Sindisgomi Kilisesi - Turkipedia

Sindisgomi Kilisesi (Gürcüce: სინდისგომის ეკლესია), tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Sindisgomi olan Yalnızçam köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.^[1]

Tarihçe

Sindisgomi Kilisesi, bugünkü Yalnızçam yerleşiminin 2,5 kilometre kuzeydoğusunda yer alır. Ortadan kalkmış bir yerleşim olan Almona (ალმონა), bu kiliseye yakın bir yerde bulunuyordu. Bundan dolayı bu yapının Almona köyünün kilisesi olması ihtimali de vardır. Eski adı Sindisgomi olan Yalnızçam köyünün sınırları içinde yer aldığı için Sindisgomi Kilisesi olarak adlandırılmaktadır. Sindisgomi ve Almona köylerinin yer aldığı Artani bölgesini Osmanlılar 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Bu iki yerleşimin nüfusu, 1595 tarihli Osmanlı tahrir defterine göre Gürcülerden oluşuyordu.^[2] Nitekim Hristiyan Gürcülerin ibadet yeri olan Sindisgomi Kilisesi'nin Gürcü krallığı döneminde, 9-10. yüzyıllarda inşa edildiği tahmin edilmektedir. Günümüze yarı yıkık halde ulaşmış olan Sindisgomi Kilisesi, ilk kez 2014 yılında Gürcü raştırmacılar tarafından tanımlanmıştır.^[1]

Mimari

Sindisgomi Kilisesi, Kura Nehri’nin sağ kıyısında, düzlenmiş yüksekçe bir alanda yer alır. Dikdörtgen planlı (18×20 m) büyükçe bir yapı olup yer altında bir katı daha bulunmaktadır. Kilisenin içi yıkıntılarla dolmuştur. Tek apsisli bir yapı olan kilisenin güney ve kuzey kısmında birer apsisi bulunan küçük mekanlar yer alır. Kilisenin apsisinin iki yanında ise, kalın duvarların içinde gömülü birer küçük oda bulunur. Sunağın yer aldığı bu apsis derin yarım yuvarlak bir şekilde planlanmıştır. Kuzey duvarı güney duvarına göre günümüze daha sağlam ulaşmıştır. Ancak dolgu duvar tekniğiyle inşa edilmiş olan duvarların kesme yüzey taşları sökülmüştür. Sadece toprak seviyesinde ilk sırada birkaç yüzey taşı kalmıştır. Kesme taşlar iç mekanda da yer yer kalmıştır. Yanlardaki iki mekanın apsisleri büyük ölçüde yıkılmış olup bugünkü haliyle duvarlarının yüksekliği yarım metre kadardır. Her iki apsisin sunak tarafında birer küçük niş bulunur. Kilisenin doğu duvarları batı duvarlarına kıyasla daha fazla yıkılmıştır. Yan mekanların altında tonoz örtülü odalar (5,0×2,5 m) yer alır. Güneydeki odanın çatı örtüsü çökmüştür. Kuzeydekininki ise, sağla halde günümüze ulaşmıştır. İki odanın da giriş kapıları yarıya kadar toprak altında kalmıştır. Bu mekanların mezar odaları olduğu tahmin edilmektedir.^[1]

Kaynakça

^ ^a ^b ^c 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 103. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 440, 444". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2023.

İlgili Araştırma Makaleleri

Goguba Kilisesi, Guguba Kilisesi ve Ugubo Kilisesi olarak da bilinir, tarihsel Eruşeti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesinde, eski adı Goguba olan Binbaşak köyünde inşa edilmiş Gürcü kilisesidir. Zaman için hasar görmüş, 1960'larda da insan eliyle tamamen yıkılmıştır.

Zegani Kilisesi veya Zaki Kilisesi, tarihsel Cavaheti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı Dirsekkaya köyünün sınırları içinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisesidir. Kilisenin iki adı da ortadan kalkmış olan Zaki veya Zegani köyünden gelir.

Okrobageti Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Okrobageti olan Köprülü köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Rabat Kilisesi olarak da bilinir.

Artanuci Kilisesi, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin iline bağlı Ardanuç ilçesinin idari merkezi oalan Ardanuç kasabasında Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesidir. Eski Artanuci kasabasına sonradan Adakale dendiği için bu kilise Adakale Kilisesi olarak da bilinir. Artanuci Kilisesi, Ardanuç Kalesi içinde yer alan iki kiliseden biridir.

Sinkoti Kilisesi veya Singoti Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Şavşat ilçesinin Küplüce köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.

Vaşlobi Kilisesi, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Vaşlobi olan Övündü köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesisidir. Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili, 1902 yılında kiliseyi tanımlamış, Gürcüce Vaşlobi'nin elma bahçesi anlamına geldiğini ve Vaşlobi Kilisesi'nin de elma bahçesi içinde bulunduğunu yazmıştır.

Tataleti Kilisesi, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Tataleti olan Baltalı köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Yapı, büyük ölçüde zarar görmüş halede günümüze ulaşmıştır.

Hunamisi Kilisesi, Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı ve eski adı Hunamisi olan Söğütlükaya köyünde Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesidir.

Urumi Kilisesi, Urum Kilisesi olarak da bilinir, Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı Bağdaşen köyünün sınırları içinde Orta Çağ'dan kalma bir yapıdır. Günümüzde ortadan kalkmış olan ve adının Urumi kelimesinden geldiği tahmin edilen Urumi köyünün kilisesiydi.

Kamhisi Kilisesi, Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı Yanıkkaval köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.

Dadaşeni Kilisesi, tarihsel Kola bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Göle ilçesindeki Dedeşen'de Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Kilise, Samtshe-Saatabago döneminde Gürcü piskoposluk merkeziydi.

Gelaşeni Kilisesi, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı ve eski adı Gelaşeni olan Güleş köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Gelaşeni Kilisesi, köyün eski adının farklı yazılışlarından dolayı Goreşen Kilisesi, Goleşen Kilisesi ve Güleşen Kilisesi olarak da bilinir.

Mglivani Kilisesi, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı Çayağzı köyünün sınırları içinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma kilisedir. Ortadan kalkmış olan Mglivani köyünün kilisesiydi. Mglinavi Kilisesi olarak da bilinir.

Bebereki Kilisesi, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Bebereki olan Çetinsu köyünde Orta Çağda Gürcülerden kalma bir kilisedir.

Dörtkilise Çifte Kilisesi, tarihsel Kola bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı ve kilise sayısından dolayı Dört Kilise olarak anılmış olan Uğurtaşı köyünde Orta Çağ'dan kalma iki adet kilisedir.

Kalacuk Kilisesi veya Kalecik Kilisesi, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı Ölçek köyünün sınırları içinde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.

Koditzkaro Kilisesi veya Kodistzkaro Kilisesi, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Koditzkaro olan Akyaka köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Köyün Türkçeye yerleşmiş adından dolayı Kodushara Kilisesi veya Koduzhara Kilisesi olarak da bilinir.

Almona, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Sindisgomi olan Yalnızçam köyünün sınırları içinde eski bir yerleşim ve buradaki kalıntılardır.

Gurcani Kilisesi, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Gurcani olan Derinköy'de Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.

Begrahatuni Kilisesi, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Begrahatuni olan Eskibeyrehatun köyünde, Orta Çağ'da Gürcülerden kalan bir kilisedir.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.