Simpsonlar kısa filmleri
Simpsonlar kısa filmleri, karakterlerinin yarım saatlik televizyon dizisi Simpsonlar'da yer almasından önce The Tracey Ullman Show programının toplamda kırk sekiz bölümden oluşan bir dakikalık seridir. Homer, Marge, Bart, Lisa ve Maggie'den oluşan Simpson ailesini konu edinmektedir. Simpson ailesini tasarlayan ve çoğu kısayı yazan Matt Groening, tarafından yaratıldı. İlki olan "Good Night" 19 Nisan 1987'de yayınlandı. Final kısası ise 14 Mayıs 1989'da yayınlanan "TV Simpsons" idi. Simpsonlar daha sonra 17 Aralık 1989 tarihinde gösterilen Noel özel bölümü "Simpsons Roasting on an Open Fire" ile çıkış yaptı.[1]
Bunlardan sadece birkaçı DVD'de yer aldı. "Good Night", Simpsonlar 1. sezon DVD'sine eklendi. Bu kısalardan beşi, sonradan 7. sezon DVD'sinde yer alan ve yarım saatlik bir klip olan "The Simpsons 138th Episode Spectacular" bölümünde kullanıldı. Tamamen yer alan "Good Night" ve kısmen yer alan "The Perfect Crime", "Space Patrol", "World War III" ile "Bathtime", bu beş kısaydı.[2] "You Kent Always Say What You Want"ta, "Family Portrait" kısası, 400. bölüm kutlaması olarak açılış sekansının tamamında gösterildi. Groening, tüm kısaların cep telefonlarında yer alabileceğini açıkladı.[3]
Gelişimi
Groening, Simpsonlar fikrini James L. Brooks'un ofis lobisinde beklerken düşündü. Brooks, Groening'den bir kısa canlandırma serisi için fikir üretmesini istemişti. Groening de başta kendisinin Life in Hell adlı karikatür bandı serisini önermeye niyetlenmişti ama Life in Hell'in canlandırılması için hayatının eserinin yayım haklarının feshedilmesi gerektiğini anlayınca başka bir yol seçti ve disfonksiyonel bir aile oluşturdu.[4] Karakterlere kendi ailesindeki üyelerin isimlerini verirken, kendi adı yerine "Bart"ı seçti.[5] Simpson ailesi, ilk kez 19 Nisan 1987 tarihinde kısa gösteriler olarak The Tracey Ullman Show'da yayınlandı.[6] Groening, figürlerin prodüksiyon aşamasında düzeltileceği varsayımıyla animatörlere sadece temel eskizleri gönderdi. Ancak animatörler bu çizimleri olduğu gibi kopyaladılar, bu da karakterlerin ilk bölümlerdeki üstünkörü görünümlerine yol açtı.[5] Klasky Csupo şirketinin ilk işlerinden biri, Simpsonlar'ın başlamasına da yol açacak şekilde, The Tracey Ullman Show için kısa animasyon dizileri oluşturmaktı.[7] Animasyon, ilk sezonun animatörleri olan Wesley Archer, David Silverman ve Bill Kopp tarafından[8] Klasky Csupo bünyesinde üretildi.[9] Renklendirici Georgi Deluse, karakterlerin rengini sarı yapmaya karar veren kişiydi.[8] 1989'da bir prodüksiyon şirket ekibi Simpsonlar'ı Fox Broadcasting Company için yarım saatlik bir dizi olarak uyarladı. Ekip, Klasky Csupo animasyon şirketini de içeriyordu. Jim Brooks, Fox kanalıyla yaptığı sözleşmede kanalın şovun içeriğine müdahale etmemesi koşulunu kabul ettirdi.[10] Groening, şovu yaratmadaki amacının, izleyicinin izledikleri "popüler süprüntüye" bir alternatif sunmak olduğunu belirtti.[11] Yarım saatlik dizi, bir yılbaşı özel programı olarak "Simpsons Roasting on an Open Fire" adlı bölümü ile 17 Aralık 1989 tarihinde yayına başladı.[12] "Some Enchanted Evening" üretilen ilk uzun bölümdü fakat ilk sezonun son bölümü olarak Mayıs 1990'a kadar animasyon problemleri nedeniyle yayımlanmadı.[13] 1992'de Tracey Ullman, dizinin başarısının kaynağının kendi şovu olduğunu iddia ederek Fox'a dava açtı. Davada, Simpsonlar'ın elde ettiği kârın bir bölümünü alması gerektiği iddiası mahkemeler tarafından reddedildi.[14]
