İçeriğe atla

Shapley Süperkümesi

Koordinat:Sky map 13sa 05d 57,8s; -33º 04' 03″
Shapley Süperkümesi
Gökada üyeleri ve gökadalar arası karanlık madde halesiyle Shapley Süperkümesi
Gözlem verisi (Dönem J2000)
TakımyıldızErboğa
Sağ açıklık (α)13sa 05d 57,8s[1]
Dik açıklık (δ)-33° 04′ 03″[1]
Zenginlik sınıfı34[1]
Özellikler
Kırmızıya kayma (z)0,043000[1]
Dikey hız ()12891 km/sn[1]
Uzaklık583,81 MIy (179 Mpc)
Katalog belirtmeleri
Shapley Supercluster • Shapley Concentration • SCl 124
Shapley Süperkümesi haritası

Shapley Süperkümesi, yakın evrenimizde kütleçekimsel olarak etkileşen bir birlik oluşturan ve böylece evrenle birlikte genişlemek yerine kendisini bir araya getiren büyük bir gökadalar konsantrasyonudur. 1989'da keşfedilmesine rağmen, 1930'larda gökyüzünün bu bölgesinde gökada fazlalığını ilk ilan eden Harlow Shapley'in adı verilmiştir. Shapley Süperkümesi büyük bir süperkümedir ve üzerinde birçok araştırma yapılmıştır. Bilinen en büyük süperküme olmasa da en yoğunlardan biri olduğu kesindir. Erboğa akımyıldızında yer alan süperkümenin, biri 500 milyon ışık yılı ve daha büyüğü 650 milyon ışık yılı uzaklıkta olmak üzere, iki ana toplanma bölgesi vardır.

Süperkümenin haritası, gökyüzünün bu bölgesindeki 16,5 kadirden daha parlak tüm gökadaları göstermektedir (HyperLeda Veritabanı'na göre). Erboğa Süperkümesi'nin dört temel kümesi (sarı renkli), Shapley Süperkümesi'nin tam önünde yer alır. Erboğa süperkümesi'nin ötesinde, 500 milyon ışık yılı uzaklıkta bir diğer küçük süperküme yer alır (yeşil renkli). 650 milyon ışık yılı uzaklıkta ise devasa bir gökada kümeleri topluluğu yer alır (mavi renkli). Burası, ilk olarak Harlow Shapley tarafından 1930'larda fark edilen Shapley Süperkümesi'dir.

Bilimsel incelemeler

Shapley, bizim gökadamızın da içinde bulunduğu Yerel Grup ile aynı doğrultuda yer alır ve yakınlaşmaktadır. Bu durum, gökadamızın Kendine özgü hız hareketinin nedeni olan Büyük Çekici'nin Shapley olduğunu düşündürmüştür.

Harlow Shapley, 1930 yılındaki Harvard Gözlemevi Bülteni'nde "Erboğa'daki Uzak Gökadalar Bulutu Üzerine Notlar" adlı bir makale yayımlamıştır.[2] Shapley, "Erboğa içerisinde, şimdiye kadar keşfedilenlerin en yoğunlarından biri gibi görünen bir gökada bulutu"nu tanımladı. Aslında, süperkümenin tamamını keşfetmedi. Haritası,[3] süperkümenin merkezinde Abell 3556, Abell 3558 ve Abell 3562'yi kapsayan kümeler sırasına karşılık gelen "bulutu" gösteriyordu. Shapley, 1933 yılında 25 verimli gökada kümesi içeren listesine Abell 3558'i dahil etti.

Gök bilimcilerin Shapley Kümesi'ni tekrar keşfetmeleri uzun zaman aldı. 1970'lerin sonlarında, gökyüzünün bu bölgesindeki güçlü X-ışını kaynaklarını fark etmeye başladılar. J. Melnick ve H. Quintana, Abell 3558 kümesini 1981 yılında 2A1326-311[4] (X-Işını Kaynakları Kataloğu'ndan[5]) adıyla yeniden keşfettiler[6] ve kümenin "gökyüzünün gökadalarca son derece zengin bir bölgesinde" yer aldığından bahsederken, aslında Harlow Shapley'in 51 yıl önce yaptığı gözlemi tekrarlıyorlardı. Jorge Melnick ve Mariano Moles, 1987 yılında bu bölgede büyük bir üstküme olduğuna dair ilk önemli kanıtı yayımladılar.

