İçeriğe atla

Semizotu

Semizotu
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Plantae
Klad Angiosperms
(Kapalı tohumlular)
Klad Eudicots
(İki çenekliler)
Klad Core eudicots
Takım: Caryophyllales
Familya: Portulacaceae
Cins: Portulaca
Tür: P. oleracea
Portulaca oleracea
L.

Semizotu ya da pirpirim (Portulaca oleracea), semizotugiller familyasından bir bitki olup yaprakları salata olarak ya da ıspanak gibi pişirilerek yemeklerde kullanılan bir sebzedir. Kökeni Ortadoğu ve Hindistan olmakla birlikte dünyanın birçok bölgesinde bulunmaktadır.

Sebzeler arasında en fazla miktarda Omega-3 içerdiği anlaşılmıştır.[1]

Etimolojisi

"Semiz", bilinen ilk Eski Türkçe metin olan Orhun Yazıtları'nda karşılaşılabilen[2] bir kelime olup "şişman; eti yağlı, tav" anlamlarına gelmektedir.[3] "Semizotu" adı ise ilk olarak Yadigâr-ı İbnî Şerif'in yaklaşık 1421 tarihli yazılarında ortaya çıkar.[2]

Nişanyan Sözlük'e göre "pirpirim" adının "nihai kaynağı ve alıntı yönleri açık değildir", ancak orada üç ihtimal verilmiştir. "Pirpirim", aynı bitkiyi ifade eden Ermenice փրփրեմ (prprem), Kürtçe pirpir/pirpar veya Farsça پرپرن/پرپرى (parparan/parparī) kelimelerinin herhangi birisinden türemiş olabilir.[4]

Yiyecek olarak kullanımı

Semizotu

Semizotu ABD gibi bazı ülkelerde çabuk yayılan arsız bir bitki olarak tanınır ve yemeklerde kullanılmaz. Buna karşılık Asya ve Avrupa'da ekşimsi ve tuzlumsu tadı nedeniyle sevilerek yenir. Kullanımı ıspanağa çok benzer. Çiğ olarak salatalara konur. Yoğurtlu olarak yenir. Ya da etli yemeklerde veya böreklerde pişirilerek kullanılır.

İçeriği

Büyük oranda Omega-3 içeren semizotunun 100 gramında şunlar yer alır:

Enerji değeri42 kJ
Karbonhidrat1 gram
Protein1 gram
Yağ0,2 gram
C Vitamini20 mg
Karoten1,70 mg
Vitamin B10,06 mg
Vitamin B20,04 mg
Kalsiyum130 mg
Demir3 mg

Yabancı ot olarak tarıma zararı

Yakma yöntemi de denilen alevlemeye dayanıklı yabancı ot türleri arasında yer alır.[5]

Kaynakça

  1. ^ Byrne, R. and McAndrews, J. H. (1975), Pre-Columbian puslane (Portulaca oleracea L.) in the New World. Nature 253:726-727
  2. ^ a b Semiz 1 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Nişanyan Sözlük, 29 Haziran 2020 tarihinde erişilmiştir.
  3. ^ Semiz 5 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - TDK Sözlük, 29 Haziran 2020 tarihinde erişilmiştir.
  4. ^ Pirpirim 30 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Nişanyan Sözlük, 29 Haziran 2020 tarihinde erişilmiştir.
  5. ^ Y. E. Kitiş (2010), Yabancı Ot Mücadelesinde Yeni Bir Yöntem: “Alevleme” 26 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Tarım Türk Dergisi, Sayı : 24, 52-54 s

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Cacık</span> Türk mutfağından soğuk çorba ve meze

Cacık, yoğurt, su, salatalık ve sarımsak ile yapılan soğuk Türk mezesi olarak bilinse de içine birçok sebze katılarak yapılan çeşitleri vardır. En çok bilinen çeşidi salatalık cacığıdır.Nane, yeşil soğan, kekik, dere otu, zeytinyağı vb malzeme ile zenginleştirilebilir. İçine rendelenmiş havuç ve marul katılan cacığa ise kış cacığı denir. Yunan mutfağında Τζατζίκι (caciki) olarak bilinen bir çeşidi yapılır. Daha kıvamlı olup sos ya da meze olarak tüketilir.