Karakterleri seslendiren oyuncular daha sonra Simpsonlar'daki rollerine devam ettiler. Homer Simpson, Büyükbaba Simpson ile Palyaço Krusty'yi Dan Castellaneta seslendirdi. Yarım saatlik şovla karşılaştırılınca kısalarda Homer farklı şekilde seslendirildi. Bunun nedeni de Castellaneta'nın aslında Walter Matthau'yu taklit etmeye çalışmasıydı. Her ne kadar dizinin ilk bölümlerinde bunu devam ettirse de Homer'ın kişiliği klişeleşmiş sit-com'lardaki baba figüründen uzaklaştırıldı.[15] Julie Kavner, Marge Simpson karakterini seslendirdi.[16] Castellaneta ve Kavner, The Tracey Ullman Show'un bir parçasıydılar ve karakterlerin seslendirmesi onlara verildi böylece yeni seslendirme sanatçılarına gerek kalmamış oldu.[17] Yeardley Smith, Lisa Simpson'a dublaj yaptı.[16] Yapımcılar, Bart ve Lisa rollerinin dublajı için oyuncu seçimleri yapmaya karar verdiler. Smith ilk başlarda Bart rolü için seçmelere katıldı fakat kadro yönetmeni Bonita Pietila, Smith'in sesinin çok tiz olduğunu düşündü.[18] Smith'e Bart yerine Lisa rolü verildi.[19] Nancy Cartwright, önce Lisa rolü için seçmelere katıldı. Cartwright, Lisa'yı kısaca "orta çocuk" olarak tanımladı ayrıca o zamanlarda karakterin pek kişiliği olmadığına hükmetti ve Lisa yerine "sinsi, başarısız, okuldan nefret eden, saygısız, [ve] zeki" olarak yorumladığı Bart rolüyle daha çok ilgilendi.[20] Matt Groening, ona ana rol için deneme fırsatı verdi ve Cartwright'ın okumasını duyduğunda, derhal ana rolü ona verdi.[21] Cartwright, şovda çalışmadan önce profesyonel olarak seslendirme eğitimi almış olan şovun tek seslendirme sanatçısıdır.[22]
Kısa skeçler, The Tracey Ullman Show'un ilk üç sezonunda yer aldı. The Tracey Ullman Show'un dördüncü ve son sezonunda ise Simpsonlar yarım saatlik dizi olarak yayınlanmaya başlandı.
Sezonlar
1. sezon (1987)
# | Bölüm adı | Orijinal yayın tarihi | |
---|---|---|---|
1–1 | "Good Night" | 19 Nisan 1987 | |
Marge ve Homer çocuklarına "İyi Geceler" derken onları aklın filozofik halleri,yatak böcekleri ve "rock-a-bye-baby" sözleriyle korkuturlar ve sonra herkes aynı yatakta yatmak zorunda kalır | |||
2–2 | "Watching TV" | 3 Mayıs 1987 | |
Bart ve Lisa, hangi kanalın izleneceği konusunda kavga etmektedirler fakat sonunda Maggie'nin kanalı değiştirmesini durdurmaları gerektiği konusunda anlaşıyorlar. | |||
3–3 | "Jumping Bart" | 10 Mayıs 1987 | |
Homer, Bart'ın masadan kollarına atlamasını sağlar. Her seferinde Bart zıplar, Homer ise onu tutmada başarısız olur. | |||
4–4 | "Babysitting Maggie" | 31 Mayıs 1987 | |
Marge, Bart ile Lisa'yı Maggie'ye bakmakla görevlendirir; fakat sonuna kadar onu görmezden gelirler. | |||
5–5 | "The Pacifier" | 21 Haziran 1987 | |