Abell Kataloğu Güney İlavesi'nin[7] G. Abell, H. Corwin ve R. Ollowin tarafından 1989 yılında yayımlanması çok önemliydi, çünkü ilave, gök bilimcilere bölgedeki verimli kümelerin tam bir listesini verdi. R. Scaramella, G. Baiesi-Pillastrini, G. Chincarini, G. Vettolani ve G. Zamorani, 1989 tarihli bir bildiride[8] ve 1990 tarihli bir başka bildiride,[9] kendilerinin de Büyük Cazibe'yi (bakınız Erboğa Süperkümesi konusu) araştırırken, bu üstkümeyi (onlar "alfa bölgesi" adını vermişlerdi) keşfettiklerini duyurdular. S.Raychaudhury da 1989 tarihli bir bildirisinde[10] süperkümeyi fark etti, fakat bunun "Büyük Cazibe" olmaktan çok uzak olduğu sonucuna vardı. S. Raychaudhury, Shapley Süperkümesi adını kullanan ilk kişilerden biriydi.[11]

Shapley Süperkümesi, en çok incelenen süperkümelerden biridir. 1997-2001 yılları arasındaki beş yıllık süreçte, tüm Shapley Süperkümesi ile ilgili yaklaşık 40 bilimsel bildiri yayımlanmıştır. Başka hiçbir süperküme şu anda bu kadar dikkat çekmemektedir. Bu küme, evrenin bizim bölümümüzdeki eşsiz bir süperkümedir. Süperkümedeki kümelerden birkaçı, aynı zamanda güçlü X-ışını kaynaklarıdır. S. Ettori, A. Fabian, D. White tarafından yayımlanan 1997 tarihli bir bildiride[12] bir X-ışını haritası yayımlanmıştır.[13]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c d e "NED results for object SHAPLEY SUPERCLUSTER*". NASA/IPAC EXTRAGALACTIC DATABASE. 13 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021. 
  2. ^ "Erboğa'daki Uzak Gökadalar Bulutu Üzerine Notlar". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2009. 
  3. ^ "Harita". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2009. 
  4. ^ "2A1326-311". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2009. 
  5. ^ "X-Işını Kaynakları Kataloğu". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2009. 
  6. ^ Quintana, H.; Melnick, J. (Temmuz 1982). "The correlation between X-ray luminosity and velicity dispersion in clusters of galaxies". Astronomical Journal. Cilt 87. ss. 972-979. Bibcode:1982AJ.....87..972Q. doi:10.1086/113179. 5 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021. 
  7. ^ "Abell Kataloğu Güney İlavesi". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2009. 
  8. ^ "1989 tarihli bildiri". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2009. 
  9. ^ "1990 tarihli bildiri". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2009. 
  10. ^ "S.Raychaudhury 1989 tarihli bildiri". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2009. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2009. 
  12. ^ "S. Ettori, A. Fabian, D. White 1997 tarihli bildiri". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2009. 
  13. ^ "X-ışını haritası". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2009. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Başak Süperkümesi</span>

Başak Süperkümesi veya Yerel Süperküme, Samanyolu ve Andromeda gökadaları ile diğerlerini de içeren Başak Kümesi ve Yerel Grup'u barındıran süperkümedir. Çapı yaklaşık 33 megaparsek olan bu süperkümede en az 100 adet gökada grubu ve kümesi bulunmaktadır. Gözlemlenebilir evrendeki yaklaşık 10 milyon süperkümeden biri olan Başak Süperkümesi, Balıklar-Balina Süperküme Kompleksi adı verilen bir gökada iplikçiği içinde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Süperküme</span>

Süperkümeler küçük gökada kümelerinden ve gökada gruplarından oluşan büyük kümeler olup Evren'de şimdilik gözlemlenebilen en büyük yapı birimleridir. Süperkümelerin varlığı gökadaların Evren'de tek biçimli dağılmamış olduğunu gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Galaksi grubu</span> kütleçekim etkisiyle birbirlerine bağlı birçok gökadadan oluşan bir topluluk

Galaksi grubu (veya gökada grubu ya da gökada öbeği), kütleçekim etkisiyle birbirlerine bağlı birçok gökadadan oluşan bir topluluktur. Her biri en az Samanyolu kadar parlak olan (Güneş'in parlaklığının yaklaşık 1010 katı), yerçekimsel olarak bağlı yaklaşık 50 veya daha az üyeden oluşan bir galaksi topluluğudur. Birinci dereceden kümelenme olan gruplardan daha büyük galaksi koleksiyonlarına galaksi kümeleri denir.