<span class="mw-page-title-main">Vejetaryenlik</span> Et içeren gıdaları kullanmayı reddeden yaşam tarzı

Vejetaryenlik ya da etyemezlik, çeşitli nedenlerle et, balık, deniz ürünleri, kümes hayvanları, çift toynaklılar tüketmemeye denir. Ayrıca, hayvan kesiminin tüm yan ürünlerini yemekten kaçınmayı da içerebilir. Et tüketmemenin yanında ayrıca hayvanların ürettiği yumurta, süt, bal vb. ürünleri de yemeyenlere ise veganlar denir. Vejetaryenlik ve veganlığın farkı; vejetaryenlikte bal ve kimine göre süt ile yumurta tüketilirken; veganlar, hiçbir hayvansal ürünü kullanmamaktadırlar. Bunlara istisnâ olarak süt ve süt ürünlerini kullanan lakto-ovo vejetaryenler, ilâveten yumurta yiyip süt ürünlerini tüketmeyen ovo vejetaryenler, diyet süt ürünlerini tüketen, ancak yumurtaları tüketmeyen lakto vejetaryenler vardır.

<span class="mw-page-title-main">Sebze</span> yemek pişirmede kullanılan yenilebilir bitki veya bitkinin bir parçası

Sebze ya da göveri, bitkilerin insanlar veya diğer hayvanlar tarafından yenen kısımlarına verilen isimdir. Sebze terimi, kültürler ve mutfaklar arasında farklı anlamlara gelebilir.

<i>Polygonum cognatum</i>

Madımak ya da madımalak, kuzukulağıgiller (Polygonaceae) familyasından, toprak üstüne yatık sürünücü odunsu gövdeli, ufak pembe çiçekli, çok yıllık yenebilen otsu bitki türü. Cinsin diğer türlerinden oldukça iri yapraklarıyla belirginleşir. Orta Anadolu halk mutfağında besin olarak kullanımı yaygındır ve çiğ «madımak salatası» olarak yenir ya da pişirilerek «madımak aşı, cacığı, mıhlaması, çorbası, yahnisi, böreği, gözlemesi, bükmesi» yapılır. Önceleri yalnızca köylerde rağbet gören ve ilkbaharda yemek için toplanan madımaklar köyden şehre yapılan göçlerle şehirlerde de aranır olduğundan büyük şehirlerde pazarlarda da satılır. Madımak, içerdiği fenolik birleşiklerden dolayı diğer bitkilerin gelişimini engelleyen fitotoksik özelliğe sahip boğucu bitkidir.

<span class="mw-page-title-main">Salata</span>

Salata, genellikle sebze veya meyvelerden oluşan sade karışım ya da üzerine yoğurt ya da salata sosu dökülmesiyle hazırlanan ve yemeklere eşlik eden yiyecek karışımı. Kimi zaman içine et ya da peynir gibi yiyecekler de konulur. Mevsimine ve yapıldığı yöreye özgü sayısız çeşidi yapılır. Antik Çağda Romalılar, Yunanlar ve Persler ot ve yeşillikleri karıştırarak karışık salata benzeri bir yemek yapmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Tekne</span> küçük deniz taşıtı

Tekne ya da bot, su üzerinde kalmak ve hareket etmek amacıyla inşa edilen araçlara verilen genel addır. Genelde polyester veya ahşap malzemeden imâl edilir.

<span class="mw-page-title-main">Skeç</span>

Skeç genellikle bir nükteyle son bulan, az kişili ve yalın, şakalı bir içeriği olan kısa oyundur. Tiyatro tarihinde, birçok farklı tiyatro üslubunda ve oyunlarda tarz olarak belirlenmiş bir yöntemdir.

<span class="mw-page-title-main">Orta Çağ'da Avrupa mutfağı</span> 5. yüzyıldan 16. yüzyıla kadar Avrupa kültürlerinin besinleri, yeme alışkanlıkları ve yemek pişirme yöntemleri

Orta Çağ Avrupa mutfağı, 5. yüzyıldan 16. yüzyıla kadar Avrupa kültürlerinin besinlerine, yeme alışkanlıklarına ve yemek pişirme yöntemlerine verilen genel addır. Bu dönem boyunca beslenme düzeni ve pişirme yöntemleri Avrupa genelinde değişimlere uğramış ve tüm bu değişiklikler Avrupa'nın modern mutfak kültürünün temelini oluşturmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Menekşe</span> genellikle mor renkte çiçek

Menekşe, menekşegiller (Violaceae) familyasına bağlı Viola cinsini oluşturan çoğunlukla saksılarda yetiştirilen bitki türlerinin ortak adı. 400 ile 500 arası türü bulunmaktadır. Dünyanın birçok yerinde yetişebilmekle beraber en çok kuzey yarımkürede yetişir. Ayrıca Hawai ve Güneydoğu Asya'da da yetişebilir. Doğada aydınlık, fakat gölgede ve nemli bölgelerde yetişir.

