İçeriğe atla

Siberpunk

Şibuya, Japonya. William Gibson: "modern Japonya basitçe siberpunk idi" diyerek Japonya'nın bu türe etkisi olduğunu söylemiştir.

Siberpunk ya da siber çılgınlık, "yüksek teknoloji, düşük yaşam"[1] şeklinde özetlenen bir dünya şekli çizen bilimkurgu alt türü. Siberpunk, bilim ve teknolojinin çok ilerlediği ancak insanların büyük kısmının yaşam kalitesinin çok düşük olduğu, bozulduğu veya toplumsal düzenin radikal bir şekilde değiştiği bir dünya tasavvurudur.[2]

Siberpunk, yapay zeka ve sibernetik gibi fütüristik teknoloji ve bilimsel başarıları toplumsal çöküş veya kültürel çürüme ile yan yana getiren, "alçak yaşam ve yüksek teknolojinin birleşimine" odaklanan distopik bilimkurgu türüdür. Türün temelini Yeni Dalga bilimkurgu; yani Philip K. Dick, Michael Moorcock, Roger Zelazny, John Brunner, J. G. Ballard, Philip José Farmer ve Harlan Ellison gibi yazarların 1960'lar ve 1970'lerde uyuşturucu kültürü, cinsel devrim ve teknolojinin etkisini inceledikleri ama ütopik bilimkurgudan kaçındıkları akım atmıştır.

Çizgi romanlar, 1977 yılında basılmaya başlanan Yargıç Dredd ile siberpunk temasını ilk ele alan medyumlardan biri oldular William Gibson'ın 1984'te piyasaya sürülen Neuromancer romanı, siberpunk için bir mihenk taşı oldu ve türü küresel bir üne kavuşturdu. Punk kültürü ve erken hacker kültüründen etkilenen Gibson, siberpunk'ın ele aldığı konuları tanımlamış oldu. Bruce Sterling ve Rudy Rucker diğer etkili siberpunk yazarları arasındaydı. Japon siberpunk isimli alt tür 1982'de Katsuhiro Otomo'nun manga serisi Akira'nın piyasaya sürülmesiyle ortaya çıktı ve 1988'deki anime uyarlaması (yine Otomo tarafından yönetildi) daha sonra bu alt türü popüler hale getirdi.

Transhümanizm, siberpunk türünden çıkmış eserlerin arkasındaki temel felsefedir. Transhümanizm, insan vücudunun sınırlarının ileri teknolojiyle geliştirilebileceğini savunan hem sosyal hem felsefi bir harekettir. Temel olarak, transhümanistler teknoloji yoluyla insan doğamızın ötesine geçilmesi gerektiğini savunuyorlar. İnsanların herhangi biyolojik bir özelliğini geliştiren veya ömrünü uzatan her teknoloji, transhümanist ilerlemenin bir parçasıdır. Siberpunk dalında eser veren transhümanist yazarlar, ortaya çıkabilecek teknolojileri tahmin eder ve insan toplumu üzerinde yaratacağı etkileri anlatırlar. Ghost in the Shell, Cowboy Bebop, Terminatör, Westworld ve Person of Interest spesifik olarak transhümanizmin etkilerini işleyen eserlerdir.

Siberpunk türündeki ilk filmlerin arasında, Philip K. Dick'in Android'ler Elektrikli Koyun Düşler mi? adlı romanından uyarlanan Ridley Scott'ın 1982 yapımı Blade Runner'ı yer alır. İlk siberpunk televizyon dizisi, 1987 yılında gerçekleşen televizyon hack olayı Max Headroom ile aynı ada sahip ABC serisiydi. Her ikisi de William Gibson'ın kısa öykülerinden uyarlanan Johnny Mnemonic (1995) ve New Rose Hotel (1998), ticari ve eleştirel açıdan olarak başarısız olurken, Matrix üçlemesi (1999–2003) ve Yargıç Dredd (1995) en başarılı siberpunk filmlerinden bazılarıydı.