Saç Süperkümesi, Saç kümesi ve Aslan kümesi'nden oluşan yakın bir süperkümedir. Dünya'dan yaklaşık olarak 300 milyon ışık yılı uzaklıkta, Büyük Duvar'ın merkezinde yer alır. Saç süperkümesi, bizim de bulunduğumuz Başak süperkümesi'ne en yakın büyük kütleli kümedir. Kabaca küreseldir, yaklaşık 20 milyon ışık yılı çapında ve 3000'den fazla gökada içerir. Berenis'in Saçı takımyıldızında yer alır. Keşfedilen ilk süperkümedir ve evrenin yapısını anlamaya çalışan gök bilimciler için çok faydalı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Suyılanı-Erboğa Süperkümesi</span>

Suyılanı-Erboğa Süperkümesi veya Suyılanı ve Erboğa Süperkümesi, Samanyolu'nun da bulunduğu Başak Süperkümesi'nin en yakın komşusu olan süperkümedir. Suyılanı Süperkümesi büyük bir süperküme olmadığı için, Erboğa Süperkümesi ile birlikte incelenir. Bununla birlikte iki süperkümeyi de inceleyen yazarların pek çoğu, iki süperkümenin birbirinden ayrı yapılar olduğu konusunda hemfikirdirler.

<span class="mw-page-title-main">Kahraman-Balıklar Süperkümesi</span>

Kahraman-Balıklar Süperkümesi evrenin bilinen en büyük yapıları arasında yer alır. Yaklaşık 300 milyon ışık yılı uzunluğunda, yoğun bir gökada duvarıdır. Kahraman-Balıklar Süperkümesi yalnızca gökteki en belirgin süperküme olmakla kalmaz, aynı zamanda gökteki en belirgin boşluğun da yanında durur. Boğa boşluğu, sınırları her iki kenarında yer alan gökada duvarlarıyla belirlenmiş büyük, dairesel bir boşluktur. Boşluğun çapı yaklaşık 100 milyon ışık yılıdır.

<span class="mw-page-title-main">Pavo-Indus Süperkümesi</span>

Pavo-Indus Süperkümesi, Yerel Grubu da içeren Yerel süperkümenin komşusu olan ve yaklaşık olarak 212 MIy (65 Mpc)uzaklıkta bulunan bir süperkümedir. Erboğa Süperkümesi'ni ve büyük bir ihtimalle Başak Süperkümesi'ni çevreleyen uzun bir gökada duvarının bir ucunu oluşturan oldukça zayıf bir süperkümedir. Önemli bir süperküme olarak kabul edilmemektedir. Dikkat çeken yoğun bir gökadalar topluluğu değildir ve herhangi birçok verimli gökada kümesi içermez.

Yontar Süperkümesi, Yontar ve Ankakuşu takımyıldızı bölgelerinde bulunan iki süperküme. Çok belirgin yapılar olmamakla birlikte önemlidir, çünkü bu üstkümeler gökyüzünün bu bölgesinden geçen ve yaklaşık 1 milyar ışık yıllık bir alana yayılan büyük gökada duvarlarına dahildir.

<span class="mw-page-title-main">Herkül Süperkümesi</span>

Herkül Süperkümesi, Herkül takımyıldızındaki meşhur süperkümelerdir. 330 MIy çapıyla diğer yerel süperkümelere görece olarak özellikle büyük olarak kabul edilmektedir. Süperkümelerin kendileri kadar büyük olan bir bölgenin ön tarafında çok büyük bir boşluk vardır. Sağdaki gökada haritası, iki süperkümeyi göstermektedir. 400 milyon ışık yılı uzaklıktaki kuzey süperkümesinin hakimi, Abell 2197/Abell 2199 küme çiftidir. Biraz daha uzakta, 500 milyon ışık yılı uzaklıkta yer alan, daha büyük güney süperkümesinin hakim kümeleri A2147, A2151 ve A2152'dir. Her iki süperküme birbirine bağlıdır ve bazen tek bir küme olarak kabul edilirler.

<span class="mw-page-title-main">Aslan Süperkümesi</span>

Aslan Süperkümesi, pek ünlü olmayan ve üstünde hiçbir zaman gerçek bir bilimsel araştırma yürütülmemiş olan süperküme. Sağdaki harita, bu süperkümenin çevresindeki en parlak gökadaların işaretlenmesi sonucu oluşmuştur. süperküme, bizden yaklaşık 440 milyon ışık yılı uzaklıktadır ve bu uzaklıkta, Aslan süperkümesi gibi oldukça zayıf bir süperkümenin ön plandaki bütün gökadaların arasından görülebilmesi zordur. Daha yakındaki Saç Süperkümesi, büyük Abell 1367 Grubu'nun varlığından da anlaşılabileceği gibi bu bölgededir ve bize daha da yakın olan Başak kümesi haritanın sol alt tarafındadır.

