İçeriğe atla

Sequoyah (mucit)

Sequoyah
ᏍᏏᏉᏯ
SE-QUO-YAH – History of the Indian Tribes of North America (Kuzey Amerika'nın Kızılderili Kabilelerinin Tarihi)'nden alınan ve 1828'de Charles Bird King tarafından oluşturulan bir taş baskı.
Doğumy. 1770
Tuskegee, Çeroki Milleti (günümüzde Knoxville, Tennessee yakınlarında)
Ölüm1843 (73 yaşında)
San Fernando de Rosa, Coahuila, Meksika (günümüzde Zaragoza, Coahuila, Meksika yakınlarında)
MilliyetÇeroki, Amerikalı
Diğer ad(lar)ıGeorge Guess, George Gist
MeslekGümüşçü, demirci, öğretmen, savaşçı, siyasetçi, mucit, dil bilimci
Evlilik
Sally Benge (e. 1815)
Çocuk(lar)2

Sequoyah (imzasındaki şekliyle ᏍᏏᏉᏯ (Ssiquoya) veya Çerokice olarak ᏎᏉᏯ (Se-quo-ya); İngilizce olarak ise George Gist veya George Guess) (c.1770–1843), Amerika yerlisi Çeroki Milleti'ne mensup bir polimattı. Sequoyah 1821'de bağımsız olarak Çeroki hece yazısını icat etti ve böylece Çerokice okuma ve yazmayı olanaklı kıldı. Sequoyah'ın bu başarısı, yazılı tarihte okuma yazma bilmeyen bir topluma mensup birinin orijinal ve etkili bir yazı sistemi geliştirdiği birkaç seferden biridir. Çeroki hece yazısının geliştirilmesi sayesinde Çeroki milleti, yazılı dile sahip olan ilk Kuzey Amerikalı yerli gruplardan biri hâline geldi.[1] Sequoyah ayrıca Çeroki milletinin önemli bir temsilcisiydi: İki yeniden iskân ile bir toprak alışverişi anlaşmasını imzalamak üzere Washington, DC'ye yolculuk etmişti.[2]

Sequoyah'ın yazısının değerini gören Çeroki Milleti hızlıca yazıyı kullanmaya başladı ve 1825'te onu resmen benimsedi. Bu hece yazısı, büyük oranda ayrılmış Çeroki milletine yeni iletişim yöntemleri ve bağımsızlık hissi kazandırarak Çeroki halkını birleştirdi. 5 yıl içerisinde Çerokilerin okuryazarlık oranı civardaki Avrupalı yerleşimcilerinkini geride bıraktı.

Çeroki hece yazısının uluslararası etkileri de oldu. Hızla yayılan Çeroki hece yazısının; Kuzey Amerika, Afrika ve Asya kıtalarındaki toplam 65 dile ait bilinen 21 yazı sisteminin geliştirilmesine ilham kaynağı olduğuna inanılmaktadır.[]

Kaynakça

  1. ^ "Sequoyah | Biography & Facts". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2021. 
  2. ^ "Sequoyah | The Encyclopedia of Oklahoma History and Culture". www.okhistory.org. 15 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2021. 

Bibliyografi

  • Bender, Margaret. (2002) Signs of Cherokee Culture: Sequoyah's Syllabary in Eastern Cherokee Life. Chapel Hill: University of North Carolina Press.
  • Feeling, Durbin. Cherokee-English Dictionary: Tsalagi-Yonega Didehlogwasdohdi. Tahlequah, Oklahoma: Cherokee Nation, 1975: xvii
  • Holmes, Ruth Bradley; Betty Sharp Smith (1976). Beginning Cherokee: Talisgo Galiquogi Dideliquasdodi Tsalagi Digoweli. Norman: University of Oklahoma Press. 0-8061-1362-6.
  • Foreman, Grant, Sequoyah, University of Oklahoma Press, Norman, OK, 1938.
  • Langguth, A. J. Driven West: Andrew Jackson and the Trail of Tears to the Civil War. New York, Simon & Schuster. 2010. 978-1-4165-4859-1.
  • McKinney, Thomas and Hall, James, History of the Indian Tribes of North America. (Philadelphia, PA, 1837–1844).
  • McLoughlin, William G., After the Trail of Tears: The Cherokees' Struggle for Sovereignty 1839 – 1880. University of North Carolina Press. Chapel Hill. 1993. 0-8078-2111-X.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Sequoyah ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
Wikisource has the text of the 1920 Encyclopedia Americana article Sequoyah.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Oklahoma</span> Amerika Birleşik Devletlerinde eyalet

