Sinekli Bakkal
 Kapak Resmi | |
| Yazar | Halide Edib Adıvar |
|---|---|
| Ülke | Türkiye |
| Dil | Türkçe |
| Tür | Roman |
| Yayım | 1936 |
| Yayımcı | Can Yayınları |
| Sayfa | 208 |
| ISBN | 975-447-114-2 |
Sinekli Bakkal, Halide Edib Adıvar'ın Türkçede 1936'da kitap olarak yayımlanan romanı.[1]
Meşrutiyet dönemi İstanbul'unun arka sokaklarında yaşayan fakir halkın yaşama düzenini ve törelerini, dönemin siyasi mücadelelerini ve Doğu ve Batıyı temsil eden roman kişilerinin evliliğini anlatır.
Yazar eseri, İstanbul’un modernleşme dönemi öncesi tipik bir sokağını Batılılar’a tanıtma amacıyla[2] Paris'te İngilizce olarak yazmış ve ilk kez 1935 yılında Londra'da İngilizce olarakThe Clown and His Daughter (Soytarı ile Kızı) adıyla yayımlanmıştır.
Eser, Ekim 1935 ile Şubat 1936 arasında Haber gazetesinde Sinekli Bakkal ismiyle Türkçe tefrika edildikten sonra sonra kitap olarak basıldı. 1942'de CHP Sanat Mükafatı'na değer görüldü.[3] Sırpça, Portekizce, Fince ve Fransızcaya da çevrildi.
Yaşar Kemal, "Sinekli Bakkal Türk edebiyatının bir şaheseridir." demiştir.[3]
Konusu
Kitapta olaylar, II. Abdülhamit devrinde İstanbul'un Aksaray semtindeki Sinekli Bakkal adında eski bir sokakta geçer. Romanın baş kişisi, mahalle imamın torunu Rabia'dır.
Romanın ilk kısmında Sinekli Bakkal Sokağı'nın yaşantısı, dışarıdan bir bakış açısıyla, tarafsız anlatımla sunulur. Tanrısal Anlatıcı, Rabia'nın geçmişi, çocukluğu ve ailesi hakkında bilgi verir. Rabia'nın dedesi İlhamı Efendi, yobaz bir kişiliktir. İlhami Efendi'nin küçük kızı olan Emine, aynı mahallede yaşayan ve zenne rolüne çıktığı için "Kız Tevfik" lakaplı orta oyuncu Tevfik'e aşık olur; evden kaçıp onunla evlenir. Birkaç yıl sonra Tevfik ile anlaşamayınca baba evine döner. Eve döndüğü gün hamile olduğunu öğrenir.
İmam Hacı İlhami Efendi‟nin, "din iman elden gidiyor" diyerek mahallede çıkardığı dedikodular sonucu Tevfik padişaha jurnallenip Gelibolu'ya sürgün edilir. Emine, Tevfik'ten ayrılıp Rabia 'yı dünyaya getirir. Rabia, dedesi tarafından yetiştirilip hafız olur.
On bir yaşında iken Selim Paşa Konağı‟na mukabele okumaya giden Rabia'nın bu konakta Selim Paşa, Vehbi Dede, Sabiha Hanım ve piyanist Peregrini ile tanışması ile hayatı değişir. Vehbi Dede ile tanıştıktan sonra iç dünyası olgunlaşır ve din konusundaki fikirlerinin değişir. Rabia'nın içsel dönüşümleri romanda iç monolog, özet, geriye dönüş ve metinlerarası ilişki teknikleriyle ortaya konur.
Tevfik sürgünden döndükten sonra babası ile tanışan Rabia, onunla yaşamaya başlar. Babası, bu sefer de Jön Türkler'e yardım ettiği için Şam'a sürülür.
Rabia gayrimüslim olan piyano öğretmeni Peregrini'ye aşık olmuştur. Peregrini annesinin ölümü üzerine İtalya'ya gittiğinde ilişkilerini düşünen Rabia, Peregrini‟yi Müslüman yapıp onunla evlenebileceği kararına varır. Bir yıl sonra İtalya'da dönen Peregrini'nin evlenme teklifini kabul eder.
Rabia, Müslüman olup ve Osman adını alan Peregrini ile Sinakli Bakkal Sokak'a yerleşir. Oğlu Recep'i dünyaya getirir. 1908'de İkinci Meşrutiyet'in ilanından sonra Tevfik sürgünden döner, bir kahraman gibi karşılanır.
