İçeriğe atla

Serhafiye Fehim Paşa

Serhafiye Fehim Paşa
Doğum1873
İstanbul
Ölüm3 Ağustos 1908 (35 yaşında)
Yenişehir, Bursa[1]
MeslekUmur-u Hafiye teşkilatı yöneticilerinden
Etkin yıllar1894-1907 (Padişah yaverliği)
...-1902 (istihbarat ajanı)
1902-1907 (Umur-u Hafiye şefi (serhafiye))[1]
Tanınma nedeniMafya faaliyetleri, Kabadayılık ve II. Abdülhamid zamanı istihbarat şefi
Evlilik3 eşlidir.
Çocuk(lar)Eşref Üren[2] ve 3 çocuk

Serhafiye Fehim Paşa II. Abdülhamid Dönemi, Osmanlı İmparatorluğu'nda görev alan Umur-u Hafiye yöneticisidir.1907'de sultanın gözünden düşerek sürgüne gönderilmiş,1908'de Bursa-Yenişehir'de linç edilerek öldürülmüştür.[1] Umur-u Hafiye olarak ve Padişahın hizmetinde olduğu müddette yaptığı kabadayılık, haraç faaliyetleri, ahlak dışı yaşantısı büyük eleştiri konusu olmuştur.

Gençliği ve Yükselişi

1873 yılında doğdu. II.Abdülhamid'in süt kardeşi olan ve aynı zamanda tahta geçtiğinde esvapçıbaşısı[3] olan İsmet bey'in en büyük oğludur.[2] II. Abdülhamid tarafından babası İsmet bey'in yanında oğulları olan Fehim Paşa ve Tarık bey de himaye altına alınmıştır. İki kardeş de Osmanlı şehzadelerinin arasında büyütülmüş ve aristokrat kesim içinde (Zadegan) sınıfı içinde değerlendirilerek 2 kardeş Harbiye'de okutuldu. Fehim Paşa kötü bir öğrenci olmasına karşın, 1894'te Harbiye'den mezun olmuştur. Ardından II.Abdülhamid'in yaverlerinden biri olmuştur. 1898'de ise paşalığa yükseltilmiştir. Bu arada kendisi Umuru Hafiye teşkilatı içinde II.Abdülhamid'in istihbaratçısı olmuştur.[1] Öğrenciliğinde ve sonrasında çevresine adam toplayarak İstanbul'da kabadayılık, haraç toplama, tehdit ve üç tane eşi olmasına rağmen kız kaçırma olayları, kadın düşkünlüğü,metresleri, Concordia adlı sirkte çalışan Margarethe Morgan ile ilişkisi tüm İstanbul'un hatta yabancı basının diline düşmesine hatta karşın bu hareketleri sürekli örtbas edilmekteydi.[4] Fehim Paşa hakkında II. Abdülhamid ile ilgili olumlu düşünen saray erkanının bile, olumsuz pek çok görüşü vardır. Mesela II. Abdülhamid'in oğlu Mehmed Abdülkadir Efendi'nin eşlerinden Pakize Mislimelek Hanım'ın anılarından:

"...Fehim paşa zevkü sefa alemlerinde sabahlara kadar hususi getirttiği kızların raks etmelerini seyreder ve içki içerdi. adamları da yanında oturur, efendileriyle beraber eğlenirdi. Maalesef böyle rezil bir adamın saray tarafından desteklenmesi yüzünden ben çok utanıyorum, zira o sarayın bir mensubu olarak böyle çirkef bir kişinin tasvip görmesi nefsime pek ağır geliyordu. Şehirden kızları kaçırılan veyahut evleri yağma edilenlerin haberi işittikçe müteessir halde ağlardım. Halkımızın bu derece ızdırap çekmesine tahammül edemiyordum. onca masum kıza çok yazıktı, zavallılar bu adamların oyuncaklarıydı, bıktıklarında da bir kenara atılıyor ve hayatları bu suretle ebediyyen kararıyordu..." [5]

