Siegfried Jacobsohn

Siegfried Jacobsohn (d. 28 Ocak 1881, Berlin - ö. 3 Aralık 1926, Berlin), Yahudi kökenli Alman gazeteci ve tiyatro eleştirmeni.

Yaşamı

Siegfried Jacobsen daha 15 yaşında iken tiyatro eleştirmeni olmaya karar vermişti. Ekim 1897 tarihinde okuldan ayrıldı ve Berlin’de bulunan Humboldt Üniversitesi bünyesindeki Friedrich-Wilhelm Üniversitesi’nde yüksek öğrenime başladı. (O zamanlar lise diploması olmadan da üniversiteye gidiliyordu.) Diğerlerinin yanı sıra edebiyat bilimci Erich Schmidt, Ulrich von Wilamowitz-Moellendorf ve tiyatro bilimcisi Max Herrmann’dan dersler aldı. Fakat bu hocalarından daha çok, kendisine örnek aldığı eleştirmenler olan Maximilian Harden, Fritz Mauthner ve Paul Schlenther’in bilgilerinden faydalandı. Ayrıca, Albert Bassermann, Jakob Tiedtke ve Richard Leopold gibi oyunculara da sık sık danışıyor ve onlardan bilgiler alıyordu.

Siegfried Jacobsohn’un anısına yaşadığı evin duvarına asılan tabela

Jacobson daha öğrencilik yıllarında, Hellmut von Gerlach’ın Berlin’de çıkan haftalık gazetesi Die Welt am Montag 'da (Pazartesi Dünyası) tiyatro eleştirmeni olarak çalışmaya başladı. "Bu genç çocuk" diye hatırlıyordu daha sonraları Gerlach "kelimenin tam anlamıyla her akşamını tiyatroda geçiriyordu. Tüm oyuncuları rolleri ile birlikte tanıyor ve sahne edebiyatı ile ilgili tüm literatürü biliyordu. Tespitlerindeki doğruluk bu yaştaki bir delikanlıdan beklenmeyecek kadar yüksekti. Bu bir fenomendi." (Frankfurter Zeitung, 8 Kasım 1926, 1. Morgenblatt).

Welt am Montag gazetesinin mart 1901 sayısında Jacobson’un ilk yazısı yayınlandı. Haziran 1902 tarihinde redaktör olarak çalışmak üzere 3 yıllık bir anlaşma yaptı. 1902 eylülünde de Viyana’da yayınlanan günlük gazete Die Zeit ‚in (Zaman) tiyatro muhabirliğini ek iş olarak üstlendi.

Kısa zamanda sahnelerdeki acemiliğin ve amatörce davranışların acımasız eleştirilerini yapan birisi haline geldi ve Hermann Sudermann’ın tartışmalı kitabı Die Verrohung in der Theaterkritik üzerine yapılan tartışmalarda da hiç korkmadan Berliner Tageblatt gazetesine sanat yolsuzluğunun odağı olduklarını iddia ederek savaş açtı.

Kasım 1904 tarihinde Mosse Yayınevi tarafından çıkarılan günlük gazetenin kültür redaksiyonu, Jacobsohn’un iki konuda intihal (aşırma) yaptığını ileri sürerek karşı saldırıya geçti. Jacobsohn, Das Theater der Reichshauptstadt adlı kitabında yer alan kelimeler, resimler, cümleler ve cümle devamlarının, tiyatro eleştirmeni Alfred Gold’un da yazdığı gibi, başka yazarlardan çok az bir çağrışım yaptığını açıkladı. Maximilian Harden ve Arthur Schnitzler’in, dünyadaki uygulamalara ve normlara göre bunların bir intihal, alıntı olduğuna inanmadıklarını söylemelerine rağmen Welt am Montag, eleştirmenini işten çıkardı.

