İçeriğe atla

Sergey Ayzenştayn

Sergey Ayzenştayn
DoğumSergei Mikhailovich Eizenshtein
22 Ocak 1898
Riga, Livonia Valiliği, Rus İmparatorluğu
Ölüm11 Şubat 1948 (50 yaşında)
Moskova, SSCB
Etkin yıllar1923–1946
EvlilikPera Atasheva (1934–1948)
ÖdüllerSSCB Devlet Ödülü (1941, 1946)
İmza

Sergey Mihayloviç Ayzenştayn (Rusça: Сергей Михайлович Эйзенштейн; d. 23 Ocak 1898, Riga - ö. 11 Şubat 1948, Moskova), Sovyet sinema yönetmeni ve kuramcısı.

Başlangıç ve ilerleme

Rusya'da 1910'lu yıllarda hareketlere çok genç yaşta katılan Eisenstein, 1920'lerin başında avangard tiyatro ve sanat dünyasıyla temas kurdu ve Moskova'daki Proletkult Tiyatrosu'na girdi. Kısa sürede büyük gelişme göstermesiyle birlikte sanat yönetmenliği, yönetmenlik yapmaya başladı. Mekân ve kurgu konusunda kendisini kısıtlamamak için tiyatroyu bırakıp sinemaya yöneldi.

İlk filmi Grev'de (1925) yeni bir temsil alanı, anlatı dünyası, kahraman tipi yarattı. Mekân gerçek bir metalurji fabrikasıdır. Kahraman kitleler, insan topluluklarıdır ve bireyler daha arka planda kalır. Anlatı biçimi ve çekim montajı hemen göze çarpar. Zaten Eisenstein'a göre iyi kurgulanmış bir montaj sadece sahneleri birbirine bağlamakla kalmaz, aynı zamanda izleyicinin hislerini istenilen yöne çekebilmek ve seyirci kitlesini heyecanlandırmak için de iyi bir yoldur.

İkinci filmi Potemkin Zırhlısı (sessiz film 1925), tüm zamanların en etkileyici filmlerinden biri olarak sinema tarihine altın harflerle kazındı. Film 1917 Ekim Devrimini anlatması için devlet tarafından sipariş edilmiş olmasına rağmen, Eisenstein filmi yepyeni montaj teknikleri, estetik anlatımı ve etki yöntemleriyle basit bir propaganda filmi olmanın çok ötesinde bir klasik haline getirdi.

Avrupa ve Hollywood

1929'da Sovyet makamlarından izin alarak Avrupa'ya geçti. Avrupa'da bir süre dolaştıktan sonra 1930'da Amerikan Paramount film şirketinin teklifini kabul etti ve Hollywood'a geçti. Thedor Dreiser'in romanı olan "An American Tragedy" (İnsanlık Suçu) eserini sinemaya uyarlamak için çalışmalar yaptı. Ancak stüdyonun çalışma koşulları uymayınca kontratı iptal etti. 1932'de Upton Sinclair yardımıyla daha sonra "Que Viva Mexico" (Yaşasın Meksika) dört bölümlük filmi çekmek üzere Meksika'ya geçti ancak hiçbir zaman bu filmi tamamlayamadı. Filmin yapımcısıyla tartıştıktan sonra 1933'te Sovyetler Birliğine geri döndü.

Sovyetler Birliği'ne dönüş

Meksika'da yaşadığı skandalın ardından partiden ayrıldığı söylentilerinin dolaşmasının yanı sıra şekilci olduğu söylenerek eleştirilerin hedefi olmuştu. Eisenstein bütün suçlamaları kabul etti ve Sovyetler'e döndükten sonraki ilk filmi olan "Aleksandr Nevskiy (film)"i Mosfilm Stüdyolarında 1938'de çekti. Sovyetlerde büyük bir ilgi ile izlenen film diğer ülkelerde düş kırıklığına uğramıştı. "Korkunç İvan (film)"(İvan Grozni)'ın birinci bölümünü 1944, ikinci bölümünü 1946'da çevirdi. Korkunç İvan'ı eleştirel bir dille anlatan ikinci bölümü Stalin tarafından yasaklandı ve Stalin ölene değin yayınlanmadı. Filmin üçüncü bölümü çekilemedi. Son filmlerinde yurtseverlik ve kahramanlık temalarını işledi. 50. yaş gününden birkaç gün sonra hayatını kaybetti.

