İçeriğe atla

Siktir


Siktir, Balkanlar ve Orta Doğu'da konuşulan pek çok dilde kovma, inanmama veya alay sözü olarak kullanılan Türkçe kökenli bir küfür ve ünlem.[1]

Etimoloji

Siktir ve türevlerinin kökeni tartışmalıdır. Etimoloji sözlüklerinin çoğu kelimeyi sikmek fiiline bağlar. Eğer bu doğruysa siktir Eski Türkçede 11. yüzyıldan beri "siyme (işeme) organı" olarak kullanıma sahip sik kelimesinden türemiştir. Marcel Erdal'a göre bu sözcük Eski Türkçe sid- veya *si- “siymek, işemek” fiilinden Eski Türkçe +Uk ekiyle türetilmiştir. Buna karşın kelimedeki ses evriminin tutarsız olması siktir ve ilgili kalıplarının "Atlamak, zıplamak, hoplamak" anlamlarına gelen sekmek kelimesine dayandığının öne sürülmesine neden olmuştur. Bu sava göre "Sektir git" gibi tarihi açıdan belgelenmiş kovma kalıplarında yer alan sektir kelimesi zamanla bulaşma yoluyla siktir halini almıştır.[1]

Nişanyan Sözlük'e göre hasiktir, hastir, sikik, sikilmek, sikimsonik, sikindirik, sikişmek, sikişhane, sikişken, siktirmek, siktiriboktan, siktirikten, sittir ve zikmek sözcükleri sikmek fiilinden türemiş diğer Türkçe kelimeler arasında yer alır.[2][3] Siktir git internet dilinde "Sie" kısaltması ile de yazılabilir.[4]

Kelime medyada kaba bulunduğundan ötürü bazen sinkaf veya sinkaflı küfür hüsnütabiriyle kullanılır. Bu sözcük Arap alfabesindeki s ile k harflerinin yan yana okunuşu olup Osmanlıca sik kelimesinin hecelenmesi ile oluşmuştur.[5]

Diğer dillerde kullanım

Kelime Yunancada bir ünlem olarak σιχτίρ (sixtír) ve σιχτίρι (sixtíri) olarak yer alır. Türkçe kelimedeki "k" sesi Yunancaya alıntılanırken "x" sesine dönüşmüştür. Dildeki σιχτιρίζω (sixtirízo) ve σιχτίρισμα (sixtírizma) sözcükleri siktir sözcüğünden türemiş diğer kelimelerdir.[6][7]

Balkanlarda sikter olarak kullanılan kelime "sikteruša"; yani "siktir kahvesi" olarak misafirlere gitmesi için verilen kahve anlamında kullanılır.[8][9] Benzer bir kullanım Rumca "siktir pilavı" anlamına gelen σικτίρ πιλάφι (siktír piláfi) söz öbeğinde de gözlemlenir.[10]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b Şerifoğlu, Yasin; Yılmaz, Kaan (21 Ekim 2022). "Türkçede bir bulaşma örneği: siktir". RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (30): 235-242. doi:10.29000/rumelide.1192519. ISSN 2148-7782. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024. 
  2. ^ "sik-". Nişanyan Sözlük. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024. 
  3. ^ "sik". Nişanyan Sözlük. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024. 
  4. ^ "Mizah dergilerinde ve internette küfürlü sözlerin yazımları" (PDF). Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, 2/1. Temmuz 2009. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Nisan 2024. 
  5. ^ "sinkaf". Nişanyan Sözlük. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024. 
  6. ^ Lytra, Vally (11 Şubat 2016). When Greeks and Turks Meet: Interdisciplinary Perspectives on the Relationship Since 1923 (İngilizce). Routledge. ISBN 978-1-134-76274-3. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024. 
  7. ^ "Λεξικό της κοινής νεοελληνικής". Dictionary of Standard Modern Greek. Centre for the Greek Language. 2 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024. 
  8. ^ "Das Balkan-Kaffee-Lexikon". KOSMO (Almanca). 14 Haziran 2017. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024. 
  9. ^ Erkurt, Melisa. "Warum Bosnierinnen* für ihren Kaffee sterben würden". www.falter.at. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024. 
  10. ^ "Online Λεξικά Κ.Ε.Γ." georgakas.lit.auth.gr. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Türkçe</span> Türk halkının Oğuz Türkçesi dili