<span class="mw-page-title-main">Karalahana</span>

Karalahana ya da yaprak lahana, turpgillerden (Brassicaceae), geniş ve kalınca kat kat yaprakları olan, kış sebzesi olarak yetiştirilen ve yaprakları koyu yeşil olan bir lahana çeşididir. Karadeniz halkının temel besin maddesidir. Yaz-kış yenilen bu sebzenin adı Eski Yunanca'daki lahana "yenilebilen sebze" kelimesinden gelmekte ve bölgede (Lazca); Lu farklı yörelerdeki adlarıyla Kelem, Pancar, Pezük (Gürcüce); Şaviphali, ; Kara Mancar olarak da bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Sınır</span>

Sınır veya hudut, hükümetler, devletler veya bir ülkenin idari olarak birbirinden bağımsız bölümleri gibi politik varlıkların coğrafî bitiş noktalarını ya da yasal yetki alanlarını tanımlayan bir terimdir.

<span class="mw-page-title-main">Rumex obtusifolius</span> bitki türü

Yabani labada, kuzukulağıgiller familyasından, Avrasya ve Kuzey Afrika'da yetişen, 20-50 cm boyunda, çok yıllık bir labada türü. Tarımda mücadele edilmesi gereken yabancı ot muamelesi görür.

<span class="mw-page-title-main">Çin mutfağı</span>

Çin mutfağı başta Çin olmak üzere Tayvan, Singapur, Malezya, Endonezya gibi Çin kültürünün yaygın olduğu Uzak Doğu ülkelerinden kaynaklanan ve Çin lokantaları sayesinde dünyanın birçok yörelerinde geniş bir biçimde tanınan bir mutfaktır. Çeşit bakımından dünyanın en zengin mutfaklarından biri olan Çin mutfağı Uzakdoğu'da bile Çinlilerin yaşadığı her bölgede büyük farklılıklar gösterir. Ayrıca Uzakdoğu dışındaki Çin lokantalarında hazırlanan yemekler bulundukları ülkelerin kültürlerine uyarlandıkları için Uzakdoğu'dan çok farklı malzemeler kullanırlar ve farklı lezzetler sunarlar. Bunlara rağmen Çin mutfağı bazı ortak özelliklerden yoksun değildir. Sebze ağırlıklı yemekler, yemeklerin wok adı verilen çukur tavalarda pişirilmesi ve yemeklerin sofralarda yemek çubuklarıyla yenmesi Çin mutfağının en çarpıcı özellikleri arasındadır.

<span class="mw-page-title-main">Püsküllü brom</span> buğdaygiller (Poaceae) familyasından otsu bitki

Püsküllü brom, buğdaygiller (Poaceae) familyasından anavatanı Avrupa, Güneybatı Asya ve Kuzey Afrika bir yıllık otsu bitki türü.

<i>Xylena exsoleta</i>

Xylena (Xylena) exsoleta, Noctuidae familyasından Avrasya ve Kuzey Afrika'da yaşayan ve tırtıl hali çok değişik bitkilerle beslenen güve türü.

<span class="mw-page-title-main">Cnicus benedictus</span>

Şevketibostan ya da bostanotu, şevketotu, mübarekdikeni, akkız, papatyagiller familyasından, Batıda Portekiz'in kuzeyinden Fransa'nın güneyine, Doğuda İran'ın doğusuna kadar Akdeniz Havzasında yetişen ve yemeği yapılan, 60 cm boyunda bir yıllık dikenli bir bitki. Topraküstü kesimleri körpeyken kesilip toplanan bitki, iyice soyulup dikenlerinden arındıldıktan sonra sebze olarak tüketilmek üzere Ege ve Akdeniz bölgesindeki pazarlarda satılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Alabaş</span>

Alabaş, Alman şalgamı, Gulumbra, Yer lahanası, Kolorabi gibi isimlerle de bilinir. iki yıllık bir sebzedir, yabani lahanalardan yere yakın, kalın köklü bir çeşit olarak evriştirilmiştir. Lahana, brokoli, karnabahar, kale, Brüksel lahanası, kara lahana, Savoy lahana ve gai lan ile aynı türdendir.

<span class="mw-page-title-main">Haşıl (yemek)</span> Yemek

Haşıl, Kars, Sivas, Erzurum, Rize, Gümüşhane, Bayburt ve Yusufeli başta olmak üzere Anadolu ve Kuzey İran'da yapılan bir yemektir. Kars yöresine özgü olduğu düşünülen haşılın yapımı bölgeden bölgeye farklılık göstermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kore yemekleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Kore mutfağından yemeklerin listesi aşağıda sıralanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Vietnam mutfağı</span>

Vietnam mutfağı, Vietnam'a özgü yemek pişirme tarzıdır. Vietnam'ın yiyecek ve içeceklerini kapsar ve genel öğünlerde beş temel lezzetin bir kombinasyonunu içerir. Her Vietnam yemeğinin, bu unsurlardan bir veya daha fazlasını taşıyan kendine özgü bir tadı vardır. Fransız mutfağı, Vietnam'ın Fransız sömürgesi olması nedeniyle de büyük bir etkiye sahiptir.