İçeriğe atla

Semantic MediaWiki

Semantic MediaWiki
Geliştirici(ler)çeşitli
Güncel sürüm1.8.0 / 02.12.2012
Programlama diliPHP
PlatformPlatform Bağımsız
TürMediaWiki geliştirmesi
LisansGPL
Resmî sitesiSemantic MediaWiki
Kod deposu
Bunu Vikiveri'de düzenleyin

Semantic MediaWiki (SMW), MediaWiki'ye yapılan ve wiki sayfalarındaki anlamsal veriyi etiketlemeye yarayan bir geliştirmedir. Bu sayede bir wiki, anlamsal wiki şeklini almaktadır. Bu şekilde etiketlenmiş veriler, anlamsal aramalarda, ilgili sayfaların birleştirilmesinde, harita benzeri formatlarda, takvim benzeri yapılarda kullanılabilir ve RDF ve/veya CSV biçimlerinde dışa aktarılabilir.

Yazarlar

Bugün otuzun üzerinde geliştiricisi olan Semantic MediaWiki, ilk olarak Markus Krötzsch, Denny Vrandečić ve Max Völkel tarafından 2005 yılında yayınlanmıştır. Krötzsch ve Vrandečić, halen birincil geliştirici sıfatını taşımaktadır. Geliştirme, Karlsruhe Üniversitesi'ne bağlı AIFB Enstitüsü tarafından Avrupa Birliği destekli bir araştırma projesi olarak sürdürülmektedir.

Temel söz dizimi

SMW içindeki her etiketleme, sayfayı "özne,yüklem,nesne" şeklinde üçlemeler kullanarak başka bir sayfa ya da bir tür veri değeri olan başka verilerle bağlayan bir "özellik"tir (property).

Örneğin Almanya hakkındaki sayfayı düşündüğümüzde, burada bulunan bilgi, başkentin Berlin olduğunu içerecektir. Yani "Almanya" sayfasındaki "Almanya'nın başkenti Berlin'dir" anlamını taşıyan söz dizimi şu şukilde olacaktır: 

 ... [[Has capital::Berlin]] ...

Bu örneği incelersek, üçleme şu şekilde olacaktır: Germany—has capital--> Berlin (Özne—yüklem--> nesne).

Bu yolla, Almanya'nın nüfusu da belirtilebilir. "Almanya'nın nüfusu 82,060,000'dur" anlamına gelen söz dizimi şu şekilde olacaktır: 

 ... [[Has population::82,060,000]] ...

SMW'nin sorgulama araçları 8 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. kullanılarak, nüfusu belli bir sınırın üzerinde olan(mesela 50 milyon) tüm ülkeleri ve başkentlerini listeleyen bir sayfa yaratılabilir. Bu sayfada Almanya ve buan bağlı olarak başkent Berlin yer alacaktır.

Kullanım

Semantic MediaWiki, sayısı bilinmeyen gizlilere ek olarak tüm dünyada bilinen 200'ün üzerinde açık wikide kullanılmaktadır.[1][2] Kaydadeğer açık wikilere örnek olarak Metacafe wiki, SNPedia, Metavid, MetaBase, Math Images Project, Amerikan Enerji Bakanlığı'nın Açık Enerji Bilgisi 31 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'si,[3] Sunlight Foundation'ın OpenCongress wikisi 30 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ve Break.com'un Chickipedia'sı verilebilir.[4][5]

Bunun yanı sıra, kendi içinde SMW'yi kullanan organizasyonlara örnek olarak Pfizer,[6] Harvard Pilgrim Sağlık Merhezi,[7] Johnson & Johnson,[8] Pasifik Kuzeybatı Ulusal Laboratuvarı,[9] Metropolitan Sanat Müzesi[10] ve Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanlığı[11] verilebilir.

SMW, son yıllarda özellikle sağlık alanında ortak olarak oluşturulan biomedikal ontoloji ve terminolojiler sayesinde çok büyük aşama kaydetmiştir[12](Örnekler: Mayo Kliniği, Amerikan Ulusal Kanser Enstitüsü, Dünya Sağlık Örgütü ve Stanford Üniversitesitarafından ortak geliştirilen LexWiki, Neurolex ve 3M Sağlık Bilgi Sistemleri tarafından yönetilen Concept Hub 11 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. wiki).