Filmografisi

Yönettiği filmler

Seeds of Freedom (1943)
Time In the Sun (1940)
Fergana Canal, The (1939)
Aleksandr Nevsky (1938)
Bezhin lug (1937)
Death Day (1934)
Eisenstein in Mexico (1933)
Thunder Over Mexico (1933)
Che viva Mexico! (1932)
Romance sentimentale (1930)
Staroye i novoye (1929)
Ekim (1927)
Potemkin Zırhlısı (1925)
Stachka/Grev (1924)
Dnevnik Glumova (1923)

Senaryosunu yazdığı filmler

Sergej Eisenstein. Mexikanskaja fantasija (1998) (screenplay Que via mexico)
Sergei Eisenstein. Avtobiografiya (1996) (autobiography)
Que Viva Mexico! - Da zdravstvuyet Meksika! (1979)
Ivan Grozny II (1958)
Ivan Grozny I (1945)
Seeds of Freedom (1943)
Time In the Sun (1940)
Aleksandr Nevsky (1938)
Bezhin lug (1937)
Thunder Over Mexico (1933)
Staroye i novoye (1929)
Ekim (1927)
Potemkin Zırhlısı (1925)
Stachka/Grev (1924)

Kaynakça

Dış bağlantılar


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Muhsin Ertuğrul</span> Türk oyuncu, yönetmen ve yapımcı (1892–1979)

Muhsin Ertuğrul, Türk tiyatro sanatçısı, yönetmen, oyuncu ve yapımcı.

<span class="mw-page-title-main">Odessa</span> Ukraynanın güneybatısında yer alan Odesa Oblastının yönetim merkezi olan şehir

Odessa, Ukrayna'da Karadeniz kıyısında, Dniestr ve Dinyeper sığlıkları arasında bulunan kent. 1.015.826 nüf. (2021). "Karadeniz'in İncisi" olarak anılan şehir, 19. yüzyılda Rus İmparatorluğu'nda Moskova, Sankt Peterburg ve Varşova'den sonraki en büyük şehriydi. Ukrayna'nın güneybatısında bulunan ve Odessa Oblastı'nın yönetim merkezi ve önemli bir turizm, liman ve ulaşım merkezi olan şehir, ülkenin 3. en kalabalık şehridir. Zaman zaman "Karadeniz'in incisi", şehirde doğan Yahudi komedyenler yüzünden "Mizah başkenti" veya "Güney Palmira" olarak da adlandırılır. Kültür ve bilim merkezi Odessa, aynı zamanda Slav'dan çok Akdeniz tarzındaki mimarisiyle ülkenin en büyük sayfiye merkezlerinden biridir.

<i>Potemkin Zırhlısı</i> (film)

Potemkin Zırhlısı, 1925 Sovyetler Birliği yapımı sessiz filmdir. Özgün adı Bronyenosyets Potyomkin olan film Türkiye'de ilk kez 1927'de gösterilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Nijat Özön</span> Türk sinema eleştirmeni ve kuramcısı, çevirmen, dilbilim uzmanı

Nijat Özön, Türk sinema eleştirmeni ve kuramcısı, mütercim, dilbilim uzmanıdır. Türkiye'de sinema hakkında ilk süreli yayını çıkaran Özön, ilk sinema ansiklopedisini de yazdı.

<span class="mw-page-title-main">Pablo Neruda</span> Şilili şair ve politikacı (1904–1973)

Pablo Neruda veya doğum adıyla Ricardo Eliezer Neftalí Reyes Basoalto, Şilili yazar ve şairdir.

Abidin Dino Türk ressam, karikatürist, yazar ve film yönetmenidir.

<span class="mw-page-title-main">Mosfilm</span>

Mosfilm Stüdyosu, Sovyetler Birliği'nin ve aynı zamanda Avrupa'nın en büyük ve eski film stüdyolarından biridir.

<i>Aleksandr Nevskiy</i> (film) film

Alexander Nevsky yönetmenliğini Sergey Ayzenştayn'ın yaptığı 1938 yılında Sovyetler Birliği'nde Mosfilm stüdyolarında çekilen film. Baş rolünü Nikolay Çerkasov'un oynadığı film, 13. yüzyılda Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu tarafından gerçekleştirilen Novgorod istilası girişimini ve bu girişimi başarısızlığa uğratan Prens Alexander, daha çok bilinen ismiyle Alexander Nevsky'yi konu edinmiştir.

Avrupa Avantgarde Sineması, özellikle iki dünya savaşı arasındaki dönemde, Avrupa sinemasında etkili olan bir dizi akıma verilen toplu isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan sineması</span>

Azerbaycan sineması, Azerbaycan'ın uluslararası film kültürü ve sinematografisinin bir parçasıdır.

<i>Sinema El Kitabı</i>

Sinema El Kitabı, 1964 yılında Elif Yayınları'ndan çıkan bu kitap, sinema yazarı Nijat Özön tarafından kaleme alınmıştır. Sinemanın tarihi, tekniği ve sanatı hakkında bilgiler vermektedir. Kitap siyah beyaz fotoğraflar ve çizimlerle desteklenmiştir. Kitabın sonunda kapsamlı bir dizini vardır.

