üstlenmiştir. Filmin müziğini Ron Goodwin yapmıştır. Geniş bir oyuncu kadrosuna sahip olan filmin başlıca rollerinde Bourvil, Lando Buzzanca, Tony Curtis, Mireille Darc, Terry-Thomas, Dudley Moore ve Susan Hampshire oynamışlardır. Filmde 1920'lerde Avrupa çapında bir otomobil rallisi çerçevesinde gelişen komik olaylar anlatılmaktadır.

<i>Karaağaçlar Altında</i> (film) 1958 tarihli, Deybert Manın yönettiği ABD yapımı dramatik film

Karaağaçlar Altında, 1958 ABD yapımı dramatik bir filmdir. Özgün adı Desire Under the Elms dir. 1970'li yıllarda film TRT Televizyonu'nda Kara Ağaçlar Altında Arzu adıyla gösterilmişti.(Tanıtım bülteninde ve gazetelerde Kara ve Ağaç ayrı yazılmıştır). Filmin Türkiye'de Korkunç Arzu adıyla gösterildiğine dair de kayıtlar vardır.

<i>Kleopatra</i> (film, 1963) 1963 çıkışlı sinema filmi

Kleopatra 1963 ABD- İngiltere ortak yapımı tarihi epik filmdir. Özgün Adı Cleopatra dır.

Panavision, Woodland Hills,Los Angeles Kaliforniya merkezli, özellikle film kameraları ve mercekler konusunda uzmanlaşmış sinema filmi malzemeleri üreten bir şirkettir. Şirket 1950'lerdeki geniş ekran patlaması esnasında, anamorfik projeksiyon mercekleri üretmek için Robert Gottschalk tarafından ortaklık olarak kuruldu. Panavision daha sonra modern film yapımcılarının taleplerini karşılamak için ürün yelpazesini genişletti. Şirket ilk ürününü 1954'te piyasaya sürdü. Önceleri sinemaskop aksesuarları sağlayıcı olan sirket yakın zamanda, anamorfik geniş ekran mercekleri ürünü ile piyasa lideri haline geldi. 1972'de Panavision, hafif ağırlıklı Panaflex 35 mm film kamerası ile film yapımındaki kökten değişime yardım etti. 1997 Panavision ve Sony HDW-F900 Full HD 1920x1080 kameralarını tanıttı. Şirket bunun dışında Millennium XL (1999) ve dijital vidyo Genesis (2004) gibi çığır açan birçok ürünü daha piyasaya sürdü.

<i>Kadın Kadındır</i>

Kadın Kadındır, 1961 Fransa - İtalya ortak yapımı romantik müzikal komedi filmidir. Özgün adı Une femme est une femme olan film ABD'de A Woman Is a Woman adı ile gösterilmiştir.

<i>Geçen Yıl Marienbadda</i>

Geçen Yıl Marienbad'da 1961 Fransa-İtalya ortak yapımı gerçeküstü deneysel filmdir. Özgün adı L'Année Dernière à Marienbad olan film Birleşik Krallık'ta Last Year in Marienbad, ABD'de de Last Year at Marienbad adlarıyla gösterime sunulmuştur. Film, Nisan 2005'te 24. Uluslararası İstanbul Film Festivali'nde de gösterilmiştir.

<i>Batının Zaferi</i>

Batının Zaferi, 1962 ABD yapımı epik western filmidir. Özgün adı How the West Was Won olan film Türkiye'de Aralık 1968'de sinemalarda gösterime girmişti.

<span class="mw-page-title-main">16:9</span>

16:9 (1.78:1) bir çerçeve oranıdır. 16 birim genişliğe ve 9 birim yüksekliğe sahiptir. HDTV, HD olmayan dijital televizyon ve analog geniş ekran televizyon (EDTV) PALplus için uluslararası bir standart görüntü çerçeve formatıdır. 16:9, Full HD (1920×1080) ve Standard HDTV (1280×720)'nin çerçeve oranıdır.

<i>Kon-Tiki</i> (film, 2012) 2012 filmi

Kon-Tiki, 2012 Norveç yapımı biyografik macera filmidir.

<span class="mw-page-title-main">Pan and scan</span>

Pan and scan, geniş ekran film görüntülerini ayarlama yönetimi. Böylece yayınlar standart çözünürlükte 4:3 çerçeve oranına sahip televizyon ekranı oranları içinde görünecektir. Genellikle bu orijinal geniş ekran görüntünün kenarlarından kırparak yayının en önemli kısmına odaklanarak yapılır. Bazı film yönetmenleri ve film meraklıları pan and scan kırpmasını uygun bulmamaktadır, çünkü bu yöntem uygulandığında yönetmen veya görüntü yönetmeninin özgün görüşü ve niyetlerini değiştirerek, orijinal görüntünün 2.35:1 filmlerde %45'ini, eski 2.55:1 sunumlarda ise %53'ini ortadan kaldırmaktadır. Bunun en kötü örnekleri, Ben-Hur, King of Kings ya da Arabistanlı Lawrence gibi destansı filmlerde de kullanılan 2.75:1 ve hatta 3:1 çerçeve oranlarındaki orijinal görüntünün %75'inin silinmesini gerektiren durumlardır.

Saniyelik Görüntü Sayısı ya da çerçeve oranı, saniyedeki çerçeve sayısı (FPS) ve çerçeve frekansı olarak da bilinir, bir görüntüleme aygıtının ürettiği çerçeve adı verilen benzersiz sıralı görüntülerin frekansıdır (oran).

Sinemada 2019, en yüksek hasılat yapan filmler, ödül törenleri, eleştirmenlerin 2019'un en iyi film listeleri, festivaller, ülkeye özgü film listeleri listesi ve kayda değer ölümler dahil olmak üzere sinemada yaşanan olayların bir özetidir.

<i>Zincirli Köle</i>

Zincirli Köle ya da The Robe, İsa'nın Çarmıha Gerilmesinden sorumlu birime komuta eden bir Roma askeri tribününün hikâyesini anlatan 1953 Amerika yapımı kurgusal epik filmdir. Film, 20th Century Fox tarafından vizyona girdi ve CinemaScope geniş ekran sürecinde yayınlanan ilk film oldu. Diğer erken CinemaScope filmleri gibi, Zincirli Köle de Henri Chrétien'in orijinal Hypergonar anamorfik lensleriyle çekildi.

<span class="mw-page-title-main">26. Akademi Ödülleri</span>

26. Akademi Ödülleri töreni 25 Mart 1954'te yapıldı. TörenHollywood'daki RKO Pantages Tiyatrosu'nda ve New York'taki NBC Century Tiyatrosu'nda gerçekleşti.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.