Sergi-i Umûmî-i Osmânî

Sergi-i Umumî-i Osmanî (Türkçe: Osmanlı Genel Sergisi), 27 Şubat 1863 -1 Ağustos 1863 tarihleri arasında İstanbul'da düzenlenen bir fuardır.

İstanbul'un en merkezî alanlarından biri olan At Meydanı'nda gerçekleştirilmiş; gerek devlet erkânı, gerek yerli halk, gerekse yabancı ziyaretçiler sergiye büyük ilgi göstermiştir.

19'uncu yüzyılın ortalarında tüm dünyada sergiler ve fuarlar düzenlenmesi bir akım hâline gelmişti. Batı'da sık sık örneklerine rastlanan sergiler bu tarihte Osmanlı İmparatorluğu'nda da ilgi görüyordu. 1851 ve 1862 yılında Londra'da; 1853'te New York'ta; 1855'te Paris'te düzenlenen uluslararası fuar ve sergiler dünya çapında büyük ilgi görmüştü. Abdülmecid'in padişahlığı döneminde, Osmanlı İmparatorluğu Londra ve Paris'teki fuarlara katılmış, ancak ulaşım masraflarını gerekçe göstererek New York Fuarı'na gitmemeyi tercih etmiştir. Abdülmecit'in ölümünden sonra Osmanlı tahtına geçen Abdülaziz de, kültürel etkinliklere olan özel ilgisi nedeniyle sergilerle ilgilenmeyi sürdürmüştür. Abdülaziz yönetiminde İstanbul'da iki uluslararası fuar yapılması öngörülmüştür. Bunlar içinden 1863 yılında, Abdülaziz'in hükümdarlığının 3. yılında düzenlenen Sergi-i Umumî-i Osmanî başarıya ulaşırken; 1894'te yapılması düşünülen fuar, İstanbul'da büyük can ve mal kaybına neden olan bir deprem meydana geldiği için iptal edilmiştir.

1863 sergisinin amacı, Osmanlı ekonomisine rekabet gücü kazandırmak, ülkede üretilen malların kalite, çeşit ve fiyatlarını görmek, üreticilerin sorunlarını tespit etmek ve başarılı olanları ödüllendirmek idi. Sergi, dönemin Maliye Nazırı Mustafa Fazıl Paşa tarafından organize edildi. Komitede Mustafa Fazıl Paşa’nın yanında Hariciye Teşrifatçısı Kamil Bey, Sadrazam Fuat Paşa’nın oğlu Nazım Bey, Ticaret Müsteşarı Server Efendi ve devlet ricalinden Agaton Efendi bulunmaktaydı. Başlangıçta sergide sadece yeni ürünlerin teşhiri düşünüldüyse de, sonradan Avrupa’dan gönderilecek, yeni icat olunmuş makine ve aletlerin de sergilenmesinin faydalı olacağı kanaatine varıldı. Böylece, bu yeni icatların Osmanlı tebası tarafından kullanılması teşvik edilmek istenmiştir.

Sergi, o dönemde “At meydanı” olarak anılan Sultanahmet Meydanı'nda kurulan geçici binalarda yürütüldü. Sergi binası olarak 3,500 metrekare büyüklüğünde, dikdörtgen planlı, 3 anıtsal kapıya sahip özel ve geçici bir yapı inşa edilmiştir. Sergi binası kendi içinde 13 ana bölüme ayrılmıştı. Sergi binasının yapımı için Fransız mimar Marie Augustin Antoine Bourgeois görevlendirildi; yapının iç düzenleme işlerini Leon Parvillé yürüttü.

Hazinenin içinde bulunduğu ödeme güçlüğü dolayısıyla serginin bütün masrafları giriş ücretleri karşılığı tertip komitesi tarafından karşılandı

22 Aralık 1862 tarihinden başlayarak gazetelerde Sergi-i Umumî-i Osmanî Nizamnamesi yayınlanmış ve serginin tanıtımı yapılmıştır. Osmanlı coğrafyasındaki tüm idarecilere resmî yazılar gönderilerek serginin duyurusu ve daveti yapıldı.

Batı'da düzenlenen fuarlar örnek alınarak düzenlenen sergi, benzerlerine oranla daha küçük bir etkinlikti. Büyük ölçüde Osmanlı İmparatorluğu'nun tarımsal ve sınai sorunlarına çözümler bulmaya; bu sektörleri geliştirmeye yönelik bir programı vardı. Sergide Osmanlı ülkesinin değişik yörelerinden ve yurtdışından getirilen tarım ve sanayi ürünlerinin yanında çeşitli makinelerden oluşan toplam 10 bini aşkın örnek sergilendi.

Sergi 27 Şubat 1863 tarihinde büyük bir törenle açıldı. Törende Sultan Abdülaziz de hazır bulundu. Devletin en önemi bürokratları padişaha eşlik etti. Sergiye padişah Abdülaziz ile birlikte Sadrazam Yusuf Kâmil Paşa, Hariciye Nazırı Âli Paşa, Serasker Fuad Paşa ve Mısır Hıdivi İsmail Paşa da katılmıştır. Abdülaziz ilk gün 4 saat boyunca sergiyi gezmiş ve ilgilendiği konularla ilgili stantlarda durarak yetkililerden bilgi almıştır. Abdülaziz'in daha sonraki günlerde de sergiyi ziyaret ederek ilgisini sürdürdüğü bilinmektedir.

Sergi salonu, kendi içinde 13 ana bölüme ayrılmıştı. Bu ana bölümler içinde tarım ürünleri, el sanatları, tekstil ürünleri, sanayi ürünleri, maden ürünleri, deri ürünler, mobilya, halılar, çalgılar vardı. Bir bölümde mimari çizimler, çizimler, kara kalem çalışmalar, haritalar, baskılar ve kitaplar sergileniyordu. Tüm bunlar içinde en büyük bölüm tarıma ayrılmıştı. Sergilenenler arasında en ilgi çeken ürün topluluğu, Osmanlı ülkesinin dört bir yanından getirilen 212 tür buğdaydı.

27 Şubat 1863-1 Ağustos 1863 tarihleri arasında, açık olduğu 5 ay boyunca sergiyi 150 bin kişi ziyaret etmiştir. Yalnızca yerel ziyaretçiler değil, Avrupa'dan da konuklar ağırlanmıştır. Serginin yapıldığı alana gelen ulaşım araçlarında yarı yarıya ücret indirimine gidilerek ziyaretler özendirilmiştir. Haftanın her günü açık olan sergiyi kadınların daha rahat gezebilmesi için çarşamba ve cumartesi günleri yalnızca kadınlara tahsis edilmişti. Sergide başarı gösteren yerli ve yabancı katılımcılara ödüller verilmiş, Asakir-i Şahane Müzikası (Askerî Bando) ücretsiz konserler düzenlemiştir.

• "Dersaadet Ticaret Odası ve Uluslararası Sergiler" (PDF). History Studies (International Journal of History) Cilt 1/1 2009. 8 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2014. 
• "Exposition Fever Carried East". Kaliforniya Üniversitesi. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2010. 
• Göncüoğlu, Süleyman Faruk (2010). "İlk Fuar". İstanbul'un İlkleri Enleri. İstanbul: Ötüken. ss. 134, 135. ISBN 978-975-437-753-8. 
• " Türkiye'de Turizmin Başlaması: Osmanlı'da Sanayileşme Çabaları: Sergi-İ Umum-İ Osmanî" (PDF). Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, Cilt 22, Sayı 1, Bahar: 87-90, 2011. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2014.