Ayrıca Semantic MediaWiki, en az iki adet wiki farm Web sitesi tarafından desteklenmektedir: Referata tarafından öntanımlı olarak[13] ve kullanıcı isteği üzerine Wikia.

Vikipedi'de kullanılması önerisi

Akademik Topluluk'un kimi üyleri, SMW'nin ortaya çıktığı ilk andan beri SMW'nin Vikipedi'de kullanılması fikrini savunmaktadır.[14] 2006 yılında Max Völkel et al. tarafından yayınlanan bir makalede Vikipedi hakkında "İçeriği makinalar tarafından neredeyse hiç anlaşılamıyor. İçeriği hakkındaki yapısal bilgi, örneğin konseptlerin kendi aralarındaki ilişkisi, ne formalize edilebilir, ne de otomatik olarak işlenebilir. Yani, nümerik verinin değeri sadece basit metin olarak bulunmaktadır ve bu yüzden de asıl anlamı işlenememektedir."[15]

2010 yılında Technology Review'da yayınlanan bir çevrimiçi makalede, Wikimedia Kurumu Direktör Yardımcısı Erik Möller, Wikimedia'nın da mantıksal yetileri Vikipedi'ye kazandırma niyeti olduğunu ancak Semantic MediaWiki'nin doğru karar olup olmadığı konusunda emin olmadıklarını, çünkü bunun Vikipedi'nin performansında olumsuz bir etki yaratıp yaratmayacağının bilinmediğini belirtti.[16]

Başka geliştirmeler

Semantic MediaWiki tarafından sunulan veri yapılarını kullanan, MediaWiki tabanlı çeşitli geliştirmeler bulunmaktadır. En kayda değer olanları şunlardır:

  • Semantic Forms - Mantıksal veri kullanan sayfalar eklemek ve onları değiştirmek için kullanılan, kullanıcılar tarafından oluşturulan formlar oluşturmayı sağlar.
  • Halo - Grafiksel ve basit arayüzü ile mantıksal verinin oluşturulması, elde edilmesi, üzerinde gezilmesi ve düzenlenmesini mümkün kılar.
  • Semantic Drilldown - Bir wikideki mantıksal veriyi görüntülemek için bir tarayıcı sunar.
  • Semantic Result Formats - Mantıksal veriyi göstermek için grafikler, matematiksel fonksiyonlar, takvimler, gibi birçok araç sunar.
  • Semantic Maps - Çeşitli harita servislerini kullanarak mantıksal veriyi coğrafi olarak gösterir.

Topluluk

Semantic MEdiaWiki geliştiricileri ve kullanıcıları için en önemli resmi araç SMWCon14 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. etkinliğidir. Bugüne kadar biri 2010 Mayıs'ında, Cambridge/Massachusetts'te,[17] diğeri de 2010 yılı Eylül ayında Amsterdam'da[18] olmak üzere iki adet SMWCon etkinliği düzenlendi. Amsterdam etkinliğinde yaklaşık 40 katılımcı vardı. Daha öncesinde ise SMW topluluğu için ilki 2008 yılı Kasım ayında Cambridge'deki kullanıcı toplantısı 4 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., ikincisi 2009'un Mart ayında Stanford/Kaliforniya'da gerçekleşen ve daha az resmi olan toplantı 4 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ve üçüncüsü de 2009 yılı Kasım ayında Karlsruhe/Almanya'da gerçekleşen SMW Kampı olmak üzere üç adet etkinlik gerçekleştirildi.