Türkçe ya da Türk dili, Güneydoğu Avrupa ve Batı Asya'da konuşulan, Türk dilleri dil ailesine ait sondan eklemeli bir dildir. Türk dilleri ailesinin Oğuz dilleri grubundan bir Batı Oğuz dili olan Osmanlı Türkçesinin devamını oluşturur. Dil, başta Türkiye olmak üzere Balkanlar, Ege Adaları, Kıbrıs ve Orta Doğu'yu kapsayan eski Osmanlı İmparatorluğu coğrafyasında konuşulur. Ethnologue'a göre Türkçe, yaklaşık 90 milyon konuşanı ile dünyada en çok konuşulan 18. dildir. Türkçe, Türkiye, Kuzey Kıbrıs ve Kıbrıs Cumhuriyeti'nde ulusal resmî dil statüsüne sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Yunanca</span> Hint-Avrupa dili

Yunanca (Yunanca: Ελληνικά Elliniká veya Eλληνική γλώσσα Ellinikí Glóssa

Etimoloji veya kökenbilim, sözcüklerin köklerini, hangi dile ait olduklarını, ne zaman ortaya çıktıklarını, ilk olarak hangi kaynakta kayıt altına alındıklarını, ses ve anlam bakımından geçirdikleri dönüşümleri inceleyen bilim dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Fince</span> Sondan eklemeli Finlandiyanın resmi dili

Fince (

Kısa çizgi veya tire, sözcükleri birleştirmek ve tek bir sözcüğün hecelerini ayırmak için kullanılan bir noktalama işaretidir. Tire kullanımına tireleme denir. Tirelenmemiş, tirelenmiş bir sözcük örneğidir. Kısa çizgi, daha uzun ve farklı kullanımlara sahip kısa çizgilerle veya eksi işareti ile karıştırılmamalıdır.

Kelime veya sözcük, tek başına anlamlı, bir ya da birbirine bağlı birden fazla biçimbirimden (morfem) oluşan, ses değeri taşıyan dil birimidir.

<span class="mw-page-title-main">İsot</span> Urfaya özgü biber çeşidi

İsot veya Urfa biberi, Şanlıurfa'da yetiştirilen bir biber türü ve bu yörede üretilen kurutulmuş biber. Capsicum annuum biberinin kurutulmasıyla üretilr. Bu biber türünün kökeni Kuzey Amerika'dır. Urfa biberi teknik olarak kırmızı (acı) biberdir ve bitki üzerinde koyu bordoya olgunlaşır.

Koşaç, isnat edatı veya haber edatı, isim cümlelerinde özne ile yüklemi birleştiren; yükleme güçlü ihtimal, olumluluk, olumsuzluk, süreklilik veya kesinlik kavramları veren -dir eki ile değil kelimesi. Bazı kaynaklarda tüm ek-fiiller koşaç olarak anılır. Koşaçlar isim cümlelerinde özneyi yükleme bağlayan ve yüklemde cümlenin bitiş hâlini oluşturan dilbilgisel ögelerdir.

İyelik ekleri veya sahiplik ekleri, isimlere ve isim görevinde kullanılan sözcüklere eklenerek kime veya neye ait olduğunu bildiren ekler.

<span class="mw-page-title-main">Sınır</span>

Sınır veya hudut, hükümetler, devletler veya bir ülkenin idari olarak birbirinden bağımsız bölümleri gibi politik varlıkların coğrafî bitiş noktalarını ya da yasal yetki alanlarını tanımlayan bir terimdir.

Ulahça (veya Arumence, Makedo-Rumence ve Ulahçada limba armãneascã, armãneashti veya armãneashce; Yunanca: Βλάχικα Vlahika Balkanlar'da konuşulan doğu Romen dilidir.

Türemiş kelime veya türemiş sözcük, isim ve fiil köklerine veya diğer türemiş sözcüklere yapım ekleri getirilerek türetilen sözcüktür. Yalın hâldeki türemiş sözcükler gövde olarak da bilinir. Türetilen sözcük, genellikle türediği sözcükle ilişkili olmakla birlikte, tamamen yeni bir anlama sahiptir: su (madde) ve suluk (kap) gibi.