Diğer bir meselede Fehim Paşa'nın kendisi ve adamlarının Deli Fuad Paşa ve çerkes korumalarıyla olan rekabetidir. Abdülhamid'e muhalif Deli Fuat Paşa ve adamlı ile Fehim Paşa ve adamları arasında sürekli bir rekabet bulunmaktadır. Kendisine muhalif olmasına karşı II. Abdülhamid paşanın ünü ve başarıları sebebiyle ona dokunmamakta protokolde de tutmaktadır. Buna karşın kendi korumaları ile Fehim Paşa ve adamları arasında sürekli kavga vardır. 1902 yılında bu rekabet silahlı çatışmaya dönüşmüştür. Deli Fuat Paşa'nın kiraladığı Şehzadebaşı’ndaki konağında çıkan çatışmada yaralananlar ve ölenler oldu. Fehim Paşa onun sultanı devirme yolunda tertip içinde bulunduğunu iddia etti.[1] Buna inanan 2.Abdülhamid Deli Fuat Paşa'yı idamla yargılatırdı verilen ceza Şam'a sürgün olarak değiştirilip rütbeleri söküldü. Fehim Paşa bu şekilde rakiplerinden birinden daha kurtulmuş oldu. Aynı yıl Fehim Paşa 15 Aralık 1902 tarihinde çıkarılan bir irade-i seniyye ile Mirlivalıktan Ferikliğe terfi etmiş ve Sultanın gizli teşkilatının yöneticisi Serhafiye olmuştur.[1]

Düşüşü ve Görevden Alınması

Fehim Paşa'nın şansı 1905 yılından sonra yavaş yavaş değişmeye başlamıştır. Özellikle 1905 yılında Beyoğlu bölgesinden gelen şikayetler neticesinde bölgedeki zabıta faaliyetlerine müdahale edilmemesi kendisinden Babıali ve sarayca istenir. 1905 yılında Avusturya ve İtalya Sefirleri kendisini tüccarlarının yasal silah ticaretini engellediğinden bahisle saraya şikayet eder ve tazminat talep edeceklerini bildirir. Ocak 1907'de Bir Ventura adlı bir Yahudi tarafından şiddet gördüğü ve darp edildiğinden bahisle Fehim Paşa önce İngiliz Sefaretine onun tarafından da saraya şikayet edilir. Fehim Paşa buna rağmen saray tarafından önemli istihbarat faaliyetlerinde bulunduğundan bahisle korunmaktadır. Ancak bir Alman bandralı gemiye müdahalesi, mal taşıttıran kişiyi darp ettirmesi ile Alman Büyükelçiliği'de işe dahil olur, Alman Büyükelçisi sert bir yazı ile Fehim Paşa'yı II. Abdülhamid'e şikayet edip cezalandırılmasını talep eder. Alman elçisi sakinleştirilemez ve bu işin peşini bırakmaz netice olarak Almanya ile ilişkilerinde tehlikeye girebileceğini gören II. Abdülhamid durumu bir "Gençlik hatası"na indirgese de Fehim Paşa'yı 15 Şubat 1907'de ailesi ile birlikte Bursa'ya sürgüne gönderir. Fehim Paşa'nın o sırada üç hanımı ve dört çocuğu vardır.[1]

Sürgün Yılları ve Ölümü

15 Şubat 1907'de sürgüne giden Fehim Paşa, burada gözetim altında yaşasa da, ahaliyi tedirgin ederek sindirerek çevreden aldığı araziler; topladığı sokak köpeklerini kendi besili köpekleri ile dövüştürüp öldürülmelerini seyrettiği yolunda bilgilerle bilinmektedir.[2] 24 Temmuz 1908'de 2.Meşrutiyet ilan edildiğinde coşkulu halk kalabalığının kendisini öldüreceğinden bahisle ailesi ile önce Mudanya sonra Trilye'ye kaçtı ardından Eskişehir'e kaçmak üzereyken Bursa- Yenişehir'de 3 Ağustos 1908'de ahalice tanınıp linç edilerek öldürülmüştür.[1][2] Bir iddiaya göre o zaman 10 yaşında olan Eşref Üren ile diğer 3 çocuğu ve hanımları da gözleri önünde linç edilerek öldürülmesine şahit olmuşlardır.[2]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g h Gör, Emre (2019), "II. Abdülhamit Dönemi’nden Bir İstihbaratçı Profili: Serhafiye Fehim Paşa (1873-1908)", Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi Cilt:3 Sayı:1, ss. 71-84, 12 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 12 Kasım 2022 
  2. ^ a b c d e Çuluk, Sinan (Mayıs 2019), Fehim Paşa: Ailesinin Gözü Önünde Katledildi, #Tarih Dergisi, 29 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 9 Aralık 2023 
  3. ^ Osmanlı padişahlarının cumalık elbiselerini, büyük üniformalarını, takacağı nişanları ve kılıcı saklayan, padişahın bu tür esvabı giyeceği zaman padişaha yardım eden saray vazifelisine verilen addır.
  4. ^ Topallı, Elvan (2022), Fausto Zonaro’nun tablolarında Margarethe Fehim tasvirleri, 23 (43), Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, ss. 851-904, 23 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 9 Aralık 2023 
  5. ^ Nemika Derya Marşanoğlu, (Ed.) (2011), "Haremden Sürgüne Bir Osmanlı Prensesi (Pakize Mislimelek Hanım'ın Anıları), İnkılap Kitabevi, ISBN 9789751031891 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">II. Abdülhamid</span> 34. Osmanlı padişahı (1875–1909)