Oklahoma, ABD'nin merkezi güney bölgesinde yer alan eyaletidir. Oklahoma, 50 ABD eyaleti arasındaki en geniş 20. ve en kalabalık 28. eyalettir. Eyaletin adı Çoktav dilinde "kızıl millet" anlamına gelen okla ve humma kelimelerinden türetilmiştir. Eyaletin en büyük şehri ve başkenti Oklahoma City'dir.

<span class="mw-page-title-main">Apaçiler</span> Amerika Birleşik Devletlerinin yerli halklarından oluşan birkaç grup

Apaçiler ya da Apaşlar, Amerika Birleşik Devletleri'nin Arizona, New Mexico ve Oklahoma eyaletlerinde yaşayan, Güneybatı Kızılderilileri kültür grubundan, Atabaskların Güney Atabaskları bölümünden ve Güney Atabask dillerine giren Ova Apaçicesi, Hikarilaca, Lipanca, Meskalero-Çirikavaca ile Batı Apaçicesi adlı dilleri konuşan Kızılderilileri topluca niteleyen ortak addır. Kendilerini Apaçi olarak nitelendiren kişi sayısı 2000 yılı rakamlarına göre 56.060 olup en yakın akrabaları Navaholardır.

Ku Klux Klan (KKK), 24 Aralık 1865'te ABD'nin Tennessee eyaletinde kurulan, siyahi karşıtı, beyaz üstünlükçüsü ve göçmen karşıtı, ırkçı bir gizli örgüt. Kurucuları; Büyük Büyücü olarak bilinen Nathan Bedford Forrest, Yüzbaşı John C. Lester, Binbaşı James R. Crowe, John B. Kennedy, Calvin Jones, Richard R. Reed ve Frank O. McCord'dır. "Birth of a Nation" filmi ile kendilerini bildirmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Algonkinler</span>

Algonkinler, Kanada'nın Québec ve Ontario eyaletinde yaşayan Anişinabelerden Algonkin halklarının Kuzey Algonkinleri grubundan Kuzeydoğu Kızılderilileri kültür grubundan bir Kızılderili halkı. Diğer Kanada Kızılderilileri gibi Algonkinler de yasal olarak Kızılderili rezervi adı verilen kamp benzeri toplama yerleşimlerde yaşamak zorundadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Pushmataha</span>

Pushmataha, Mississippi'de yaşayan bir Kızılderili kabilesi olan Çoktavlar'ın önemli bir şefidir. 1805 yılında kabilesinin başına geçti. Amerika Konfederasyonu'na katılması için Tecumseh Pushmataha'yı ikna etti ve 1812 Savaşı'nda Büyük Britanya'ya karşı savaştı. Amerikan ordusunda onun bu başarısından dolayı Kızılderili General diye anılmaya başlandı. 1824 yılında Washington'da solunum yolu hastalığı sebebiyle öldü.

Ann Fienup-Riordan, Amerikalı kültürel antropoloji uzmanı olan antropolog.

<span class="mw-page-title-main">Amerikan Kızılderili Hareketi</span>

Amerikan Kızılderili Hareketi ABD'de Minneapolis, Minnesota'da 1968 yılında spiritüellik, liderlik ve egemenlik gündemi üzerine kurulan Kızılderili aktivist organizasyonudur. Organizasyonun kurucuları Dennis Banks, George Mitchell, Herb Powless, Clyde Bellecourt, Harold Goodsky, Eddie Benton-Banai ve pek çok sayıda Minneapolis yerlileridir. Oglala Lakota doğumlu Russell Means, 1970'lerde protestolara dahil olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Kızılderili Tehciri</span>