<span class="mw-page-title-main">John Reed (gazeteci)</span> Amerikalı gazeteci ve yazar (1887 – 1920)

John Reed, Amerikalı şair, gazeteci, yazar ve komünist aktivist. Moskova'daki Kremlin Duvarı Mezarlığı'nda gömülü olan tek Amerikalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Rus Devrimi (1905)</span>

1905 Rus Devrimi, Rus İmparatorluğu çapında geniş yankı bulan kitlesel siyasi eylemlerdir. 1905 Moskova Ayaklanması örneğinde olduğu gibi, bazı eylemler doğrudan hükûmeti hedef almıştır. Saldırılar, işçi grevleri, köylü ayaklanmaları ve askeri isyanlar şeklinde gelişmiştir. Olaylar sonucunda anayasal monarşiye geçiş yapılmış ve Çarlık Duması kurulmuş, çok partili seçimler yapılmış, 1906 Anayasası meydana getirilmiştir. Ancak Çarlık rejiminin yıkılması ve bazı bölgelerdeki bağımsızlık yönünde yapılan silahlı ayaklanma girişimleri başarısız olmuş ve bastırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği'nde sinema</span>

Sovyetler Birliği'nde sinema veya Sovyet sineması veya Devrim sineması diye Sovyetler Birliği'nde üretilen sinema filmleri adlandırılır.

<i>Bejin lug</i>

Bejin lug, yönetmenliğini Sergey Ayzenştayn'ın yaptığı 1937 yapımı Sovyet filmidir. Tamamlanmadan önce imha edildiğine inanılır ve yayından kaldırılmasıyla ünlüdür. Filmde yıllık hasatı sabote ettiği için, politik nedenlerle babasını hükûmete bildirmeye teşebbüs eden ve Sovyet devletini korumak için babasını durdurmaya çabalayan genç bir çiftçinin hikâyesi anlatılır. Çocuğun öldürülmesi ve sosyal ayaklanma ile neticelenir. Film ismini İvan Turgenyev'in bir hikâyesinden almasına karşılık, 1932 yılında babasını hükûmete ihbar ettiği için kendi ailesi tarafından öldürüldüğü iddia edilen ve Sovyet hükûmetinin 1932 yılında ölümünden sonra kahraman ilan ettiği Pavlik Morozov'un yaşamına dayanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği Devlet Ödülü</span>

SSCB Devlet Ödülü, Sovyetler Birliği'nin devlet nişanıydı. 9 Eylül 1966'da Merkez Komitesi ve SSCB Bakanlar Kurulu tarafından yürürlüğe sokuldu. 1967 ile 1991 arasında Ekim Devriminin yıldönümünde, bilim ve teknoloji ve edebiyat ve sanat alanlarında olağanüstü başarıları ödüllendirmek için verilirdi. 1960 ile 1980'ler arasında ödül, "Stalin Ödülü" olarak bilinir oldu. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra bu ödülün yerine Rus Federasyonu'nun Devlet Ödülü getirildi.

<i>Grev</i> (film) Sergei Eisensteinin yönettiği 1925 Sovyetler Birliği yapımı sessiz film

Grev, yönetmenliğini Sergei Eisenstein yaptığı, 1925 yılı Sovyetler Birliği yapımı sessiz filmdir. Film Eisenstein'nin ilk uzun metrajlı filmdir. Aynı yıl yönetmen Potemkin Zırhlısı filmini de yönetmiştir. Film altı bölüm halinde konuları aktarır.

<span class="mw-page-title-main">Meksika sineması</span>

Meksika sineması, 19. yüzyılın sonlarına ve 20. yüzyılın başlarına uzanmaktadır. Yeni aracın birkaç meraklısı özellikle Meksika Devrimi gibi tarihsel olayları belgelediler ve son dönemlerde keşfedilen birkaç film yaptılar. Meksika sinemasının altın çağı boyunca Meksika, Latin Amerika film endüstrisine hakimdi.

Kuleşov etkisi (Rusça. Эффект Кулешова; İng. Kuleshov Effect), Sovyet film yapımcısı Lev Kuleşov tarafından 1910'lu yıllarda keşfedilen bir olgudur. İzleyicinin, birbirini takip eden iki çekimlik bir sekanstan, tek bir çekime oranla daha fazla anlam çıkardığını kanıtlayan zihinsel bir fenomene işaret eder.

Aleksei Yakovlevich Kapler,, . Tanınan bir Sovyet film yapımcısı, senarist, oyuncu ve yazardı. 1918'de Lenin, Amfibi Adam, Mavi Kuş ve Çizgili Gezi gibi birçok Sovyet filminin senaristi ve Kinopanorama TV programının çapa ve yönetmenlerinden biri olarak biliniyordu. 1941'de Kapler, Stalin Ödülü'ne layık görüldü.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.