İçeriğe atla

Serasker

Ayrıca bakınız: Türkiye Cumhuriyeti Millî Savunma Bakanlığı
Seraskerlik

Günümüzde İstanbul Üniversitesi olarak kullanılan Seraskerlik binasının girişi (1898)
Genel bilgiler
Kuruluş tarihi15 Haziran 1826
Önceki kurum
  • Yeniçeri Ağası
Kapanış tarihi23 Temmuz 1908
Sonraki kurum
  • Harbiye Nezareti
TürüBakanlık
BağlılığıSadaret
AdresEski Saray (Bab-ı Seraskeri), İstanbul, Osmanlı Devleti
Alt birimler

Osmanlı Devleti'nde 1826'da kurulan ve bugünkü Millî Savunma Bakanlığı ve Genelkurmay Başkanlığı 'na denk gelen devlet kurumu. 1880 yılında Erkân-ı Harbiye-i Umûmiye Riyaseti'nin(Günümüz Genelkurmay Başkanlığı) kurulması ile görevlerinin bir kısmını bu kuruma devretmiştir.

"Baş" anlamındaki Farsça sözcük "ser" ile, Arapça "asker" sözcüklerinin birleştirilmesinden oluşturulan bu sözcük, "askerlerin başı, başasker" anlamına gelmektedir. Fâtih Kanunnâmesi’nde serasker terimi kullanılmamakla beraber o devirde de harplerde ordu komutanlarına serasker unvanı verildiği görülmektedir. Genelde ilk defa Kanûnî Sultan Süleyman döneminde İbrâhim Paşa’ya vezîriâzamlık yanında geniş yetkilerle seraskerlik unvanının tevcih edildiği belirtilir.[1]

Yeniçeri Ocağı'nın 1826 yılında II. Mahmud tarafından ortadan kaldırılmasından sonra orduyu avrupa standartlarında modernize çalışmaları doğrultusunda padişah tarafından seraskerlik makamının ihdas edilmesine karar verilmiş ve 15 Haziran 1826 tarihinde Rusçuklu Ağa Hüseyin Paşa ilk serasker olarak Bakanlar Kuruluna dâhil olmuştur.

Bu bakan protokolde sadrazam ve şeyhülislamdan sonra üçüncü sırada geliyordu. Görev sahasına bugünkü Millî Savunma Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlığı, Kara Kuvvetleri Komutanlığı ve askerî okullar girmekteydi. Deniz kuvvetleri ile başta topçu ve istihkâm imalathaneleri olmak üzere askerî fabrikalar ise bu bakanlığın görev alanına dâhil değildi.[2] 1879-1884 yılları arasında Seraskerlik makamının adı Harbiye Nezareti olarak değiştirilmişse de daha sonra tekrar seraskerlik yapılmıştır.

Çoğu müşir (mareşal), bazıları ise vezir rütbesine sahip olan toplam 58 serasker Osmanlı Devleti'nin kabinesinde görev almışlardır. 5 Eylül 1891'den 23 Temmuz 1908'e dek seraskerlik görevini yürüten Mehmed Rıza Paşa son serasker olmuş, aynı tarihte Meşrutiyetin İlanını müteakip Harbiye Nezareti makamının oluşturulmasıyla seraskerlik de tarihe karışmıştır.

Bab-ı Seraskeri

Sultan Abdülaziz tarafından yaptırılan Bab-ı Seraskeri karargah binası. Günümüzde İstanbul Üniversitesi rektörlük binası olarak kullanılmaktadır

II. Mahmud tarafından seraskerlik makamı oluşturulduktan sonra bu makama önce Ağa Kapısı sonra ise 1836 yılında Eski Saray yapısı karargah olarak kullanılmak üzere tahsis edilmiştir. II. Mahmud devrinde buraya büyük bir ahşap karargah ve büyük bir kapı inşa ettirilmiştir. Günümüzde İstanbul Üniversitesinin Beyazıt Kampüsünün Süleymaniye Camii tarafında yer alan kuzey kapısının bu kapı olduğu düşünülmektedir. Ancak kapı üzerinde herhangi bir kitabe yoktur.

