İçeriğe atla

Senato (Roma)

Roma Senatosu (Latince: Senatus), MÖ 509'da kurulan Roma Cumhuriyeti ve onun devamı Roma İmparatorluğu'nun başlıca yönetim meclisidir. Batı Roma İmparatorluğu 5. yüzyılda sona erdiyse de Roma Senatosu 6. yüzyılın sonlarına kadar toplanmaya devam etmiştir. Senatus kelimesi Latincede yaşlı anlamına gelen senexden gelir. Etimolojik olarak Senato "Yaşlılar Meclisi" demektir.

Tarihi

Roma Senatosu 'ndaki oturma düzeninin temsili: Cicero Catilina'yı suçluyor, bir 19. yy freskinden.
Roma Forumu'nda bulunan Curia Julia, Roma Senatosu 'nun merkezi.

İnanışa göre Senato, efsaneye göre Roma'nın kurucusu olan Romulus tarafından Patres (Babanın çoğulu) denilen 100 aile reisinden oluşan bir danışma kurulu olarak kurulmuştu. Daha sonra cumhuriyetin kuruluşu sırasında (efsaneye göre) Lucius Junius Brutus senatörlerin sayısını üç yüze çıkardı. Bunlara aynı zamanda Conscripti (Askere alınmış) deniyordu zira Brutus tarafından askere alınmışlardı. Bu noktadan sonra senato üyelerine Patres et Conscripti, zamanla da Patres Conscripti (Asker Babalar) denmeye başlandı.

Roma halkı iki sınıfa ayrılıyordu. Senato ve halk (Senatus Populusque Romanus'un kısaltması olan SPQR'da da görüldüğü gibi). Halk senato üyesi olmayan Roma vatandaşlarından oluşuyordu. Yerel güç comitia centuriata, comitia tributa ve concilium plebis (pleb konseyi) aracılığıyla Roma halkının elinde toplanmıştı. İki komis, konsey gibi yasa çıkarırdı ancak konsey ayrıca magistraları (memurlar) da seçerdi. Senatonun yasama gücü yoktu. Yalnızca Pleb Konseyi'ne önerilerde bulunurdu.

Yine de senatonun Roma siyasetinde hatırı sayılır bir siyasi gücü (auctoritas) vardı. Elçileri gönderen ve kabul eden resmî yapı senatoydu ve eyalet valileri de dahil olmak üzer kamu arazilerinin idaresi için memurları tayin ederdi. Savaşları senato yönetirdi ve devlet tahvillerini de tahsis ederdi. Şehrin baş magistralarını, konsüllerini ve acil durumlarda diktatörü senato tayin ederdi. Cumhuriyetin son dönemlerinde senato sıkıyönetim ilan eden ve konsülleri "cumhuriyete hiçbir zarar gelmeyecek şekilde sorunlarla ilgilenmek" üzere güçlendiren senatus consultum ultimum adı verilen kavramı geri getirerek diktatörlük kurmaktan vazgeçmiştir.

Concilium Plebis'in aksine Senato, Comitia Centuriata ve Comitia Tributa gibi belirli dinî kısıtlamalar altında faaliyet gösteriyordu. Yalnızca kutsal tapınaklarda toplanabiliyordu. Çoğu zaman bu mekân Curia Hostilia olurdu. Ancak yeni yıl törenleri Jupiter Optimus Maximus tapınağında ve savaş toplantıları Bellona tapınağında yapılırdı. Oturumlar toplu dua, kurbanlı sunumu ve kuş falına bakıldıktan sonra başlardı. Senato yalnızca gündoğumuyle günbatımı arasında toplanabilirdi ve diğer meclisler oturum halindeyken toplanamazdı.