Modern siberpunk eserleri arasında 1995 filmi Dredd'in remake'i (2012), 1982 filminin devamı olan Blade Runner 2049 (2017), Upgrade (2018), Gunnm adlı manganın uyarlaması Alita: Savaş Meleği (2019) gibi filmler vardır. Richard K. Morgan'ın aynı adlı romanından uyarlanan 2018 yapımı dizisi Altered Carbon türün televizyonlardaki örneklerindendir. 1997 rol yapma video oyunu Final Fantasy VII'nin 2020 yapımı remake sürümü Final Fantasy VII Remake ve Mike Pondsmith'in 1988 masa üstü rol yapma oyunu Cyberpunk'tan uyarlanan Cyberpunk 2077 de siberpunk video oyunlarına örnektir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Ketterer, David (1992). Canadian Science Fiction and Fantasy. Indiana University Press. s. 141. ISBN 0-253-33122-6. 23 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016. 
  2. ^ Hassler, Donald M. (2008). New Boundaries in Political Science Fiction. University of South Carolina Press. ss. 75-76. ISBN 1-57003-736-1. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<i>Bıçak Sırtı</i> Ridley Scottın yönettiği 1982 ABD yapımı bilim kurgu filmi.

Bıçak Sırtı, Ridley Scott tarafından yönetilen 1982 tarihli ABD yapımı bilimkurgu filmidir. Başrollerde Harrison Ford, Rutger Hauer ve Sean Young yer almıştır. Philip K. Dick'in Android'ler Elektrikli Koyun Düşler mi? adlı romanını temel alan senaryoyu Hampton Fancher ve David Peoples yazmıştır.

Bilimkurgu, bilim kurgu ya da bilim-kurgu, yakın ya da uzak gelecek ile ilgili öykülerin bugün olası olmayan bilim ve teknoloji unsurlarını da kullanarak oluşturulmasıdır. Bilimkurgu bazen geçmişi de kurgulayabilir. Bilimkurgu kitap, sanat eserleri, televizyon, film, bilgisayar oyunları, tiyatro eserleri ve diğer kitle iletişim araçlarında bulunabilir. Yapısal ve pazarlama bağlamında bilimkurgu güncel gerçeklik içinde bulunmayacak kurgusal ögeler içeren yaratıcı çalışmaları tanımlamak için kullanılabilir. Bu tanımlama fantastik, korku ve ilgili türleri de içerir.

<span class="mw-page-title-main">Philip K. Dick</span> Amerikalı bilimkurgu yazarı

Philip Kindred Dick, Amerikalı bilimkurgu yazarı. 44 roman ve 121 hikâye yazdı. Dick hayattayken hikâyelerinin çoğu bilimkurgu dergilerinde yayımlandı.

<span class="mw-page-title-main">William Gibson</span>

William Ford Gibson, yazdığı bilimkurgu romanları ile tanınan Amerikan roman yazarı. Siberpunk akımının babası olarak bilinen Gibson'ın ilk romanı Neuromancer, yayınlandığı 1984 yılından bu yana, tüm dünyada 6.5 milyonun üzerinde satmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Yazar</span> fikir iletmek ve edebiyat eserleri üretmek için yazılı kelimeleri kullanan kişi

Yazar terimi, aslında yazılı bir iş üreten herkes için kullanılabilmekle birlikte, genelde yaratıcılığını kullanarak profesyonel bir şekilde eser üreten veya farklı formatlarda çok sayıda eseri olan kişiler için kullanılır.

Transhümanizm; insanın fiziksel ve bilişsel yeteneklerinin artırılması, yaşlanma ve hastalanma gibi arzu edilmeyen veya gereksiz görülen yönlerinin ortadan kaldırılması amacıyla teknoloji ve bilimden faydalanılması gerektiğini öne süren uluslararası bir entelektüel ve kültürel harekettir. Transhümanist düşünürler, bu amaçla insan geliştirme tekniklerinin ve yüksek teknolojinin kullanılması imkânlarını ve muhtemel sonuçlarını tartışırlar.