Sultan Abdulaziz zamanında Eski Saray bölgesinde II. Mahmud tarafından yaptırılan ahşap yapılar yıktırılmış ve yerine Fransız Mimar Bourgeois tarafından 1864-1866 arasında büyük bir bina inşa edilmiştir. Bu bina günümüzde İstanbul Üniversitesi Rektörlük Binası olarak kullanılmaktadır.

Günümüzde İstanbul Üniversitesi Beyazıt Kampüsü giriş kapısı olarak kullanılan yapı da 1865 yılında yine Sultan Abdülaziz tarafından Seraskerlik makamının giriş kapısı olarak yaptırılmıştı. Kapının üzerinde arap harfleriyle Dâire-i Umûr-ı Askeriyye yazmaktadır. En üst kısımda Sultan Abdülaziz'in tuğrası, bunun sağında Fetih sûresinin birinci âyeti (إِنَّا فَتَحْنَا لَكَ فَتْحًا مُبِينًا Biz sana apaçık bir fetih yolu açtık),solunda ise aynı sûrenin üçüncü âyeti (وَيَنْصُرَكَ اللَّهُ نَصْرًا عَزِيزًا Seni kıymetli bir zaferle destekledik) yazılıdır. Altında ise Şefik Bey’in imzası ile 1282 (1865) tarihi yer alır.Yeşil zemin üzerine altın varakla yazılmış bu kitâbe düzeni kapının iç tarafında da yer almakta, ancak burada Kazasker Mustafa İzzet Efendi’nin hattıyla tarih beyti, Askere Nüzhet kulu tebşîr eder târîhini / Lutf-i Şâh Abdülazîz açtı der-i nasr-ı azîz olan manzume bulunmaktadır.[3]

Seraskerlik makamının giriş kapısı ve arka kısımda görülen Beyazıt Kulesi

Seraskerler listesi

Seraskerlerin listesi şöyledir:[4][5]

Kaynakça

  1. ^ TDV İslam Ansiklopedisi, "Serasker Maddesi". 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2024. 
  2. ^ Öztuna, Yılmaz, "Devletler ve Hanedanlar" Cilt:2, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara (1996), s.1009
  3. ^ TDV İslam Ansiklopedisi, "Bab-ı Seraskeri Maddesi". 3 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2024. 
  4. ^ Sicil-i Osmani, Mehmet Süreyya, Yayına Hazırlayan: Nuri Akbayar, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996, Sayfa:1770-1771, ISBN 975-333-038-3.
  5. ^ Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali (1839 - 1922) Prosopografik Rehber, Sinan Kuneralp, ISIS Press, İstanbul, ISBN 9784281181, 1999

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa</span> 186. Osmanlı sadrazamı

Mehmed Rüşdi, Osmanlı sadrazamı. Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Çırpanlı Abdülkerim Nadir Paşa</span>

Abdülkerim Nâdir Paşa ,93 Harbi sırasında Rumeli Ordusu komutanlığı yapmış Osmanlı Türkü asker.

1. Ordu, Osmanlı Ordusu'nun ordularından biri.

<span class="mw-page-title-main">Diyarbekir (eyalet)</span> Diyarbakır

Diyâr-ı Bekr Eyaleti tam adı Diyâr-ı Bekr Beylerbeyliği, 1515 yılında kurulan Osmanlı Devleti eyaleti. Eyaletin merkezi Diyarbakır'dır. Doğrudan Osmanlı İmparatorluğuna bağlı olarak yönetilmiştir.

Müşîr, Osmanlı Devleti'nin son dönemi ve Türkiye'nin ilk yıllarında kullanılan, günümüzdeki en yüksek askerî rütbe olan mareşale denk olan rütbe.