Bart ve Lisa, emmesini durdurmak için Maggie'nin emziğini ondan alırlar fakat Maggie, alışkanlığını terk etmeyi reddeder. | |||
6–6 | "Burping Contest" | 28 Haziran 1987 | |
Bart, Lisa ve Maggie, en iğrenç kimin geğireceği konusunda bir yarışa girerler. Marge birkaç kez ikazda bulunur fakat başarılı olamaz. | |||
7–7 | "Dinnertime" | 12 Temmuz 1987 | |
Marge, aileye akşam yemeği servis eder ve aile, yemek için masaya oturur. Marge, ailenin masa adabına sahip olması gerektiğini dayatır fakat ailenin yeme alışkanlıklarını durdurmak zordur. |
2. sezon (1987-1988)
# | Özgün Ad | TV'de izlenme Tarihi | |
---|---|---|---|
8–1 | "Making Faces" | 22 Eylül 1987 | |
Marge, çocuklarını korkunç yüzler yaparlarsa yüzlerinin sonsuza kadar böyle kalacağı konusunda uyarmaktadır. Çocuklar, korkunç yüzler yapmaya devam ederler. | |||
9–2 | "The Funeral" | 4 Ekim 1987 | |
Aile, Amca Hubert'ın cenazesine katılır. Bart ile Lisa, yıkıcı olduklarını ispatlarlar ve Homer, onları bir daha cenazeye götürmeyeceğine yemin eder. | |||
10–3 | "What Maggie's Thinking" | 11 Ekim 1987 | |
Bart ile Lisa, beşiğinden bakarken Maggie'nin aklında neler olduğunu merak ederler. | |||
11–4 | "Football" | 18 Ekim 1987 | |
Bart eğer babasının uzun futbol vuruşlarından birini yakalayabilirse Homer çocuklara milkshake yapmaya söz verir. Ne yazık ki, bir uçurumdan aşağı düşme gibi üstesinden gelinmesi gereken pek çok engel vardır, fakat Bart sonunda ağzıyla vuruşu yakalar. | |||
12–5 | "House of Cards" | 25 Ekim 1987 | |
Bart, kartlardan ev yapmaya çalışır fakat Lisa ile Maggie, gürültü yapar ve her seferinde ev çöker. | |||
13–6 | "Bart and Homer's Dinner" | 1 Kasım 1987 | |
Kızlar, bale izlemektedir ve Homer, akşam yemeğinden sorumludur. Fakat yapılan karışım yemeklerini Bart, mideye indiremez. | |||
14–7 | "Space Patrol" | 8 Kasım 1987 | |
Bart, Lisa ve Maggie, "Space Patrol"un bir oyununu oynamaktadırlar ve Homer ile Marge, dışardadır. Lisa, kendi yardımcısı olarak Maggie ile bir süper kahramanı oynarken Bart, sürahiyi kafasına kask olarak takar ve yabancı bir kumandanı canlandırır. Fakat Bart'ın başına sürahi sıkışır ve Lisa, kroket tokmak kullanarak Bart'ı "kurtarır". | |||
15–8 | "Bart's Haircut" | 15 Kasım 1987 | |
Bart'ın saçı uzamıştır ve kesmesi için berbere gönderilir. Berber, Bart'ın saçı çok kısa kesince Bart, bunu gizlemenin çeşitli yollarını bulmaya çalışır. Berber, hem Simpson aileside yer almayan hem yarım saatlik dizide de yer alan ilk karakterdir. Bart, berber koltuğuna oturduğun "Ucundan birazcık" dediği kısım ve berberin tüm saçı kestiği ile Bart'a bir lolipop verdiği kısımlar, 1991'deki video ile "Deep, Deep Trouble" şarkısı için yeniden çizildi ve yazıldı. Şarkı, 1990'da piyasaya sürülen "The Simpsons Sing the Blues"'ta yer aldı. | |||
16–9 | "World War III" | 22 Kasım 1987 | |
Homer, bir nükleer tatkbikat yaptırmak için tüm aileyi uyandırır. Aile üyeleri, 18 saniye içinde bodrumda bir nükleer yakıttan kaçmaya çalışmaktadır fakat Homer, eğer gerçekten nükleer bir kaza olsa ailenin ölü et olacağını söyler. İki tatbikattan sonra aile Homer'dan bunalır ve onu bodruma kapatır. | |||