Viyana, Roma ve Paris’i kapsayan ve birkaç ay süren Avrupa seyahatinden sonra, 1905 yılı mayıs ayının sonlarına doğru bir Tiyatro Dergisi çıkarmayı planlamış olarak Berlin’e döndü. Şimdilik sadece tiyatro sorunlarıyla ilgilenen haftalık derginin ilk sayısı Friedrich Schiller'in Sahneyi manevi bir kurum olarak görmek gerekir sözünden yola çıkılarak Die Schaubühne (Sahne) adıyla 7 Eylül 1905 tarihinde çıktı. Julius Bab, Willi Handl, Alfred Polgar, Lion Feuchtwanger(1908 yılında başladı), Herbert Ihering(1909 yılında başladı), Robert Breuer(1911 yılında başladı) ve Kurt Tucholsky (1913 yılında başladı) derginin önemli yazarlarındandılar.

*Schaubühne* dergisi. İlk sayısının başlığı 7.Eylül.1905

Jacobsohn, Yaprakçık olarak nitelendirdiği dergiyi 1913 yılından itibaren politik sorunların da ele alındığı bir dergi haline getirdi. 1918 nisan ayında derginin adını Die Weltbühne (Dünya Sahnesi) olarak değiştirdi ve dergiyi Almanya ’nın dışında da tanınan sol politikaların pasifist forumuna dönüştürdü. Bu yeni oluşumla birlikte çalışanların profili de değişti. Polgar ve Tucholsky yazar olarak dergi çevresindeki en yakın isimlerdi. Bunlara ek olarak diğerlerinin yanı sıra politika yazarı-gazeteci Kurt Hiller(1915 yılından itibaren), ulusal ekonomist Alfons Goldschmidt (1917 yılından itibaren), taşlama ustası yazar Hans Reimann (1917 yılından itibaren), Almanya Barış Derneği Otto Lehmann-Rußbüldt (1918 yılından itibaren), Sosyal Demokrat politikacı Heinrich Ströbel (1919/20), sanat eleştirmeni Adolf Behne (1920 yılından itibaren), yazar Walter Mehring (1920 yılından itibaren), ekonomi muhabiri Richard Lewinsohn (1921 yılından itibaren), gazeteci yazar Friedrich Sieburg (1921 yılından itibaren) ve politik redaktör Carl von Ossietzky ’de (1926 yılından itibaren) yazarlar arasına katıldılar.

Jacobsohn’un tiyatro eleştirmenliği Alfred Kerr’in tam zıddıydı. Kerr’den farklı olarak, tiyatroda natüralizmi çok kararlı ve azimli bir şekilde eleştiriyordu ve onun düşüncelerine karşı olarak da tiyatro sahibi ve yönetmeni Max Rheinhardt’ın performansını Otto Brahm’dan daha iyi ve daha yüksek olarak değerlendiriyordu. Fakat Rheinhardt’ın 1919 yılında açılan Berlin’deki Schumann Sirki’nden bozma Büyük Sahne ile birlikte bir çeşit Arena Tiyatrosu’na yönelmesini de açıkça kınadı. Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Berlin Devlet Tiyatrosu Sanat Yönetmeni Leopold Jessner’in çalışmalarından çok umutluydu ve Ludwig Berger, Jürgen Fehling, Heinz Hilpert, Berthold Viertel ve Erwin Piscator’un sahnelemelerini de çok dikkatle izliyordu.

Jacobsohn ilk zamanlar, başta William Shakespeare olmak üzere, klasiklerin yanı sıra, Hugo von Hofmannsthal ve Arthur Schnitzler gibi yazarlara çok değer veriyordu. Yeni romantiklere bağladığı umutlar boşa çıkmıştı. 1913 yılından itibaren politize olmasının altında da büyük bir ihtimalle bu nedenler yatıyordu. Ekspresyonist (Dışavurumculuk) sahne oyunlarını, Georg Kaiser ve Ernst Toller’in oyunları hariç, çok sert eleştiriyordu. 14 Mart 1918 tarihli Sahne dergisinde „Şimdiki şairlerin hepsinde, şairliğin özü yok denecek kadar az“ diye yazar.