Üyelik

Cumhuriyetin orta ve geç dönemlerinde Senatonun yaklaşık 300 üyesi vardı. Geleneksel olarak çoğunluğun oyunu alan tüm magistralar - questorlar, aedileler (curuliler ve plebler), praetorlar ve konsüller - yaşam boyu Senato üyesi oluyorlardı. Ancak sulh hâkimlerinin senatoya dahil olması tarih içinde çeşitlilik göstermiştir. Magistra olarak seçilmemiş olan senatörlere senatores pedarii denirdi ve konuşmalarına izin verilmezdi. Sayıları Sulla döneminde çarpıcı biçimde artmıştır ve MÖ 78-49 yılları arasında pedariinin neredeyse yarısı (yüzde 49,5) novi homines (yeni adamlar) idi. Bunlar daha evvel ailesinden üst düzey magistralık yapmamış kimselerdi. Pedariinin dışında novi hominesin sayıları daha düşüktü. Sulh hâkimlerinin (tribunus) yaklaşık yüzde 33, aedilelerin yaklaşık yüzde 29, praetorların yüzde 22 ve konsüllerin yalnızca yüzde 1'i gerçek novi hominesden oluşuyordu.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Antik Roma</span> İlk Çağın en büyük ve en güçlü medeniyeti

Antik Roma, MÖ 9. yüzyılda İtalya Yarımadası'nda kurulan Roma şehir devletinden doğarak tüm Akdeniz'i çevreleyen bir imparatorluk hâline gelen medeniyetin adıdır. Yaklaşık 2.200 yıl boyunca varlığını sürdürmüş olan Roma uygarlığı bir monarşiden oligarşi ve cumhuriyetin bileşimi bir demokrasiye ve daha sonra da otokratik bir imparatorluğa dönüşmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Roma Krallığı</span> Antik Romada kralların hüküm sürdüğü dönem

Roma Krallığı, Antik Roma döneminde Roma şehri ve topraklarının monarşi ile yönetildiği dönemdir. Efsaneye göre Roma'yı Romulus ve Remus kardeşler kurmuştur. Eski çağ tarihçileri, Roma Krallığı'nın başlangıcı olarak MÖ 753 tarihini verirler. Roma’nın krallık dönemi politik tarihi hakkında bilinenler oldukça azdır. Arkeolojik bulgulara göre Roma krallık döneminde geniş caddelerin ve görkemli yapıların inşa edilmeye başlandığı büyük bir şehir olma yolundaydı. Roma henüz bu dönemde Latium bölgesinde yaşayan Latin şehirleri birliğinin önderiydi. Etrüskler, üzerinde egemenlik kurdukları Latin köylerini birleştirip Roma kentini kurarken yerli halkı kentin kurulmasında zorla çalıştırmışlar. Bu durum iki toplumun arasını açmıştır. Latin halkının zamanla güçlenen aristokratları, iki buçuk yüzyıl sonra ayaklanarak MÖ 509 yılında Etrüsk kralını kovmuşlar ve Roma Cumhuriyeti'ni kurmuşlardır.

<span class="mw-page-title-main">Roma Cumhuriyeti</span> Antik Romanın cumhuriyetle yönetildiği dönem

Roma Cumhuriyeti, Antik Roma uygarlığında hükûmetin cumhuriyet şeklinde işlediği dönem. Geleneksel olarak MÖ 509 yılında krallığın devrilmesiyle başlayan dönemdir. Bu dönemde ilk iki yüzyıl boyunca, Cumhuriyet toprakları İç İtalya'dan bütün Akdeniz dünyasına kadar genişledi. Sonraki yüzyılda Roma; Kuzey Afrika, İber Yarımadası, Yunanistan ve şu anki Güney Fransa'da egemenlik kurarak daha da büyüdü. Roma Cumhuriyeti, son iki yüzyılı sırasında, hem Fransa'nın kalanına hem de Makedonya ile Anadolu'nun büyük kısmına egemen oldu.