17–10 | "The Perfect Crime" | 13 Aralık 1987 | |
Marge, lezzetli kurabiyeler pişirmektedir ve Bart da bunları çalmaya çalışır. Maggie, mutfaktan ayrılır. Homer ile Marge, geri döndüğünde boş tepsiyi görürler fakat Maggie, zemindeki kurabiye artıklarını takip etttirerek anne ve babasına kılavuzluk yapar. Aile, Bart'ı kurabiye kırıntılarının arasında yatar bir şekilde bulur. | |||
18–11 | "Scary Stories" | 20 Aralık 1987 | |
Bart, Lisa ile Maggie'ye karanlıkta gerçekleştiklerine inandıkları bir dizi korkunç öykü anlatır | |||
19–12 | "Grampa and the Kids" | 10 Ocak 1988 | |
Grampa çocuklara eski güzel günler ile ilgili hikâyeler anlatır. Çocuklar ilgisini kaybedince ilgilerini tekrar çekmek için kendi ölümüyle ilgili bir hikâye uydurur. Bu bölüm Grampa Abraham Simpson'ın bulunduğu ilk andır. | |||
20–13 | "Gone Fishin'" | 24 Ocak 1988 | |
Bart ve Homer balık tutmaya giderler. Homer, Barttan bolonya sandviçi ister ancak Bart bolonyayı unutmuştur ve onun yerine sandviçi yem koyar. Botu suya indirdiklerinde tavşanları tekmelerler ve şelaleye alabora olurlar. | |||
21–14 | "Skateboarding" | 7 Şubat 1988 | |
Bart kız kardeşlerine kaykay kullanmayı öğretir ancak yer deneyişinde aşırıya kaçar. | |||
22–15 | "The Pagans" | 14 Şubat 1988 | |
Aile kiliseye giderken çocuklar kendilerini pagan ilan eder. Araba bozulunca çocuklar Homer'ın korkusunu artırmak için pagan taklidi yapar. | |||
23–16 | "Closeted" | 21 Şubat 1988 | |
Bart ev işleri yapmaktan kaçmaya çalışır ve dolaba saklanır. Dolap kilitlenir ve Bart çıkmanın bir yolunu arar. | |||
24–17 | "The Aquarium" | 28 Şubat 1988 | |
Homer Bart, Lisa ve Maggie'yi akvaryuma götürür. Bart Köpekbalığı tankına girmenin bir yolunu bulur ve bir köpekbalığıyla yüzer. | |||
25–18 | "Family Portrait" | 6 Mart 1988 | |
Homer normal bir aile portresi çekinmekte zorlanır. İyi bir fotoğraf çekinmeyi her deneyişlerinde aile çekimi sabote eder. Bu bölüm Homer'ın Bart'ın boğazını sıkmaya çalıştığı ilk andır. | |||
26–19 | "Bart's Hiccups" | 13 Mart 1988 | |
Lisa ve Maggie Bart'ın hıçkırığının geçmesini sağlamak için metotlar kullanırlar. | |||
27–20 | "The Money Jar" | 20 Mart 1988 | |
Marge çocukları kumbarayı çalmamaları konusunda uyarır. Bart, Lisa ve Maggie para çalmanın büyüsüyle savaşır. | |||
28–21 | "The Art Museum" | 1 Mayıs 1988 | |
Simpsonlar bir sanat müzesine gider. Bart çıplak bir resme bakakalır ve Lisa antik bir vazoyla oynar. Marge çocukların sanatı takdir etmek için genç olduğu kanısına varır ancak Bart bir sanat eseri çalarak bir koleksiyoner olmaya karar verir. | |||
29–22 | "Zoo Story" | 8 Mayıs 1988 | |
Aile hayvanat bahçesine gider ve maymunlarla kendi aralarında birçok benzerlik bulurlar. Homer, aptalca bir şekilde maymunu kızdırır ve şempanze dışkısı dolu bir belaya bulaşır. |
3. sezon (1988-1989)
# | Özgün Ad | TV'de izlenme Tarihi | |
---|---|---|---|
30–1 | "Shut Up, Simpsons" | 6 Kasım 1988 | |
Maggie oyuncağını ciyaklatır ve bu ailede zincirleme bir sinire yol açar. Bir uzlaşma girişimi daha çok sinire yol açar. | |||
31–2 | "Shell Game" | 13 Kasım 1988 | |