Weimar Cumhuriyeti zamanında, Jacobsohn, 1920 yılında Herbert Ihering’e itiraf ettiği gibi, tiyatrodan yorulmasına rağmen, Bertolt Brecht, Arnolt Bronnen ve Carl Zuckmayer gibi yazarlardaki potansiyeli gören ender eleştirmenlerden birisiydi.

Kurt Hiller, 1950 yılında yayınlanan "Kafalar ve Damlalar" (Köpfe und Tröpfe) kitabında Jacobsohn’un kendi dergisini I. Dünya Savaşı ’ndan sonra doğruları ortaya çıkarması açısından çok iyi yerlere getirdiğini yazar. Burada takdir edilecek bir konu da, Jacobsohn’un hoşuna gitmese bile, kültür ve politika açısından önemli olan katkılara da açık olmasıdır. Bu konu ile ilgili olarak, Hans Siemsen, Frank Warschauer, Roland Schacht ve Rudolf Arnheim gibi eleştirmenleri çalışma arkadaşı olarak kazandığı film eleştirilerini sayabiliriz. Müzik eleştirilerinde de yeni sesler ortaya çıkardı. Kendisi Richard Wagner’e karşı olmasına rağmen, Wagner uzmanı sosyal demokrat Klaus Pringsheim’i müzik eleştirmeni olarak görevlendirdi.

I. Dünya Savaşı sonlarına doğru politik olarak giderek USPD'ye (Almanya Bağımsız Sosyal Demokrat Partisi) yaklaştı. 1918 yılında Hiller’in İşçi Fikir Konseyi'nde kısa bir süre çalıştı, fakat "Weltbühne" çalışmaları daha önemli olduğundan, hiçbir partiye mensup olmak istememesinden ve temelde doktrinler kendisine aykırı olduğundan, orayı çok çabuk terk etti. Jacobsohn, Tucholsky ’nin Paris’ten alaycı bir tavırla üzerine yazılar yazdığı, Oskar von Hindenburg (1925 – 1934 yılları arası Almanya Cumhurbaşkanı Paul von Hindenburg’un oğlu) gibi kişilerle sosyal ilişkilerde bulunmaktan çekinmiyordu.Tucholsky, Ebert’le ilgili polemik yazılarınnda aşırıya kaçıp onu sınıfına ihanet etmekle suçladığında, Jacobsohn, 1924 yılı kasım ayında Tucholsky’yi kutsal kabul edilebilecek kelimelerle uyarmıştı:

“	"Ebert’i artık rahat bırak! Birincisi, ondan sonra geleceklerin zamanında onu özleyeceksin. İkincisi, İnsanın vücut ölçüleri hiçbir şey için kanıt değildir. Üçüncüsü, Alman milliyetçisi birisinin milliyetçi Alman imparatorluğunun başkanı olması durumunda senin ne diyeceğini duymak isterdim. (...) Dördüncüsü o, sıkı bir kavga sonucu imparatorluk meclisinin dağılmasını sağladı ve bunun anlamı da, sen yeni bir hükümet zamanında beni ve paranı toplu mezarlarda arayacakken, benim seninle çalışmamın devam etmesi ve senin ücretinin ödenmesidir."	„

Jacobsohn, Deutsche Montagszeitung (Berlin), Frankfurter Nachrichten, Weser-Zeitung (Bremen), Prager Presse, Prager Tagblatt ve Zeit im Bild (Berlin / Münih / Viyana) gibi yayınlarda da çalıştı.

3 Aralık 1926 tarihinde vefat etti ve Berlin’in güneyindeki Südwestkirchhof Stahnsdorf’da defnedildi. (Onursal mezar statüsünde defnedildi)

Haftalık dergisi Die Weltbühne, önce birkaç aylığına Kurt Tucholsky, daha sonra da Carl von Ossietzky tarafından yönetildi. Dergi, 1933 yılında yasaklandı ve tüm arşivine el konuldu. (Arşiv o günden bu yana hala kayıptır)