Kaynakça

Atıflar
  1. ^ "SMW List". 15 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2010. 
  2. ^ "SMW FAQ". 14 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2010. 
  3. ^ DOE Launches New Website to Bring Energy Technology Information to the Public 22 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., press release, December 9, 2009
  4. ^ "Active sites list on Semantic MediaWiki Community Wiki". 15 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2010. 
  5. ^ "Semantic MediaWiki testimonials page". 24 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2010. 
  6. ^ "Bio-IT World 2009, Track 3". 20 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2010. 
  7. ^ Wikify Your Metadata! Integrating Business Semantics, Metadata Discovery, and Knowledge Management 13 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., March 16, 2010, EnterpriseDataWorld Conference Schedule
  8. ^ knowIT, a semantic informatics knowledge management system, WikiSym 2009, Laurent Alquier, Keith McCormick and Ed Jaeger
  9. ^ Semantic MediaWiki Projects at the Pacific Northwest National Laboratory[]
  10. ^ Bringing the Semantic Web to Museums 30 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Paul Miller, January 27, 2009
  11. ^ Flexible, purposive SMW use 25 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., SMWCon Spring 2010, Clarence Dillon
  12. ^ Semantic Wikis: A Comprehensible Introduction with Examples from the Health Sciences 8 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Maged N. Kamel Boulos. Journal of Emerging Technologies in Web Intelligence, Vol. 1, No. 1, August 2009.
  13. ^ Get Your MediaWiki Hosting Here 16 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Jennifer Zaino, SemanticWeb.com, December 1, 2008
  14. ^ Markus Krötzsch, Denny Vrandecic, Denny Vr, Max Völkel (2005), Wikipedia and the Semantic Web - The Missing Links, Proceedings of Wikimania 2005 
  15. ^ M Völkel, M Krötzsch, D Vrandecic (2006), Semantic MediaWiki, Proceedings of the 15th international conference on World Wide Web, ISBN 1-59593-323-9 
  16. ^ Wikipedia to Add Meaning to Its Pages 13 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Tom Simonite, Technology Review, July 7, 2010
  17. ^ "Spring 2010 SMWCon homepage". 25 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2010. 
  18. ^ "Fall 2010 SMWCon homepage". 18 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2010. 
Genel

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Semantic MediaWiki ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Viki</span> ziyaretçilerin düzenleyebileceği web sitesi türü

Viki, bir iş birliği etrafında toplanan kimselerin web tarayıcı üzerinden yeni sayfalar oluşturmasına, sayfalarda düzenlemeler yapmasına ve bu sayfaları birbirine bağlamasına olanak sağlayan MediaWiki vb. bir yazılım altyapısı kullanan web sitelerinin genel adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Jimmy Wales</span> Vikipedinin iki kurucusundan biri olan Amerikalı internet girişimcisi

Jimmy Donal "Jimbo" Wales, Vikipedi'nin iki kurucusundan biri olan Amerikalı internet girişimcisi. Jimmy Wales bunun yanında Vikipedi ve çeşitli viki projelerini yöneten, kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olan Wikimedia Vakfı'nın kurucusu ve ayrıca Wikimedia ile bağlantısı olmayan ve kâr amaçlı bir barındırma hizmeti olan Fandom adlı şirketin de kurucusudur.

<span class="mw-page-title-main">MediaWiki</span> viki yazılımı

MediaWiki, GNU lisansıyla korunan, kullanımı açık bir viki yazılımıdır. PHP ile yazılmıştır ve MySQL veya PostgreSQL ilişkisel veritabanı yönetim sistemi kullanır. MediaWiki; 1.7 sürümünden itibaren PHP 5 desteğini zorunlu tutmaktadır. Eğer PHP'nin eski bir sürümünü kullanıyorsanız MediaWiki'nin 1.6.10 sürümünü kullanmak zorundasınız.

<span class="mw-page-title-main">Wikimania</span>

Wikimania, viki projeleri kullanıcıları için Wikimedia Vakfı tarafından düzenlenen uluslararası bir konferanstır. Viki Çılgınlığı anlamına gelen Wikimania, ilk defa 5, 6, 7 Ağustos 2005 tarihlerinde Almanya'nın Frankfurt şehrinde yapıldı. Araştırmacılar ve konuşmacıların katıldığı konferansta, Vikipedi üzerine yapılan çalışmalar ve araştırmalar, Wikimedia Vakfı tarafından yürütülen diğer projelerle ilgili çalışmalar, wiki kültürü ve teknolojisi konuları işleniyor. Özgür yazılım ve özgür içerik konuları da konferansın ele aldığı başlıklar. Programda, slayt sunumları, poster sunumları, sohbetler bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Vikipedi</span> Ücretsiz ve reklamsız internet ansiklopedisi

Vikipedi, kullanıcıları tarafından ortaklaşa olarak birçok dilde hazırlanan; özgür, bağımsız, ücretsiz, reklamsız ve kâr amacı gütmeyen bir internet ansiklopedisidir. MediaWiki yazılımı kullanılarak hazırlanmaktadır. Sürekli eklemeler ve değişiklikler yapıldığı için hiçbir zaman tamamlanmayacağı varsayılmaktadır.