II. Abdülhamid, Osmanlı İmparatorluğu'nun 34. padişahı, 113. İslam halifesi ve çöküş sürecindeki devlette mutlak hakimiyet sağlayan son padişahtır. Tahtta kaldığı "Hamidiye Dönemi" diye bilinen yıllarda imparatorluk, dağılma dönemini yaşadı; başta kısa süreli ilan ettiği I. Meşrutiyet ve Kânûn-ı Esâsî ile gelen bir özgürlük dönemine, Balkanlar olmak üzere çeşitli bölgelerde çıkan isyanlara ve Rus İmparatorluğu'na karşı kaybedilen 93 Harbi'ne, kapatılan parlamentoya, pek çok siyasi olaya, "İstibdat Dönemi" de denen ve basın da dahil çeşitli alanlardaki baskı ve sansür dönemine, sonrasında yine kendinin ilan etmek zorunda kaldığı II. Meşrutiyet'e, 31 Mart Ayaklanması'na ve kendinin dağılmayı engelleme başarısına ulaşamayan eğitim, ulaşım ve askeri alandaki reform girişimlerine tanıklık etti. Devrinde, Osmanlı İmparatorluğu'nun 1.592.806 km² toprak ile en çok toprak kaybeden padişahlarından biri oldu. 31 Ağustos 1876'da tahta çıktı ve 31 Mart Vakası'ndan kısa bir süre sonra, 27 Nisan 1909'da, tahttan indirilene kadar ülkeyi yönetti. Meşrutiyet yanlısı Yeni Osmanlılar ile yaptığı anlaşma ve diğer yandan Tersane Konferansı'nda toplanacak büyük güçlerden gelecek baskıları engelleme amaçlı Tersane Konferansı'nın başlamasıyla aynı gün 23 Aralık 1876'da ilk Osmanlı anayasasını ilan etti ve böylece ülkenin demokratikleşme sürecini destekleyeceğini belirtmiş oldu. 93 Harbi'nde yenilen Osmanlı'nın sultanı II. Abdülhamid, meclisin yanlış kararlar aldığını iddia ederek 14 Şubat 1878'de bu harbin sonuna doğru meclisi feshetti.

<span class="mw-page-title-main">Midhat Paşa</span> 190. Osmanlı sadrazamı

Ahmed Şefik Midhat Paşa, Osmanlı devlet adamıdır. İki kez sadrazam, Tuna, Aydın ve Suriye Valisi olan Midhat Paşa, ilk Osmanlı anayasası olan Kânûn-ı Esâsî'yi hazırlayan kurulun başkanlığını yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Çekirge, Osmangazi</span>

Çekirge, Bursa'nın Osmangazi ilçesine bağlı bir mahalledir.

Silahdar Bıyıklı Ali Paşa III. Osman saltanatında 24 Ağustos 1755 - 25 Ekim 1755 tarihleri arasında iki ay iki gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

Bostancıbaşı Deli Abdullah Paşa,, II. Mahmud saltanatında 10 Kasım 1822 - 30 Mart 1823 tarihleri arasında dört ay sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Birinci Meşrutiyet</span> Osmanlı Devletinde ilk anayasal monarşi dönemi (1876–1878)

Birinci Meşrutiyet, Osmanlı İmparatorluğu'nda 23 Aralık 1876'da II. Abdülhamid tarafından ilan edilen, anayasal monarşi rejiminin ilk dönemi. Bu dönemin anayasası Kanun-ı Esasi, yürütme organı padişah II. Abdülhamid, yasama organı ise Meclis-i Umumi'dir.

