Silivrikapı Hipojesi
Silivrikapı Hipojesi, (Yunanca : ‘υπογείον, Latince: hypogeum) Yunanca ‘‘altında’’ anlamına gelen ‘υπο ile ‘‘toprak’’ anlamına gelen γε kelimelerinin bileşimi olup arkeolojide yeraltı mezarı anlamına gelir.
Hipojelerde ölü yakma adetleri nedeniyle urnelerin [a] konulabileceği nişler [b] bulunabildiği gibi ölü gömme adetleri nedeniyle lahitler de yer alabilir.
İstanbul’da, Silivrikapı’nın [c] kuzeyinde, 36. ve 37. kuleler arasında yer alan Silivrikapı Hipojesi, Prof. Dr. Ümit Serdaroğlu tarafından Theodosius Surları’nın [d] 1988 yılındaki restorasyonu sırasında bulunmuştur.[1] Bizans Dönemi’ne ait bir aile mezarı olduğu düşünülen hipoje, M.S. 5. yüzyılın başlarına tarihlendirilir. İstanbul'da Geç Antik Çağ’ın hem plastik [e] hem resim örneği olarak yerinde bulunmuş ender eserlerinden biri olan Silivrikapı Hipojesi, kuzey-güney doğrultulu olarak inşa edilmiştir. Kireçtaşı levhalarla kaplı bir beşik çatıya sahip olan yapı, 7.70 m x 6.30 m ölçülerindedir.[1]
Hipoje, 4.50 m x 1.25 m ölçülerinde bir giriş ile 4.20 m x 3.90 m ölçülerinde bir mezar odası olmak üzere iki bölümden oluşur.[1] Mezar odasında, üzerinde İsa ile on iki havari, Musa’ya on emrin verilişi ve İsmail’in kurban edilişi gibi Tevrat ve İncil’den alınan konular ile bir mimari yapı içinde imparator ve imparatoriçenin betimlendiği kabartma levhaların yer aldığı beş lahit bulunmuştur.[2] Lahitlerden dördü kireçtaşından, biri antik çağda Prokonnesos olarak geçen Marmara Adası mermerinden yapılmıştır.[3] Mermer olan lahdin üzerinde şamdanlarla çevrili bir hristogram [f] yer alır. Lahitler, İstanbul’a özgü bir taş işçiliğinin ve heykel üslubunun olduğunu göstermesi açısından önemlidir.[4] Hipoje, içerdiği lahit kabartmalarının yanı sıra duvar resimleri açısından da önem taşır. Mezar odasının duvarlarında kır manzarası içerisinde insan figürlerinin de bulunduğu freskolar [g] yer alır.[5]
Hipoje, 1989 yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından restore edilmiştir fakat daha sonra korumasız bırakıldığı için birçok kez yağmalanmıştır.[6] Tarihî eser kaçakçılarından kurtarılan kabartma levhalar İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ne teslim edilmiştir. Restorasyonu yapılan kabartmaların orijinalleri İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ndedir. Hipojeye ise orijinal kabartmaların mulajları [h] konmuştur.
Silivrikapı Hipojesi, 2021 yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Varlıkları Daire Başkanlığı tarafından başatılan Kara Surları Restorasyon Projesi kapsamında restore edilmektedir. Günümüzde [i] ziyarete açık değildir.
Notlar
- ^ Urne, yakılan ölülerin küllerinin konulduğu vazo türü kaptır.
- ^ Duvara oyulmuş bölmedir.
- ^ Eski adıyla Porta Pege, Silivri’ye giden yol bu kapı üzerinde olduğu için Silivrikapı adını almıştır.
- ^ İstanbul Kara Surları'nın diğer adıdır.
- ^ Heykel için kullanılan isimlerden biridir.
- ^ Hz. İsa’nın monogramıdır. Üzerinde Yunanca Khi ve Rho harfleri yer alır. Bir tür kişisel armadır. Padişah tuğrası gibi düşünülebilir.
- ^ Yaş sıva üzerine yapılan resim tekniğidir. Bu teknikle yapılan resimler de tekniğin adıyla anılır.
- ^ Mulaj, kalıp alınarak yapılan kopyadır.
- ^ Silivrikapı Hipojesi ile ilgili bilgi girişi 2022 yılı Şubat ayında yapılmıştır.
Kaynakça
- ^ a b c Deckers, Johannes; Serdaroğlu, Ümit (1993). Das Hypogäumbeim SilivriKapı in Istanbul. Jahrbuch für Antike und Christentum. s. 140-163.
- ^ Konstantinopolis: Bizans İmparatorluğu’nun Başkenti : Bizantion’dan İstanbul’a Bir Başkentin 8000 Yılı. 2010. s. 194-195.
- ^ Özgümüş, Ferudun; Dark, Ken (1999). “İstanbul İli Koca Mustafa Paşa ve Yedikule’de Yapılan Yüzey Araştırmaları”, 17. AST. s. 360.
- ^ "Karasurları ve Çevresi Koruma Alanı". İstanbul Tarihi Alanları Alan Başkanlığı. 3 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2022.
- ^ Özgümüş, Ferudun; Dark, Ken (1999). “İstanbul İli Koca Mustafa Paşa ve Yedikule’de Yapılan Yüzey Araştırmaları”, 17. AST. s. 357-365.
- ^ Öztürk, Ferdanur (19 Ekim 2014). "Silivrikapı Hipojesi artık korunacak". Radikal. 2 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2021.