Simgelem
- Sinekli Bakkal, yazarın eşi Adnan Adıvar'ın büyüdüğü mahallenin adıdır.[3]
CHP Sanat Mükafatı'nı kazanması
Halid Ziya'nın başkanlığındaki jüri üyeleri 20 Şubat 1942'de CHP binasında toplandılar. Diğer isimler şöyleydi: Nureddin Artam, Nurullah Ataç, Falih Rıfkı Atay, Fazıl Ahmet Aykaç, İsmail Hakkı Baltacıoğlu, Nasuhi Baydar, Behice Boran, Yahya Kemal Beyatlı, Behçet Kemal Çağlar, Ahmet Muhip Dıranas, Sabahattin Eyüboğlu, İbrahim Alaaddin Gövsa, Ferit Celal Güven, Fuat Köprülü, Mustafa Nihat Özön, İsmail Hakkı Sevük, Sabri Esat Siyavuşgil, Vedat Nedim Tör, Mustafa Şekip Tunç, Hakkı Tarık Us, Hüseyin Cahit Yalçın, Suut Kemal Yetkin ve Kadri Yörükoğlu. Her üyenin üç oy hakkı vardı. Roman, ilk oylamada 28 oy ve ikinci oylamada 9 oy alarak üç bin lira ödül kazanmıştır.[3]
Uyarlamalar
1950'de eserin ABD'li yapımcılar tarafından sinemaya uyarlanması için sonuçsuz kalan girişimler oldu.[4] Türkiye'de romanı sinemaya uyarlamak için 15 yıl boyunca çeşitli girişimler odlu. İlk olarak 1952 yılında Duru Film romanın çekim hakkını satın aldı. Ancak romanı sinemalaştırma güçlüğü karşısında bu film çekilemedi.[5] Daha sonra Şakir Sırmalı romanın çekim hakkını Adıvar'dan satın aldı ancak senaryo yazıldığı halde film çekilemedi. Duru Film, yeniden Sinekli Bakkal'a talip olup Şakir Sırmalı'dan satın aldıysa da yine film çevrilemedi.
Nihayet roman Kemal Film sahiplerinden Osman Seden'e satıldı ve eser 1967'de filme çekildi. Seden, romanı kendisi senaryolaştırmış ve yönetmenliği Mehmet Dinler'e bırakmıştır. Mehmet Dinler, romanda olmayan bir olayı (Peregrini' nin Rabia'yı sık sık ziyaret etmesinin mahalle halkınca, Kambur Rıza tarafından sağlandığını zannederek dövmesi) filmin son sahnesine eklediğini belirtmiştir.[5]
1974'te TRT tarafından Ayberk Çölok yönetmenliğinde televizyona uyarlandı.[6] TRT’nin yaptırdığı ilk yerli dizilerden birisi idi.
Roman, 1997'de Sevgi Sanlı tarafından aynı isimle tiyatroya uyarlandı. Sanlı, bu uyarlamasıyla Bakırköy Belediyesi Yunus Emre Kültür Merkezi'nin düzenlediği Uyarlama Oyun Yarışması'nda büyük ödüle değer görüldü.[7]
Eser, Gökhan Aktemur tarafından 2007'de televizyon dizisi olarak uyarlanmış; Sinekli Bakkal dizisi, 5 bölüm yayınladıktan sonra yayından kaldırılmıştır.[8][9]
Kaynakça
- ^ https://islamansiklopedisi.org.tr/sinekli-bakkal []
- ^ "SİNEKLİ BAKKAL". TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2024.
- ^ a b c d Çalışlar, İpek (2010). Halide Edib : [biyografisine sığmayan kadın]. İstanbul: Everest. ISBN 978-975-289-725-0. OCLC 644679556.
- ^ Eskin, Şerif (29 Aralık 2023). "Dünyaya Yol Almak: Halide Edib'in Yazarlık Tecrübesine Dair Yeni Bulgular ve Edebiyat Sosyolojisi Perspektifinden Bir İnceleme". Journal of Turkology. 33 (2): 781-813. doi:10.26650/iuturkiyat.1348750. ISSN 2651-3188. 6 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2024.
- ^ a b Karaağaçlı, Şadan (1993). "Türk edebiyatından sinemaya uyarlanan en büyük eser" (PDF). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi. 6 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Nisan 2024.
- ^ Kale, Fuat (31 Ocak 2019). "TRT Yerli Edebiyat Uyarlamaları 1968-2015". TRT Akademi. 4 (7): 126-147. ISSN 2149-9446. 6 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2024.
- ^ HIZLAN, Doğan (20 Ağustos 2019). "Sevgi Sanlı'nın ardından". Hürriyet. 6 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2024.
- ^ Şafak, Yeni. "Sinekli Bakkal yeniden açılıyor | Televizyon Haberleri". Yeni Şafak. 6 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2024.
- ^ "Dizi Fethullah Gülen kurbanı oldu". Hürriyet. 22 Ocak 2008. 6 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2024.
Dış bağlantılar
Vikisöz 'de Sinekli Bakkal ile ilgili özlü sözler bulunur.