<span class="mw-page-title-main">Hasan Rami Paşa</span>

Hasan Rami Paşa Osmanlı Donanması'nda 1897 - 1908 yılları arasında Donanma Komutanı, 1903-1908 yılları arasında da Bahriye Nazırlığı yapmış Türk amiral.

Mehmed Zâti Arca, Türk besteci ve müzisyendir.

<span class="mw-page-title-main">Avlonyalı Ferid Paşa</span> 207. Osmanlı sadrazamı

Avlonyalı Mehmed Ferid Paşa, Arnavut asıllı Osmanlı devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Deli Fuad Paşa</span>

Fuad Paşa Çerkes asıllı Türk asker. Ataklığı ve düşündüklerini çekinmeden söylemesi nedeniyle Müşir Deli Fuad Paşa olarak da bilinir. Beşiktaş Jimnastik Kulübü kurucuları arasındadır.

<span class="mw-page-title-main">Damat Mahmud Celâleddin Paşa (1853-1903)</span> Osmanlı devlet adamı, şair, yazar

Damad Mahmud Celâleddin Paşa veya Mahmut Celaleddin Âsaf, Osmanlı devlet adamı, şair ve yazardır.

Giriftzen Asım Bey Türk neyzen, giriftzen, besteci.

<span class="mw-page-title-main">Fehime Sultan</span>

Fehime Sultan, Osmanlı Sultanı V. Murad'ın kızı.

Hatice Sultan, Osmanlı Sultanı V. Murad’ın kızı.

Mustafa Zeki Paşa ya da Tophane Müşiri Zeki Paşa (1849-1914) Osmanlı padişahı II. Abdülhamid'in en güvendiği Osmanlı generalleri ve devlet adamlarından biriydi. II. Abdülhamid döneminde 18 yıl boyunca Tophane Müşiri olarak görev yaptı.

Çerkes Kabasakal Mehmed Paşa (1854-1909), Sultan II. Abdülhamid döneminde ser hafiye olarak görev yapmış, aynı zamanda süvari feriki rütbesine sahip bir Osmanlı paşası. Hafiye teşkilatının en ünlü hafiyelerinden olan Kabasakal Mehmed Paşa göğsüne kadar gelen sakallarından dolayı kabasakal unvanını almıştır. 24 Temmuz 1908'de II. Meşrutiyet'in ilanından sonra halkın kendisine karşı galeyana gelmesi nedeniyle İstanbul'dan kaçmıştır. Ancak Mudanya'da yakalanıp Bursa, Orhaneli ilçesine sürgün edilmiştir. Burada 31 Mart Vakası'nın baş aktörlerinden Derviş Vahdeti'nin yakın arkadaşı ilçe kadısı ve halktan birkaç kişi ile birlikte İttihad-ı Muhammedi Cemiyetinin Bursa şubesini kurdu. Ancak herhangi bir etkinlik sağlayamadan buradan İstanbul'a kaçarken yakalanıp, diğer suçları göz önüne alınarak askeri mahkemede yargılanarak 14 Haziran 1909'da idamına karar verilmiş ve İstanbul'da asılmıştır.

Osman Nizami Paşa Türk asker ve diplomat.

Ahmet Celalettin Paşa, Çerkes kökenli Osmanlı asker, siyasetçi ve istihbarat şefidir. Ne zaman doğduğu bilinmemektedir. II. Abdülhamid'in en yakından çocukluk arkadaşıdır. Abdülhamid'in güvenini kazanarak serhafiye oldu. Osmanlı Teşkilat-ı Mahsusa'nın baş ajanı olarak, Mısır ve Avrupa'ya kaçmış Jön Türkler'in faaliyetlerini izlemeye ve önlemeye çalıştı.

Çerkez Nusret Paşa, Sultan Abdülmecid, Abdülaziz ve II. Abdülhamid dönemlerinde valiliklerde ve ordu kumandanlıklarında bulunmuş bir Osmanlı müşiridir.

<span class="mw-page-title-main">II. Abdülhamid dönemi Osmanlı tarihi (1876-1881)</span> 1876-1881 yılları arasında Osmanlı tarihi

Bu madde II. Abdulhamid'in 1876-1881 yılları arasındaki padişahlığında Osmanlı İmparatorluğu'nda yaşanan tarihi olayları ele almaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.