Bart ailesini rahatsız edici bir üçkağıtçılıkla kandırarak kavanozdan çaldırı bir kurabiyeyi gizlemeye çalışır. Planı başarıya ulaşmış gözükse de daha sonra kurabiyeyi yiyen Maggie tarafından geçilir. | |||
32–3 | "The Bart Simpson Show" | 20 Kasım 1988 | |
Çocuklar televizyon izler ve Homer onlara çok şiddet içerdiği gerekçesiyle "Kıymık ve Tırmık" izlememesi gerektiğini söyler. Çizgi filmi izleyemeyen Bart kendi şovunu düzenler ancak bunu yaparken televizyonun içini çıkardığı için Bart daha çok sinirlenir. Bu bölüm Kıymık ve Tırmık'ın bulunduğu ilk andır. | |||
33–4 | "Punching Bag" | 27 Kasım 1988 | |
Bart kendi yaptığı yumruklama balonuna vururken Lisa onu durdurup balona Homer'ın yüzünü çizerek vurmaya başlar.Homer Marge'la konuşup çocukları durdurmaya çalışır ama Homer odaya geçtiğinde Marge'ın balonu yumrukladığını görür. Bu bölüm Homer'ın D'oh sözünü söylediği ilk andır. | |||
34–5 | "Simpson Christmas" | 18 Aralık 1988 | |
Bart Noel'in hikâyesini The Night Before Christmas türünde Simpsonlarla anlatır. | |||
35–6 | "The Krusty the Clown Show" | 15 Ocak 1989 | |
Çocuklar Krusty'nin şovunu ilk kez canlı izlemeye gider. Bart onun dolandırıcı olduğunu fark eder ve bunu televizyonda ortaya çıkararak ailesine dehşet verir. Bu bölüm Palyaço Krusty'nin bulunduğu ilk andır. | |||
36–7 | "Bart the Hero" | 29 Ocak 1989 | |
Bart, Marge'ın emirleriyle bacaklarını geliştirmek için dışarı yollanır ve bir hırsızın bir şeker dükkânını soymasını engelleyerek cömertçe ödülünü alır ancak o ödül olarak şeker çubukları ister. | |||
37–8 | "Bart's Little Fantasy" | 5 Şubat 1989 | |
Çocuklar Homer ve Marge tarafından odalarını temizlemekle görevlendirildikten sonra Bart küçük ailelerini küçük odalara atan büyük çocukların hikâyesini anlatır. | |||
38–9 | "Scary Movie" | 12 Şubat 1989 | |
Bart, Lisa ve Maggie "Mutlu Cücelerin Dönüşü" filmine giderler ama Bart Lisa ve Maggie'yi "Uzaylı Mutantlarının İntikamı" adlı filme götürür. En sonda, Bart kendisine benzeyen bir uzaylıyı görüp korkar. | |||
39–10 | "Home Hypnotism" | 19 Şubat 1989 | |
Homer Bart, Lisa ve Maggie'yi duvarda zıplarken görür ve Marge'la beraber çocukları hipnotize ederler. | |||
40–11 | "Shoplifting" | 26 Şubat 1989 | |
Bart süpermarketten şeker çalarken yakalanıp başını derde sokar. | |||
41–12 | "Echo Canyon" | 12 Mart 1989 | |
Simpson Ailesi Yankı yapmak için Yankı Vadisi'ne gider. | |||
42–13 | "Bathtime" | 19 Mart 1989 | |
Homer Bart'ı "Pazar Gecesi Banyosu",için banyoya gönderir. | |||
43–14 | "Bart's Nightmare" | 26 Mart 1989 | |
Bart bütün kurabiyeleri yemekten uzadığı bir mutfağa düştüğüne dair korkunç bir kâbus görür. | |||
44–15 | "Bart of the Jungle" | 16 Nisan 1989 | |
Çocuklar ağaçlardan Homer'ın kravatlarını kullanarak salınır ve Homer buna sinirlenip kendi tuzağına düşer. | |||
45–16 | "Family Therapy" | 23 Nisan 1989 | |
Homer ailesinin artık yeteri kadar gülmediğini iddia ederek onları psikologa götürür. Simpsonlar o kadar yıkıcı konuşur ki psikolog onları kovar ve buna gülmeye başlarlar. | |||
46–17 | "Maggie In Peril (Chapter One)" | 30 Nisan 1989 | |