<span class="mw-page-title-main">Balıklar-Balina Süperkümesi</span>

Balıklar-Balina Süperkümesi 1986 yılında Brent Tully'nin farkına vardığı, 800 milyon ışık yılının üzerinde uzaklığa sahip, önemli birkaç süperküme içeren bir bölgedir. Bölgede, yüz milyonlarca ışık yılı uzunluğunda duvarlar oluşturan çok büyük birkaç süperküme bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çoban Süperkümesi</span>

Çoban Süperkümesi, Çoban takımyıldızı'nda, 800 milyon ışıkyılı uzaklıkta bulunan süperküme. Takımyıldızda birkaç önemli küme yer almaktadır; ancak gökyüzünün bu bölgesi kümelerin yanında yer alan büyük Çoban boşluğu nedeniyle daha ünlüdür. Bu boşluğun genişliği 300 milyon ışık yılıdır. Boşlukta önemli galaksi kümeleri bulunmamaktadır, ancak bâzı tek galaksilar görüldüğünden tamamen boş da değildir.

<span class="mw-page-title-main">Saat Süperkümesi</span>

Saat Süperkümesi (ayrıca Saat-Ağcık Süperkümesi olarak da bilinir) yaklaşık 550 milyon ışık yılı uzaklıkta, kütlesi 1017 Güneş kütlesi olan kocaman bir süperkümedir. Shapley Süperkümesi kadar yoğun değildir, ancak yaklaşık yarım milyar ışık yıllık bir alana saçılmış, kendisini bilinen en büyük süperküme yapan çok miktarda zengin galaksi kümesine sahiptir. Burası, Harlow Shapley'in galaksi fazlalığı olduğunu ilan ettiği bir diğer gökyüzü bölgesidir. Göğün bu kısmı üzerinde yapılan araştırmalar, 600 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan ve Saat Süperkümesi'nin önünde duran daha küçük bir süperkümenin varlığını da ortaya çıkarmıştır. Saat süperkümesi, bazen astronomi dergilerinde "Saat-Ağcık Süperkümesi" olarak yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Kuzeytacı Süperkümesi</span>

Kuzeytacı Süperkümesi, Kuzeytacı takımyıldızında bulunan bir süperküme ve Kuzey Göksel Yarımküre'de türünün en belirgin örneğidir. 0,07'lik bir kırmızıya kayması vardır, bu da Dünya'dan yaklaşık olarak 865,94 MIy (265,5 Mpc)bir mesafeyi gösterir. 100 mega parsek (330 milyon ışık yılı) genişliğinde ve 40 mega parsek (130 milyon ışık yılı) derinliğinde olduğu tahmin edilmektedir. Diğer süperkümelerle karşılaştırıldığında yoğun ve kompakt olan kütlesinin 0,6 ile 12 × 1016 güneş kütlesi (M☉) arasında olduğu hesaplanmıştır. Abell 2065, süperküme içindeki en büyük kütleli gökada kümesidir ve büyük ihtimalle bu bölgedeki hâkim kümedir; ancak orada yine zengin olan 9-10 tane daha başka küme bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kahraman kümesi</span>

Kahraman Kümesi Kahraman takımyıldızı bölgesinde bulunan gökada kümesi.

<span class="mw-page-title-main">Su Yılanı Kümesi</span>

Suyılanı Kümesi, Suyılanı takımyıldızında yaklaşık olarak 193,1 Mly (59,2 Mpc) uzaklıkta bulunan ve 158 parlak gökadadan oluşan bir gökada kümesidir.

<span class="mw-page-title-main">Balıklar-Balina Süperküme Kompleksi</span>

Balıklar-Balina Süperküme Kompleksi, Başak Süperkümesi'ni de içeren gökada süperkümeleri veya gökada iplikçiklerinin bileşik yapısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Çekici</span> Samanyolu Gökadası ile karşısındaki öteki gökadaları çeken çok büyük bir kütledir

Büyük Çekici, galaksilerarası uzayda yer alan bir kütle çekim bölgesi ve Samanyolu gökadası da dahil olmak üzere yaklaşık 100.000 gökadayı içeren Laniakea Süperkümesi'nin görünürdeki merkezi kütle çekim noktasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Laniakea Süperkümesi</span>

Laniakea Süperkümesi, Samanyolu'nu ve yakınındaki diğer yaklaşık 100.000 gökadayı içeren bir süperkümedir. Süperkümenin kendisi ise evrendeki en büyük yapılardan biri olan ve Balıklar-Balina Süperküme Kompleksi adı verilen iplikçik yapısının içinde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Saraswati Süperkümesi</span> Balıklar takımyıldızındaki gökada süperkümesi

Saraswati Süperkümesi, SDSS'nin Stripe 82 bölgesinde, Balıklar takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 1,2 gigaparsek (4 milyar ışık yılı) uzaklıktaki devasa bir gökada süperkümesidir. Yaklaşık 200 Mpc (652 milyon ışık yılı) çapında ana ekseniyle evrende keşfedilen en büyük yapılardan biridir. En az 43 gökada kümesinden oluşur ve 2 × 1016 M☉ kütleye sahip bir gökada iplikçiği oluşturur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.