Yapım eki, isim ya da fiil kök veya gövdelerine eklenerek onlardan yeni isimler ya da fiiller türeten ektir. Ayrıca yapım ekleri tema dışına çıkmadan yeni bir kelime oluşturur. Onu çekim ekinden ayıran özelliği budur. Yapım ekleri eklendiği sözcüğün anlamını ya da türünü de değiştirir ve -bazı istisnalar dışında- her zaman çekim eklerinden önce gelir. Yapım eki almış bir sözcüğe türemiş sözcük denir. Yalın hâldeki türemiş sözcükler gövde olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Kalpak</span> ters döndürülmüş kesik koni şeklindeki başlık

Kalpak, ters döndürülmüş kesik koni şeklinde, genellikle kürk, kumaş veya deriden imal edilen bir başlık türüdür. Genellikle Türkiye'de, Kafkasya'da, İran'da, Rusya'da ve Orta Asya ülkelerinde kullanılır. Tarihsel olarak çeşitli Türk topluluklarında yaygın olarak kullanılmıştır. Kalpak kışın başı sıcak tutmak, yazın ise başı güneşten korumak için kullanılır. Kışın kullanılan kalpaklar daha kalın, yazın kullanılanlar daha ince kumaşlardan, gölgelik için kullanılanlar ise daha geniş olmak üzere, mevsimlere göre farklı kalpak türleri bulunmaktadır.

Biçimbilim, yapıbilim, biçim bilgisi, şekil bilgisi, morfoloji veya yapı bilgisi dilbilimde sözcüklerin içyapısını inceleyen alt dalıdır. Temel inceleme nesnesi, dilin anlam taşıyan en küçük parçaları olan biçimbirimlerdir. Biçimbilim, sözcükleri, nasıl oluşturulduklarını ve diğer sözcüklerle ilişkilerini inceler ve sözcüklerin kök, gövde ve ek gibi bileşenlerinin yapısını çözümler.

Eşsesli, sesteş veya homofon; söylenişleri (telaffuzları) aynı, anlamları farklı olan (sözcükler). Eşsesli kelimelerin yazılışları (imlâları) her zaman aynı olmayabilir. Eğer telaffuzun yanı sıra yazılışları da aynı ise homonim olarak adlandırılırlar. -Telaffuzuna bakılmaksızın- yazılışları aynı olan sözcüklere ise homograf denir.

Bildirme eki veya bildirme koşacı, Türkçede yükleme kesinlik, belirsizlik, ihtimal gibi anlamlar katan -dir eki. Türkçedeki dört ek-fiilden biridir. Eklendiği kelimedeki ses kurallarına uyarak -dır, -dur, -dür, -tir, -tır, -tur ve -tür hâllerine dönüşebilir:

Türkçenin en uzun kelimesi, popüler kültürde, 70 harften oluşan "muvaffakiyetsizleştiricileştiriveremeyebileceklerimizdenmişsinizcesine" sözcüğü olarak geçmektedir. Teknik olarak Türkçe sondan eklemeli bir dil olduğu için sonsuz sayıda harften oluşan kelimeler oluşturmak mümkündür. Ancak, aynı ek birden çok kullanıldığı zaman kelime anlaşılmaz bir hâl almaktadır; bu yüzden en uzun kelimeden bahsederken anlaşılır olması esas alınır.

Fincede küfürler, kültürel tabuyu ihlal eden, kelimenin tam anlamıyla kullanılmayan Fince kelimelerdir. Bu tür tabular, örneğin din, boşaltım veya cinsellikle ilgilidir. Bugün Fincede küfür olarak kullanılan kelimelerin çoğu başlangıçta küfür değildi, ama yavaş yavaş öyle hâle geldi.

<span class="mw-page-title-main">Kabul</span>

Kabul, insan psikolojisinde, bir durumun gerçekliğine onay verme, bir süreci veya koşulu değiştirmeye veya itiraz etmeye çalışmadan tanıma anlamına gelir. Kabul kelimesi, "alma, alış" anlamındaki sözcüğünden türemiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.