Eserleri

Das Theater der Reichshauptstadt (İmparatorluk Başkenti Tiyatrosu), Münih Albert Langen 1904.
Max Reinhardt, Berlin: Erich Reiß 1910.
Der Fall Jacobsohn, (Jacobsohn Olayı) Berlin. Schaubühne Yayınları 1913.
Die ersten Tage, (İlk Günler) Konstanz Reuß & Itta Verlagsanstalt 1916.
Das Jahr der Bühne, (Sahne Yılları)10 Cilt., Berlin: Oesterheld & Co. 1912-1920, Weltbühne Yayınları 1921.
Max Reinhardt, 4. ve 5. tamamen değiştirilmiş basım, Berlin: Erich Reiß 1921.
Briefe an Kurt Tucholsky 1915-1926, (Kurt Tucholsky’ye Mektuplar 1915 – 1926) Yayıncı Richard von Soldenhoff, Münih, Hamburg 1989.
Gesammelte Schriften, (Toplu Yazıları) Yayıncı Gunther Nickel ve Alexander Weigel’ın Hanne Knickmann ve Johanna Schrön ile birlikte yaptıkları çalışma, Göttingen: Wallstein 2005.

Ayrıca bakınız

Joachim Bergmann: Die Schaubühne - Die Weltbühne 1905-1933. Bibliographie und Register mit Annotationen, (Sahne - Dünya Sahnesi 1905 - 1933. Kaynakça ve Dizin) Münih Diğerleri ile birlikte: Saur 1991.
Axel Eggebrecht: Über Siegfried Jacobsohn, (Siegfried Jacobsohn Üzerine) Hans Jürgen Schulz (Yayıncı): Journalisten über Journalisten, (Gazeteciler Hakkında Gazeteciler) Münih 1980.
Alf Enseling: Die Weltbühne. Organ der intellektuellen Linken, (Dünya Sahnesi. Solcu Aydınların Yayın Organı) Münster: C. J. Fahle 1962.
Hans Mayer: Siegfried Jacobsohn vor der Schaubühne und Weltbühne, (Sahne ve Dünya Sahnesi'nden önce Siegfried Jacobsohn) Zur deutschen Literatur der Zeit. Zusammenhänge, Schriftsteller, Bücher, (Zamanda Alman Edebiyatı Üzerine. İlişkiler, Yazarlar, Kitaplar) Reinbek 1967.
Rolf Michaelis: Von der Bühnenwelt zur Weltbühne. Siegfried Jacobsohn und die Schaubühne, (Sahne Dünyasından Dünya Sahnesi'ne. Siegfried Jacobsohn ve Sahne) Königstein/Taunus 1980.
Gunther Nickel: Die Schaubühne - Die Weltbühne. Siegfried Jacobsohns Wochenschrift und ihr ästhetisches Programm, (Sahne - Dünya Sahnesi. Siegfried Jacobsohn'un Haftalık Dergisi ve Estetik Programı) Opladen: Westdeutscher Verlag 1996.
Oswalt, Stefanie: Siegfried Jacobsohn. Ein Leben für die Weltbühne, (Siegfried Jacobsohn. Dünya Sahnesi'nde Bir Yaşam) Gerlingen: Bleicher 2000, ²2001, ISBN 3-88350-665-6
Alfred Polgar: S.J. und ›Die Weltbühne‹, (S.J. ve Dünya Sahnesi) Die Weltbühne, Yıl. 23, Nr. 48 29. Kasım 1927, Sayfa 830-832.
Marcel Reich-Ranicki: Der solide Schwärmer, (Saygın ve Ciddi Bir Coşkulu) Die Anwälte der Literatur, Stuttgart: DVA 1994, S. 203-216.
Kurt Tucholsky: Gedenken an Siegfried Jacobsohn, (Siegfried Jacobsohn Üzerine Düşünceler) Die Weltbühne, Yıl 23, Nr. 48 29. Kasım 1927, Sayfa 810-812.
Rolf Schulze: Der Theaterkritiker Siegfried Jacobsohn, Leipzig o.J.
Wolfgang Steinke: Der Publizist Siegfried Jacobsohn als Theaterkritiker, (Tiyatro Eleştirmeni Olarak Yayıncı Yazar Siegfried Jacobsohn) Berlin 1960.