<span class="mw-page-title-main">H. G. Wells</span> bilim kurgu romanlarıyla tanınan İngiliz yazar

Herbert George Wells ya da daha çok tanındığı adla H. G. Wells, Dünyaların Savaşı, Görünmez Adam, Dr. Moreau'nun Adası ve Zaman Makinesi adlı bilimkurgu romanlarıyla tanınan ama neredeyse edebiyatın her dalında birçok eser vermiş olan İngiliz yazardır. Sosyalist olduğunu açıkça söyleyen H.G. Wells'in çoğu eserinde önemli ölçüde siyasi ve sosyal yorumlar bulunmaktadır. Jules Verne gibi gelecekteki teknolojik gelişmeleri anlattığı kitaplarıyla bilimkurgu dalının öncülerinden hatta yaratıcılarından sayılmaktadır.

<i>Neuromancer</i>

Neuromancer, William Gibson'ın dünya çapında üne kavuşmasını sağlayan ilk siberpunk romanı. 1984 yılında yayınlandıktan sonra bilimkurgunun üçlü tacı olarak adlandırılan Nebula, Philip K. Dick ve Hugo ödüllerini kazanmıştır. Bu Gibson'un Sprawl Üçlemesinin başlangıç romanıdır. Kitap, Türkçede önce Neuromancer adı yayınlanmış olup Matrix Avcısı adı altında yeniden yayınlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ray Bradbury</span> Amerikalı yazar (1920 – 2012)

Ray Douglas Bradbury Amerikalı bir yazardır. Fantezi, bilimkurgu, korku, gizem ve gerçekçi kurgu dahil olmak üzere çeşitli konularda yazmıştır. En çok bilinen kitapları 1950'de yazdığı kısa hikâyeler kitabı ve bir roman olan Mars Yıllıkları ve 1953'te yazdığı başyapıtı olan Fahrenheit 451'dir. En iyi bilinen eserlerinin çoğu spekülatif kurgudur ancak yaş gelişimi romanı Karahindiba Şarabı (1957) ve kurgusal anı kitabı Yeşil Gölgeler, Beyaz Balina (1992) gibi başka türlerde de çalıştı. Ayrıca Moby Dick ve Uzaydan Geldi gibi filmlere senaryolar ve televizyon uyarlamaları yazdı ve danışmanlık yaptı. Eserlerinin birçoğu çizgi romanların yanı sıra televizyon ve film yapımlarına uyarlandı. Ray Bradbury şiirler de yazmış ve Yıldızları Görmediler (2001) gibi birkaç şiir koleksiyonu yayınlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Joe Turkel</span> Amerikalı sinema oyuncusu (1927 – 2022)

Joe Turkel, üretken Amerikalı karakter oyuncusu. 1927 yılında Brooklyn'de doğan Turkel Polonya Yahudisi göçmen bir ailenin çocuğudur. 17 yaşında Amerika Birleşik Devletleri Ordusu'na katılan Turkel II. Dünya Savaşı'nda Avrupa Cephesi'nde görev almıştır. Sinema kariyerindeki ilk rolü 1949 yılında City Across the River filmidir.

<i>Androidler Elektrikli Koyun Düşler mi?</i> 1968de basılan Philip K. Dickin bilimkurgu romanı

Android'ler Elektrikli Koyun Düşler mi?, ilk kez 1968 senesinde yayınlanan Philip K. Dick tarafından yazılan bilimkurgu romanıdır. Hikâye örgüsü, bir android avcısı Rick Deckard'ın, ikinci bir avcı John İsidore isyancı androidlerin peşinden gitmesi anlatılır. Roman insanlık felsefesini inceler. 1982 yılında Hampton Fancher ve David Peoples'ın kitaptan uyarladıkları senaryo Ridley Scott tarafından Harrison Ford'un başrolde olduğu Bıçak Sırtı adlı filme çekildi. Kitabın devam romanlarının başlığı da Blade Runner olarak kondu.

