Seniha Bedri Göknil

Seniha Bedri Göknil
Doğum	1901 İstanbul
Ölüm	4 Haziran 1973 (72 yaşında) İstanbul
Defin yeri	Büyükada
Milliyet	Türk
Etkin yıllar	1920-1973
Evlilik	Bedri Nedim Göknil
Çocuk(lar)	Nazan İpşiroğlu Ulya Vogt Göknil
Akraba(lar)	Zehra İpşiroğlu - torunu Nedim Peter Vogt - torunu
Ödüller	Goethe Nişanı

Seniha Bedri Göknil (1901, İstanbul - 4 Haziran 1973,^[1] İstanbul^[2]) Türk yazar ve Goethe Nişanı sahibi çevirmen.^[3] İlk Türk oyun çevirmenlerden birisidir.^[4] Almanca ve Fransızca bir çok oyunu Türkçeye çevirdi.

Muhsin Ertuğrul ile olan yakın arkadaşlığı sayesinde çevirilere başladıktan sonra oyunlar alanında çevirilerine devam etti. Friedrich Schiller, Henrik Ibsen, Peter Weiss, Ludwig Fulda, Gustav Freytag, Edmund Morris, Hermann Sudermann, Gerhart Hauptmann, William Shakespeare ve Goethe gibi bir çok yazarın eserlerini Türkçeye çevirdi. Goethe'nin "Stella" adlı oyununun çevirisi sonrasında kendisine Goethe Nişanı verildi.^[5][6]

Çocukluğundan itibaren içerisinde bulunduğu manevi hayatını Mevlevilik ile devam ettirdi. Bakan kızı olan Seniha, daha sonra milletvekili olacak olan eşiyle evliliğinden doğan çocukları da aynı zamanda yazarlık ve akademisyenlik yaptı.

1901 yılında İstanbul'da tanınmış ve dindar bir aristokrat ailenin kızı olarak doğdu.^[3][5] Babası Bayındırlık Bakanı ve Başbakan Danışmanı Giritli Ziya Bey ve annesi Dilistan Hanımefendi'dir. Notre Dame de Sion Lisesini bitirdikten sonra, okuldan da aldığı yabancı dil eğitimi sayesinde ve edebiyata olan ilgisiyle çevirilere başladı.^[3] Önce özel eğitim ile Fransızca, ardından ise 1930'lu yıllarda nitelikli çeviri yapabilecek seviyede Almanca öğrendi.^[3][7] Bir çok kez yurtdışına seyahat etti.^[8] 60 yaşından sonra ise Şâbân-ı Velî'nin (Pir) gazellerinin orijinallerini okuyabilmek için Şefik Can'ın tavsiye ve gayretleriyle Farsça öğrendi.^[3]

Göknil, maneviyata önem verdi. 1960 darbesinden sonra Mevlevîliğe yöneldi.^[8] Mevlevîlikte Midhat Bahari'ye intisaplı idi. Ailesinin manevi büyükleri olarak gördüğü Esad Erbilî tarafından doğumundan itibaren ilgi gösterildi.^[3] Erbilî, Osmanlı'nın son dönemlerinde Şam valisi olarak görev yapan Ahmet Nedim Göknil Bey'in oğlu Bedri Nedim Göknil ile Seniha Bedri Göknil'i Erenköy'deki köşkünde tanıştırarak evlenmelerine vesile oldu.^[3]

Göknil, Aynı zamanda Göztepe'de bulunan villasında zaman zaman sohbetler verdi.^[3]

Ayten Lermioğlu'nun kaleme aldığı Hz. Mevlâna ve Yakınları eserinde şöyle bahseder;

“Bu güzel levha, Mevlânâ hayranı, faziletli insan, muhterem Seniha Bedri Göknil Hanımefendi’nin Mâder Sultân Türbesi’ne niyâz armağıdır.”^[9]

Çevirmenlik hayatı boyunca Friedrich Schiller, Henrik Ibsen, Peter Weiss, Ludwig Fulda, Gustav Freytag, Edmund Morris, Hermann Sudermann, Gerhart Hauptmann, William Shakespeare ve Johann Wolfgang von Goethe gibi birçok yazarın eserlerini Türkçeye çevirdi.^[10] Muhsin Ertuğrul ile kurduğu çok yakın arkadaşlık sonucunda çevirilerine bir çok tiyatro eserini ekledi.^[3]