<span class="mw-page-title-main">Gaius Marius</span> Romalı devlet adamı ve general

Gaius Marius Romalı asker ve kariyeri boyunca eşi benzeri görülmemiş biçimde dördü art arda olmak üzere toplam yedi kere Konsül seçilmiş siyasetçi. Topraksız vatandaşların (proleterlerin) askere alınması ve lejyonların piyade taburları şeklinde yeniden örgütlenmesi gibi çarpıcı yenilikleri içeren Marius Reformları ile tarihe geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Marcus Aemilius Lepidus</span>

Marcus Aemilius Lepidus MÖ 1. yüzyılda yaşamış patrici sınıfından Romalı bir siyasetçiydi. İkinci Triumvirate içinde yer almıştır. Babası Marcus Aemilius Lepidus Roma Cumhuriyeti'ne karşı bir isyanda yer almış bu yüzden öldürülmüştü.

<span class="mw-page-title-main">Princeps senatus</span>

Princeps senatus Roma Senatosu'nun kıdemli üyeleri arasındaki birinci senatör. Resmi olarak cursus honorum dışında olmasına ve imperium yetkisi olmamasına rağmen, bu unvanı taşıyan senetöre çok büyük bir prestij sağlardı.

<span class="mw-page-title-main">Promagistratus</span>

Promagistra, magistra yetkisine ve sıfatına sahip ancak henüz magistral makama sahip olmayan kamu görevlisi.

<span class="mw-page-title-main">Decemviri</span> Decemviri, Latince "On Adam " anlamına gelen Roma Cumhuriyetinin bir misal mahkemesidir

Decemviri, Roma Cumhuriyeti'nde bir görevi yerine getirmeleri için atanmış ve Latince "On Adam" anlamına gelen terim. Bu on kişilik görev takımları, Konsüler imperium ile kanunların yazılması, açılan davaların değerlendirilmesi, kurbanların kesilmesi ve kamu arazilerinin bölüştürülmesi gibi değişik konularda görev yapmak üzere atanmışlardır.

Servius Tullius, Antik Roma Krallığı'nın MÖ 578-MÖ 535 yılları arasında tahta çıkmış altıncı ve Etrüsk hanedanının ikinci Roma Kralı.

<span class="mw-page-title-main">Tribün</span>

Tribün, Roma Cumhuriyeti ve İmparatorluğunda 2-3 seçilmiş magistyra ve idari veya askerî görevlilerce paylaşılan unvan. Kelime, Antik Roma'da insanların askerlik ya da oy verme amacıyla bölünmüş oldukları kabile anlamındaki Tribe (tribus) sözcüğünden türetilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Marcus Junius Brutus</span>

Marcus Junius Brutus veya Quintus Servilius Caepio Brutus, Romalı askerî ve politik lider. Roma Cumhuriyeti diktatörü Julius Caesar'a karşı senatoda yapılan saldırı ile tanınır. Bazı kaynaklarda Julius Caesar'ın evlatlık, bazı kaynaklarda ise öz oğlu olduğu söylenir.

Optimates Roma Cumhuriyetinin son dönemlerinde ortaya çıkmış olan aristokratik klik. Taraftarları, Halk meclislerinin ve Plebler Tribünlüğünün gücünü sınırlayarak, aristokratlar için tahsis edilmiş olan Senatonun yetkilerini genişletmeyi amaçlamışlardır. Özellikle, tribünler, halk meclisleri ve askerleri tarafından desteklenen kudretli generallerin yıldızlarının parlamaya başlaması ile Senato ve aristokrasinin el değiştirebileceği endişesi taşımışlardır. Muhalifleri populares olarak adlandırılmışlardır.

Marcus Livius Drusus Claudianus, Roma Cumhuriyeti'nin sonlarına doğru Senatör olarak görev yapmış olan Roma soylusu. Marcus, Appius Claudius Pulcher adıyla doğmuştur. Patrici sınıfından gelen Cladius ailesine mensuptur. Suetonius'a göre, Marcus doğrudan konsül ve censor Appius Claudius Caecus'un soyundan gelir.