Anlamsal ağ, web içeriklerinin sadece doğal dillerde değil, aynı zamanda ilgili yazılımlar tarafından anlaşılabilir, yorumlanabilir ve kullanılabilir bir biçimde ifade edilebileceği, böylece bu yazılımların veriyi kolayca bulmasını, paylaşmasını ve bilgiyi birleştirmesini sağlamayı amaçlayan, gelişen bir internet eklentisidir.

<span class="mw-page-title-main">Türkçe Vikipedi</span> Vikipedinin Türkçe sürümü

Türkçe Vikipedi, Vikipedi'nin 5 Aralık 2002'de başlatılan Türkçe sürümüdür. Madde sayısına göre 25. en büyük Vikipedi sürümüdür. 22 Ekim 2024 günü saat 05.30 itibarıyla (UTC) 623.157 maddeye ulaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Çince Vikipedi</span> Vikipedinin Çince sürümü

Çince Vikipedi (中文維基百科/中文维基百科), Vikipedi'nin Çince sürümüdür. Mayıs 2001'de başlatıldı ve 22 Ekim 2024 tarihi itibarıyla, Çince Vikipedi'nin 1.447.775 maddesi, 3.603.801 kullanıcısı ve 63 hizmetlisi bulunmaktadır. Açıldığı günden beri 84.366.747 kez katkıda bulunulmuştur. Madde sayısına göre 12. büyük Vikipedi sürümüdür.

<span class="mw-page-title-main">Fransızca Vikipedi</span> Vikipedinin Fransızca sürümü

Fransızca Vikipedi Fransızca: Wikipédia en français, Vikipedi'nin Fransızca sürümüdür. "Vikipedi"nin Fransızca yazılışı "Wikipédia"dır. Mart 2001'de başlatıldı.

<span class="mw-page-title-main">Çekçe Vikipedi</span> Vikipedinin Çekçe sürümü

Çekçe Vikipedi Vikipedi'nin Çekçe sürümüdür.

Media Molecule, merkezi Guildford, Surrey'de bulunan Britanyalı video oyunu geliştirme stüdyosu. 4 Ocak 2006'da, Lionhead Studios eski çalışanları Mark Healey, Alex Evans, Dave Smith ve Kareem Ettouney tarafından kuruldu. Şirketin kurucuları, Media Molecule kurulmadan önce Healey'nin önderliğinde Rag Doll Kung Fu adlı oyunu yayımlamışlardı.

<span class="mw-page-title-main">Nupedia</span>

Nupedia, uzmanlar tarafından İngilizce yazılan ve ücretsiz içerik ile lisanslanmış olan web tabanlı bir ansiklopedidir. Nupedia Bomis tarafından kurulmuştu ve baş yazarları Jimmy Wales ile Larry Sanger'dı. Nupedia 2000 yılı Mart ayında kurulmuş ve yayın hayatına 2003 yılı Eylül ayında son vermiştir. Genellikle Nupedia, Vikipedi'nin öncüsü olarak bilinmekle birlikte, Vikipedi'den farklı olarak Nupedia'da bir madde yayınlanmadan önce 7 adım süren bir kontrol mekanizması bulunuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Vikiveri</span> Wikimedia tarafından yürütülen ve gönüllüler tarafından düzenlenen ücretsiz veri deposu

Vikiveri veya İngilizce özgün adıyla Wikidata, Vikipedi gibi Wikimedia projelerini desteklemek üzere iş birliği içinde düzenlenebilir veritabanı sağlamak amacıyla başlatılmış bir projedir. Vikiveri projesi, 29 Ekim 2012 tarihinde Wikimedia Almanya tarafından Wikimedia Commons ve benzeri sistemlerde ortak belirli veri türlerini, örneğin doğum tarihleri ve geçerli diğer sınıfları bir araya toplamak üzere başlatılmıştır. Proje Wikimedia Vakfı'nın 2006 yılından bu yana başlattığı ilk yeni proje olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Larry Sanger</span>

Lawrence Mark "Larry" Sanger, Amerikalı internet proje / yazılım geliştiricisi, Wikipedia'nın kurucularından ve Citizendium'un kurucusu.