Maggie yanlışlıkla topunu Bart'ın suratına fırlattıktan sonra Bart topu görünürden kaldırır ve Maggie onu tekrar almak için yola çıkar. Maggie kendini bir dalda bulur ve hikâye devam eder. | |||
47–18 | "Maggie In Peril (The Thrilling Conclusion)" | 7 Mayıs 1989 | |
Sequel to "Maggie Tehlikede", Maggie balonlara asılı bir şekilde havada süzülür ve çocuk parkına güvenli bir iniş yapar. | |||
48–19 | "TV Simpsons" | 14 Mayıs 1989 | |
Homer TV izlerken, Bart'ın uçurtması çatıdaki TV antenine denk gelir. Homer anteni düzeltmeye çalışır, ama sonunda çatıdan düşer. |
Kaynakça
- Genel
- Richmond, Ray (1997). The Simpsons: A Complete Guide to our Favorite Family. Harper Collins Publishers. s. 14–15. ISBN 0-00-638898-1.
- Spesifik
- ^ Martyn, Warren; Wood, Adrian tarih=2000. "Simpsons Roasting on an Open Fire". BBC. 4 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2007.
- ^ Richmond, Ray (1997). The Simpsons: A Complete Guide to our Favorite Family. Harper Collins Publishers. s. 191. ISBN 0-00-638898-1.
- ^ "Groening's repeats u-turn". 6 Ağustos 2006. 29 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2007.
- ^ Groening, Matt (14 Şubat 2003). "Fresh Air". National Public Radio. David Bianculli tarafından görüşme yapıldı. David Bianculli. Philadelphia. 6 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2008.
- ^ a b BBC (2000). 'The Simpsons': America's First Family (6 minute edit for the season 1 DVD) (DVD) . Birleşik Krallık: 20th Century Fox.
- ^ Richmond, s. 14
- ^ Beck, Jerry (2005). The animated movie guide. Chicago Review Press. ss. 239. ISBN 9781556525919.
- ^ a b Cagle, Daryl. "The David Silverman Interview". MSNBC. 17 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2006.
- ^ Deneroff, Harvey (Ocak 2000). "Matt Groening's Baby Turns 10". Animation Magazine, Vol. 14, #1. ss. 10, 12.
- ^ Kuipers, Dean (15 Nisan 2004). "'3rd Degree: Harry Shearer'". Los Angeles: City Beat. 4 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2006.
- ^ Tucker, Ken (12 Mart 1993). "Toon Terrific". Entertainment Weekly. ss. 48(3).
- ^ "Simpsons Roasting on an Open Fire" 11 Aralık 2001 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Simpsons.com. 5 Şubat 2007 tarihinde erişilmiştir.
- ^ Groening, Matt (2001). The Simpsons season 1 DVD commentary for the episode "Some Enchanted Evening" (DVD). 20th Century Fox.
- ^ Spotnitz, Frank (23 Ekim 1992). "Eat my shorts!". Entertainment Weekly. ss. 8(1).
- ^ Brownfield, Paul (6 Temmuz 1999). "He's Homer, but This Odyssey Is His Own". Los Angeles Times.
- ^ a b Richmond, s. 178–179
- ^ Lee, Luaine (27 Şubat 2003). "D'oh, you're the voice". The Age. 2 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2007.
- ^ Carroll, Larry (26 Temmuz 2007). "'Simpsons' Trivia, From Swearing Lisa To 'Burns-Sexual' Smithers". MTV. 20 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2007.
- ^ Miranda, Charles (8 Aralık 2007). "She who laughs last". The Daily Telegraph (Australia). s. 8E.
- ^ Cartwright, s. 35–40
- ^ "Bart's voice tells all". BBC News. 10 Kasım 2000. 30 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2007.
- ^ Turner, s. 21