Paranoya romanı, edebiyatta bir roman türü. XX. yüzyıldan itibaren yaygınlaşmaya başlamıştır.

Alternatif tarih, tarihte hiç gerçekleşmemiş bir olayın gerçekleştiğini varsayarak ya da bir olayın sonucunu farklı kabul ederek oluşturulan bilimkurgu edebiyatı türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Steampunk</span> 19. yüzyıl endüstriyel buharlı makinelerinden esinlenen bilim kurgu türü

Steampunk ya da buhar çılgınlığı, buharlı makinelerin hâlâ yaygın olarak kullanıldığı, 19. yüzyılda veya sıklıkla Viktorya Dönemi İngiltere'sinde geçen H. G. Wells ve Jules Verne'in çalışmalarında da olduğu gibi kurgusal teknolojiler ya da bilgisayarın erken dönemde icadı gibi gerçek teknolojik yenilikler de içeren bir retrofütüristik bilimkurgu alt-türüdür. Edebi kökenleri bazen siberpunk türü ile ilişkili olsa da, steampunk çalışmaları genellikle buhar gücünün ana akım kullanımını sürdürdüğü bir gelecekte 19. yüzyıl Victoria devrinin alternatif tarihinde ya da Amerikan "Vahşi Batı"larında kurulur.

<i>Karanlığı Taramak</i> Richard Linklater tarafından yönetilmiş, 2006 yapımı Amerikan filmi

Karanlığı Taramak, Philip K. Dick'in aynı adı romanından uyarlanan Richard Linklater tarafından yönetilen 2006 yapımı Amerikan animasyon, bilimkurgu ve gerilim filmi.

"Sosyal bilimkurgu" terimi psikoloji, ekonomi, politik bilimler, sosyoloji, antropoloji gibi sosyal bilimleri esas alan bilimkurgu edebiyatı türünü tanımlamak için kullanılabilir. Bu alandaki kayda değer yazarlar arasında Ursula K. Le Guin ve Philip K. Dick sayılabilir. Terim öncelikli olarak karakterler ve duygular üzerine odaklanan hikâyeleri tanımlar. SFWA Büyük Ustası Ray Bradbury bu sanatın tanınmış bir üstadıdır. Bazı yazarlar katı bilimkurgu ve sosyal bilimkurgu arasındaki sınırı bulanıklaştırmışlardır. Ütopya ve distopya hikâyeleri sosyal bilimkurgunun dallarıdır;The Handmaid's Tale, Bin Dokuz Yüz Seksen Dört ve Brave New World gibi hikâyeler sosyal bilimkurgu örnekleri arasındadır. Gulliver'in Seyahatleri gibi fantastik ortamlarda geçen hicivsel romanlar yaratıcı kurgulamalar olarak kabul edilebilir.

<span class="mw-page-title-main">İslam edebiyatı</span>

İslam edebiyatı, herhangi bir dilde İslâmî bakış açısıyla yazılmış edebiyattır.

Nanopunk, siberpunka ve diğer bazı türevlerine kıyasla, başlangıç döneminde olmasına rağmen, çok fazla ortaya çıkan bir bilimkurgu alt türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Dieselpunk</span>

Dieselpunk, savaşlar arası dönemin dizel tabanlı teknolojisinin estetiğini 1950'lere kadar retrofütüristik teknoloji ve postmodern hassasiyetlerle birleştiren steampunk'a benzer bir türdür.

<i>Akira</i> (film) Katsuhiro Otomonun yönettiği 1988 yapımı Japon aksiyon animasyon filmi

Akira, Katsuhiro Otomo'nun yönetmenliğini yaptığı ve senaryosu Katsuhiro Otomo ve Izo Hashimoto tarafından yazılan 1988 yapımı bir Japon anime filmidir. Tokyo Movie Shinsha tarafından hazırlanmış olup aynı adlı manga serisine dayanmaktadır. Film, 16 Temmuz 1988 tarihinde gösterime girdi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.