<span class="mw-page-title-main">Adliye Nezâreti</span>

Adliye Nezâreti ya da Adliye Nazırlığı Son dönem Osmanlı Hükûmetleri'nde bugünkü Adalet Bakanlığı'nın yaptığı işi yapan nazırlıktır. Türkiye'de Cumhuriyet'in kurulmasıyla birlikte önce Ankara'ya taşınmış ve sonrasında ise dilde sâdeleşme çalışmalarının ardından adı "Adalet Bakanlığı" olarak değişmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Maârif-i Umûmiye Nezâreti</span> Osmanlının son dönemlerinde eğitim işlerinden sorumlu bakanlık

Maarif Nazırlığı ya da Maarif Nezareti son dönem Osmanlı Hükümetleri'nde eğitim işlerinden sorumlu olan nazırlıktır.

Damad Mahmud Celaleddin Paşa Osmanlı Padişahı Abdülmecid'in kızı Cemile Sultan'ın eşiydi. Midhat Paşa'yla birlikte Abdülaziz'i tahttan indiren hükûmet darbesine katıldı.

Tophane Müşiri, Osmanlı Devleti'nde 1826'dan 1908'e dek kullanılan ve topçu sınıfının komutanlarına verilen askeri unvandı.

<span class="mw-page-title-main">Ticaret ve Ziraat Nezâreti</span>

Ticaret ve Ziraat Nazırlığı, Osmanlı Devleti'nde ticaret ve tarım işlerinden sorumlu bakanlığa verilen isimdir.

30 Mayıs 1876 Darbesi, Osmanlı padişahı Abdülaziz'in tahttan indirilmesiyle sonuçlanmış bir hükûmet darbesidir.

Hazine-i Hassa Nazırlığı Osmanlı Devleti'nde padişahın özel gelir ve giderlerinden sorumlu nazırlıktı.

<span class="mw-page-title-main">Evkaf-ı Hümâyun Nezâreti</span>

Evkaf Nâzırlığı veya Evkaf-ı Hümâyun Nezâreti,, son dönem Osmanlı hükûmetlerinde vakıf kurumlarından sorumlu olan nâzırlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Maliye Nezâreti</span>

Maliye Nâzırlığı veya Maliye Nezâreti, son dönem Osmanlı hükûmetlerinde maliye işlerinden sorumlu olan nâzırlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Manastır (eyalet)</span>

Manastır Eyaleti, Rumeli Eyaleti'nin kaldırılmasından sonra kurulan Osmanlı eyaletidir. Ayrıca Osmanlı Devletinin en büyük eyaletidir. 1846'da Vidin ve Niş de eyâlet olmuştur. 1864'te kabul edilen Teşkil-i Vilayet Nizammamesiyle Manastır Eyaleti son bulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Selanik (eyalet)</span>

Selanik Eyaleti, bir Osmanlı eyaletidir. 1826'da Rumeli Eyaleti'nin kaldırılmasından sonra kurulmuştur.

Hasan Rıza Paşa ya da Cihan Seraskeri Rıza Paşa Osmanlı Devleti'nin en yüksek askeri rütbesi olan Seraskerlik rütbesine ulaşmış bir asker ve çeşitli hükûmet nazırlıkları ve valiliklerde bulunmuş bir Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Derviş İbrahim Paşa</span> Osmanlı asker ve devlet adamı

Derviş İbrahim Paşa ya da Lofçalı İbrahim Derviş Paşa, Osmanlı asker ve devlet adamıdır. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından Batum limanından Müslüman Gürcüleri zorla göç ettirmesiyle tanınır.

Gürcü Ali Saib Paşa Gürcü asıllı Osmanlı askeri. Vaktiyle Talas’a yerleşen Gürcü bir ailenin oğludur. Doğum tarihi bilinmemektedir. 1851 yılında Mekteb-i Harbiye'den Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle mezun oldu. 1876-1877 Osmanlı-Sırp Savaşı'nda gösterdiği üstün başarılarından dolayı Müşir rütbesine terfi etti.

Zabtiye Nezâreti, Osmanlı Devleti’nde asayiş ve güvenlikten sorumlu bakanlık.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.