Goethe'nin "Stella" adlı oyunun çevirisindeki çalışmaları ve başarısı sebebiyle 1933'te kendisine Goethe Nişanı verildi.^[5][6] Çevirisini 1932 yılında yaptığı ve sahnelenen oyunun kitabı 1946 yılında basıldı.^[11]

Daha sonra torunu Zehra İpşiroğlu tarafından bazı eserleri günümüz diline çevrildi.^[8] Torunu tarafından yazılan bir makalede, Peer Gynt, torunu tarafından çevirdikten sonra İş Bankası Yayınları - Klasik Oyunlar Dizisi'ne eklenilmek istemiş fakat Göknil'in İsviçreli olan yeğenleri tarafından fazla önemsenmediği, İş Bankası Yayınları'nın da esneklik sağlamaması nedeniyle tekrar yayınlanamadığı öne sürüldü.^[8] Oyun basılmasa da tiyatrolarda sahnelendi.^[4]

Çevirilerini yaptığı oyunlar 1923-1971 yılları arasında özellikle İstanbul Şehir Tiyatroları olmak üzere Devlet Tiyatrosu, Kent Oyuncuları ve Oraloğlu Tiyatrosu'nda sahnelendi.^[12][13] Türk ti­yatrosunun kuruluş yıllarında, özellikle Alman ve İskandinav edebiyatlarından seçerek Türkçeye çevirdiği oyunlarla ve yazdığı yazılarla Türk tiyatrosunun gelişiminde önemli rol oynadı.^[14][15]

Muhsin Ertuğrul tarafından sahnelenen "Faust" adlı eseri Türkçeye çevirdi.^[16][17][18] 1935 yılında^[19] eserin Mederov tarafından sahneye uyarlanmış metnini çevirdi.^[20][21] İlk versiyonunu uzun bulan Muhsin Ertuğrul'un önerileriyle çeviriyi oyundan önce tekrar düzenledi.^[22]

Evlendiklerinde tütün tüccarlığı yapmakta olan Bedri Nedim Göknil daha sonra Demokrat Parti'den 4. Dönem İstanbul Milletvekili oldu.^[23] Evlendikten sonra ise Ayaspaşa semtine taşındılar.^[24] Sade ve manevi bir hayat sürdü.^[5] Bu evlilikten ileride sanat tarihçisi olacak olan Nazan ve Ulya adında iki kız çocuğu oldu.^[3]

Nazan ilerleyen yıllarda sanat tarihçisi olan Mazhar Şevket İpşiroğlu ile evlendi. 2015'te öldü.^[25] Bu evlilikten yazar ve tiyatro eleştirmeni olan Zehra doğdu.

Diğer kızı ise 1921 doğumlu Ulya Vogt Göknil'dir. Ulya eğitimini tamamladıktan sonra sanat mimarlık tarihçisi olarak İsviçre'ye kalıcı olarak yerleşti ve Zürihli sanat tarihçisi Adolf Max Vogt ile evlendi. 2014 yılında öldü.^[26] Bu evlilikten İsviçreli hukuk uzmanı ve yazar olacak olan oğulları Nedim Peter Vogt doğdu.^[27]

Göknil, 4 Haziran 1973'te öldü. 6 Haziran 1973'te Teşvikiye'de kılınan cenaze namazının ardından Büyükada'daki aile mezarlığına gömüldü.^[1]

• Faust (Goethe, 1935)
• Kral Lir (Shakespeare 1937, 3. basım 1967)
• Dünya Edebiyatın­dan Seçme Piyesler (1938)
• Don Carlos (Schiller, 1943)
• Brand (İbsen, 1945)
• Stella (Goethe, 1946)
• Wallastein’in Trilogyası I. Wallanstein ‘in Karargâhı (Schiller, 1946)
• II. Piccolomini’ler (Schiller, 1947)
• Wilhelm Tell (Schiller,1949)
• Namus (Suderman, 1950)
• Wallanstein’in ölümü (Schiller, 1952)
• İtalya Seyahati (Goethe, 1953)
• Gazeteciler (Freytag, 1956)
• Peer Gynt (İbsen, 1956)
• Haydutlar (Schiller, 1958)
• Yalan Söyleyenin Vay Hâline (Grillparzer, 1958)
• Güneş Batarken (Hauptmann, 1959)
• Mara (Weis, 1968)