<span class="mw-page-title-main">Cursus honorum</span>

Cursus honorum, Roma Cumhuriyeti ve İmparatorluğun erken döneminde kamu yönetimine talip olan politikacıların ardışık olarak üstlenmek durumunda oldukları kamusal görev düzeni. Senatoryal sınıftan erkekler için tasarlanmıştır. Cursus honorum, askeri ve politik alanda yönetimsel memuriyetlerin bir karışımını ihtiva eder. Her bir göreve seçilmek için yaş sınırı vardır. Birbirini takip eden görevler arasında belirli bir süre olup aynı göreve yeniden seçilmek kanunla yasaklanmıştır. Bu kurallar, cumhuriyetin sonlarına doğru değiştirilmiş ve zaman zaman görmezden gelinmiştir. Örneğin normal şartlarda görev süresi bir yılla sınırlı olduğu halde Gaius Marius Konsüllük görevini beş yıl süre ile MÖ 104 - 100 arasında sürdürebilmiştir. Resmi olarak bürokratlar için bir fırsat olarak sunulsa da bu görevler çoğunlukla kişisel itibarın yükseltilmesi için bir fırsat olarak kullanılmıştır. Lucius Cornelius Sulla'nın yaptığı reformların ardından yeni bir göreve getirilmek ya da aynı görevi tekrar üstlenmek için on yıllık bir süre gerekiyordu.

<span class="mw-page-title-main">Senato (Bizans)</span>

'Senato Roma İmparatorluğu'ndaki Senato'nun devamıdır. I. Konstantin tarafından 4. yüzyılda kurulmuştur. Yüzyıllarca varlığını sürdürmesine rağmen etkisi giderek azalmış ve en sonunda 13. yüzyılda ortadan kalkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tiberius Gracchus</span>

Tiberius Sempronius Gracchus, Romalı komutan, politikacı ve tribün. Gracchus kardeşlerin büyüğü. Agrarian Reformu da denen toprak reformunun mimarı.

Comitia Centuriata, Roma'nın altıncı kralı Servius Tullius döneminde, esasen askeri ve mali zorunluluklar sonucu kurulan meclis.

Roma Krallığı Senatosu, Roma Krallığı'ndaki siyasi bir kurumdu. Senato kelimesi, "yaşlı adam" anlamına gelen Latince "senex" kelimesinden türemiştir. Bu nedenle, senato kelimenin tam anlamıyla "yaşlılar kurulu" anlamına gelir ve "Yaşlılar Konseyi" olarak tercüme edilir. Roma'nın kuruluşundan yüzyıllar önce Roma'ya yerleşen tarih öncesi Proto Hint-Avrupalılar, kabile toplulukları halinde yapılandılar. Bu kabile toplulukları genellikle kabileleri üzerinde en yüksek yetkiye sahip olan aristokrat bir kabile yaşlıları kurulu tarafından idare ediliyordu. Tiber kıyılarına yerleşmiş olan bu ilk kabileler sonunda gevşek bir konfederasyon halinde toplandılar ve daha sonra bölgeye dışarıdan gelebilecek "işgalcilere" karşı korunmak için bir ittifak kurdular.

Roma İmparatorluğu'nun yasama meclisleri, Roma İmparatorluğu'ndaki siyasi kurumlardı. İkinci Roma İmparatoru Tiberius'un hükümdarlığı sırasında, Roma meclisleri (komiteler) tarafından sahip olunan yetkiler senatoya devredildi. Meclislerin etkisizleştirilmesi, onların Roma'nın ayaktakımından oluşmalarının yanında başka nedenlerle de kaçınılmaz hale gelmişti. Seçmenler, genel olarak, önlerine konulan önemli sorunların ve soruların esası konusunda bilgisizdi ve çoğu zaman oylarını en yüksek teklifi verene satmaya istekliydiler.

Lucius Aurelius Cotta, Romalı bir yargıç, MÖ 154 yılının plebler tribünü ve MÖ 144 yılının konsülüydü.