Kızılderili Tehciri, 19. yüzyılda Amerika Birleşik Devletleri'nin yönetiminin politikası olarak, güneyde Mississippi Nehri'nin doğusunda yaşayan Amerika Birleşik Devletleri Kızılderililerinden Çerokiler, Çikasovlar, Çoktavlar, Krikler ve Seminolelerden oluşan Beş Uygar Kabilenin MississippiNehri'nin batısına ve kuzeydeki daha ufak kabilelerin Kızılderili Toprakları'na tehcir ettirilmesidir. Kızılderili Tehcir Yasasının Amerika Birleşik Devletleri başkanı Andrew Jackson tarafından 26 Mayıs 1830 tarihinde imzalanmasından sonra yürürlüğe konmuştur. Tehcire karşı direniş gösteren kimi kabileler Kızılderili Savaşları denen bir dizi savaşa girmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Kızılderili savaşları</span> Kuzey Amerika yerlilerinin beyaz yerleşimciler tarafından boyunduruk altına alınması

Kızılderili savaşları ya da ABD Kızılderili savaşları, Yeni Dünya'da Kuzey Amerika'nın yerlisi ABD Kızılderilileri ile Eski Dünya'dan gelen Avrupalı göçmen yerleşimciler arasında patlak veren ve 1622-1924 yıllarında aralıklı olarak asırlara yayılan Amerikan Bağımsızlık Savaşı öncesi ve sonrası bir dizi çatışmalar silsilesidir. Savaşın ana sebebi, keşfedildiği andan itibaren Amerika kıtasını doğudan işgal etmeye başlayan Avrupalı sömürgecilerin sürekli artması ve bu artış sonunda yerlileri batıya sürmeleridir. Bu savaşlar Amerika kıtasının doğu kıyısından batı kıyısına kadar genişlemenin mukadder olduğunu ifade eden Kader Manifestosu gibi ideolojiler tarafından teşvik edildiği gibi, politik kaygıyla zorla ya da antlaşmalarla Kızılderili Tehciri gibi etnik temizlik hareketleri de savaşların tetikleyici unsurlarıdır. Bu savaşlar sırasında ABD Kızılderili katliamları da görülür.

<span class="mw-page-title-main">Amerika yerlisi yazarlar listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Amerika yerlisi yazarlar listesi, Alaska'dan Arjantin'e Amerika yerlilerinden tanınmış yazarların listesidir. Yasal olarak Kızılderili/Eskimo/Métis statüsü olanlar ile bağlı olduğu yerli toplumunca tanınanlar dahil edilmiştir

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Amerika'daki Kızılderili katliamları listesi</span>

Kuzey Amerika'daki Kızılderili katliamı, Amerika'nın Avrupalılarca sömürgeleştirilmesi sürecinde çoğunlukla Amerika Birleşik Devletleri topraklarında ABD Kızılderililerine karşı Avrupa'dan göç eden Beyaz yerleşimciler ile bunların soyundan gelen Amerikalılar tarafından gerçekleştirilen katliamları nitelendirdiği gibi, Kızılderililer tarafından diğer Amerika yerlilerine ya da Beyaz yerleşimcilere karşı yapılan katliamları da belirtir. Katliamların bir kısmı ABD Kızılderili savaşlarının parçası olarak gelişmiştir.

ABD Kızılderilileri federal kabileleri ya da federal olarak tanınan ABD Kızılderili kabileleri, Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı Alaska eyaleti dışında Kıta ABD'sinde yaşayan ABD Kızılderililerinin oluşturduğu ve Kızılderili İşleri Bürosu tarafından federal olarak tanınan kabile birlikleridir ya da "kabile" (tribe) statüsü alan Kızılderili rezervasyonu sakinlerinin topluca resmi adlarıdır. İlgili yasalar gereği oluşturulan kabile birlikleri bu sayede ABD hükûmetince kolayca izlenebilir duruma gelmiştir ve güncel liste Federal Register adlı resmi gazetenin 2012 yılındaki sayısında yayımlanmıştır. Buna göre ABD Kızılderilileri 566 kabile birliğinden oluşur ve her biri bağımsız federal yapı olarak tanınır. Alaska eyaletindeki benzerleri ise Alaska yerlileri kabile birlikleridir. Federal olarak tanınmayıp eyalet bazında tanınan kabileler ise ABD Kızılderilileri eyalet kabileleri adı altında listelenir.