<span class="mw-page-title-main">Vikipedi'de cinsiyet dengesizliği</span> Vikipedi topluluğunun büyük kısmının erkek olmasıyla sistematik ön yargıya neden olan durum

Vikipedi'de cinsiyet dengesizliği, Vikipedi topluluğuna mensup kişilerin %84 veya %91'inin erkek olması sonucunda ortaya çıkan ve sistematik önyargıya neden olan bir durumdur. Cinsiyet dengesizliği, Vikipedi'ye yönelik eleştirilerin en önemlilerinden biridir. Bu yüzden, Vikipedi topluluğundaki cinsiyet uçurumunu azaltmak için çeşitli girişimler ortaya çıktı. Vikipedi'nin kurucularından Jimmy Wales, Ağustos 2014'te BBC'ye verdiği bir röportajda, Wikimedia Vakfı'nın Vikipedi'deki cinsiyet dengesizliğini azaltmayı hedeflediğinden bahsetti. Wales, vakfın daha fazla sosyalleşmeye ve daha fazla yazılım değişimine açık olduğundan da bahsetti.

translatewiki.net MediaWiki yerelleştirme projesi

translatewiki.net, web yazılımı şeklinde bir çeviri platformudur. Çeviri eklentisi, MediaWiki yazılımı kullanılarak oluşturulmuştur. MediaWiki'deki bütün metinleri ve içerikleri çevirmekte kullanılmaktadır. Temmuz 2006 tarihinde başlatılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Vikipedi'nin sansürlenmesi</span> çeşitli ülkelerde çeşitli sebeplerle gerçekleşmiş uygulama

Vikipedi'nin sansürlenmesi, aralarında Birleşik Krallık, Çin Halk Cumhuriyeti, Fransa, İran, İtalya, Özbekistan, Pakistan, Rusya, Suriye Cumhuriyeti, Suudi Arabistan, Tunus ve Türkiye'nin olduğu çeşitli ülkelerde çeşitli sebeplerle gerçekleşmiş bir uygulamadır. Bazı durumlar, aralarında Vikipedi içeriğinin de olduğu genel internet sansürünün örneğidir. Bazıları ise uygunsuz kabul edilen belirli içeriklerin görüntülenmesini engellemeye yönelik önlem olarak gerçekleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Vikipedi mobil uygulamalarının listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Wikimedia Vakfı dahil, mobil cihaz işletim sistemi üzerinde Vikipedi kullanmak için Wikimedia Vakfı resmi yayınlar. Bunların tümü uygun aracılığıyla ücretsiz olarak edinilebilir. Ayrıca, herhangi bir üçüncü taraf mağazasından bağımsız olarak, Wikimedia Vakfı'nın eski ve beta sürümlerini de içeren yayın web sitesinden indirilebilir.

<span class="mw-page-title-main">İnterviki bağlantılar</span>

İnterviki bağlantısı World Wide Web üzerindeki birçok vikiler için bağlantı oluşturmak için bir olanaktır. Kullanıcılar tüm URL'leri yapıştırmaktan kaçınırlar ve bunun yerine aynı wiki içindeki bağlantılara benzer bir stenografi kullanırlar.

<span class="mw-page-title-main">Vikişlev</span>

Vikişlev, kaynak kodunun oluşturulmasına, değiştirilmesine ve yeniden kullanılmasına izin vermeyi amaçlayan, ortaklaşa düzenlenmiş bir bilgisayar işlevleri kataloğudur. Yapılandırılmış verilerini kullanarak Vikipedi'nin dilden bağımsız bir sürümünü oluşturmayı amaçlayan Vikiveri'nin bir uzantısı olan Abstract Wikipedia ile yakından ilgilidir. Geçici olarak Wikilambda olarak adlandırılan Vikişlev'in kesin adı, 22 Aralık 2020'de bir adlandırma yarışmasının ardından açıklandı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.