<span class="mw-page-title-main">Will Rogers</span>

William Penn Adair "Will" Rogers Amerikalı vodvil sanatçısı, mizahçı, sosyal yorumcu ve sinema oyuncusu. 1920'lerde ve 1930'larda dünyanın en bilinen ünlülerinden birisiydi.

<span class="mw-page-title-main">Wes Studi</span> Amerikalı sinema oyuncusu

Wesley Studie Çeroki halkından olan Amerikan Yerlisi dizi ve sinema oyuncusudur.

<span class="mw-page-title-main">Çeroki mitolojisi</span>

Çeroki ruhani inançları, Çeroki halkı arasında ortak olarak inanılır - Güneydoğu Woodlands'a özgü yerli Amerikan halkları ve bugün esas olarak Kuzey Carolina ve Oklahoma'daki bölgelerde yaşar. Bazı inançlar, korundukları hikâyeler ve şarkılar, korundukları farklı topluluklarda biraz farklı biçimlerde mevcuttur. Ama çoğunlukla, birleşik bir teoloji sistemi oluşturuyorlar.

<span class="mw-page-title-main">Ben Johnson (oyuncu)</span> Amerikalı sinema oyuncusu (1918 – 1996)

Francis Benjamin " Ben " Johnson Jr. Amerikalı sinema ve televizyon oyuncusu, dublör ve dünya şampiyonu olmuş bir rodeo kovboyu idi. Uzun ve yapılı Johnson, binicilikteki uzmanlığıyla Western filmlerindeki birçok role özgünlük getirdi.

<span class="mw-page-title-main">Liberya-Türkiye ilişkileri</span>

Liberya-Türkiye ilişkileri, Liberya ile Türkiye arasındaki dış ilişkilerdir. Türkiye'nin Gana Büyükelçisi 2013'ten beri Liberya'ya akredite edilmiştir. Brüksel'deki Liberya Büyükelçilisi ise Türkiye'ye akredite edilmiştir. 22 Haziran 2018 tarihinde Resmi Gazete'de yayınlanan karara göre Türkiye en kısa zamanda Liberya'nın başkenti Monrovia'da büyükelçilik açacaktır.

İflas; borçlarını ödeyemeyen kişi veya kuruluşların borçlarının bir kısmından veya tamamından kurtulma talebinde bulunabilecekleri yasal bir süreçtir. İflas, çoğu yargı bölgesinde, genellikle borçlu tarafından başlatılan mahkeme süreciyle başlar ve uygulanır.

<span class="mw-page-title-main">Güneybatı Amerika Birleşik Devletleri</span> Amerika Birleşik Devletlerinin coğrafi bölgesi

Güneybatı Amerika Birleşik Devletleri, Amerika Birleşik Devletleri'nin genellikle Arizona, New Mexico ve Kaliforniya, Colorado, Nevada, Oklahoma, Teksas ve Utah'ın bazı kısımlarını içeren coğrafi ve kültürel bir bölgedir. En büyük şehirleri; Phoenix, Las Vegas, El Paso, Albuquerque ve Tucson'dur. 1848'den önce, tarihi Santa Fe de Nuevo México bölgesinde ve Alta California ve Coahuila y Tejas'ın bazı kısımlarında, Nuevo México'nun Pueblos ve İspanyol veya Meksika belediyelerinin dışında yerleşim neredeyse yoktu. Bölgenin çoğu, Amerika Birleşik Devletleri 1848'de Guadalupe Hidalgo Antlaşması ve 1854'te Gadsden'in satın alımı ile bölgeyi alana kadar Yeni İspanya ve Meksika'nın bir parçasıydı.

Şifacı, Amerika'nın yerli halkları topluluğuna hizmet eden bir geleneksel şifacı ve ruhani liderdir. Her bir kültürün kendi dilinde, ruhani şifacılarına ve tören liderlerine verdikleri isimler vardır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.