İçeriğe atla

Selkuplar

Selkuplar
(sоlqup, sussе qum, çumıl-qup, şеlqup, şеşqum)
Selkupların yaşadığı yer
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Diller
Din
Fin-Ugor halkları içinde Selkup halkı
Ural halkları

Selkuplar (Rusça: сельку́пы; selkupı, Selkupça: kendilerince sоlkup, sоlkup, sussе kum, çumıl-kup, şоlkup, şоşkum), (1930 yılına kadarki adları: Ostyak-Samoyedler). Rusya'da, Batı Sibiryada yaşam süren halk.

Selkuplar Sibirya’da Tümen Oblastı (1857 kişi), Tomsk Oblastında (1787 kişi), Yamalo-Nenets Özerk Okrugu — 1797 kişi) ve Krasnoyarsk Krayı (412 kişi).

Nüfus

Rusya Federasyonu'nda Selkupların yıllara göre nüfus istatistiği:

Selkupların (2002 y.) yerleşimlere göre nüfuslarının durumu:[4]

  • Yamаlо-Nеnеts özek okruğu:
  • Krаsnоsеlkup köyü — 581;
  • Tоlkа beldesi — 491;
  • Rаttа köyü — 153;
  • Tоlkа köyü — 136;
  • Tаrkо-Sаlе şehri — 103;
  • Tоmsk оblаstı:
  • Kаrgаsоk köyü — 190;
  • Kоlpаşеvо şehri — 153;
  • Krаsnоyar krаy:
  • Fаrkоvо köyü — 237.

Dil ve Eğitim

Selkup dili, eskiden Yenisey Samoyed olarak adlandırılan Samoyed dillerinden biridir. Selkuplar, bugün de kendi dillerini konuşurlar, ama eğitim dili Rusça’dır ve bundan dolayı Selkup dili yüksek oranda kaybolma riski altındadır.

Din

Geleneksel inançlar — animizm, şamanizm ve Rus misyonerlerinin etkisiyle Ortodoks Hristiyanlık .[5][6]

Antropoloji

Antropolojik olarak Selkuplar, Ob-Ugorlara oldukça benzeyen Ural ırkının temsilcileridir. Küçük boydadırlar ve kısa kafatasları vardır. Saçları ve gözleri çoğunlukla koyudur. Mongoloid özellikleri Kuzey Samoyedlerdekinden daha az belirgindir, ten renkleri daha açıktır. Selkuplar sakallı oldukları için bütün Samoyed halkları arasında benzersizdir.[7]

Tarih

Gornostayev üzerinde bir Ostyak. XVIII. yüzyıl sonu.

13. yüzyılda Selkuplar ve diğer Samoyed halkları Tatarların egemenliğine girerek vergilendirmeye tabi tutuldular. Rus Çarlığı'nın Sibirya'yı fethi 16. yüzyılın sonlarında başladı. Krasnoyarsk kalesi 1628'de dikildiğinde, Tatarların hakimiyetinin sona ermesi ve Selkupların ve diğer Samoyed halklarının Rusların egemenliğine boyun eğmesi anlamına geliyordu.[7] 16. yüzyıl sonu Rus kaynaklarının verdiği bilgilere göre Selkuplar boylar birliği oluşturmuşlar ve bu birliğe ise Rusça Pegaya Orda,[8] Türkçede ise « Ala Orda » denilmiştir. Tom ve Narım akarsuları arasındaki coğrafyayı kapsayan bu birlik 16. yüzyıl boyunca görülür. Daha doğuda ise Sibir Kağanlığı bulunmaktaydı[9] Etnoğrafik çalışmalara göre,[10] eski zamanda Selkup ritüellerinde yerlilere has özellikler mevcuttur. Selkuplar ile bir zamanlar aynı coğrafyada yaşamış Selçuk, Salçak adlarının benzerliği de dikkat çekicidir.[11] 18. yüzyılda ise Selkuplar, Taz Nehri ve Turuhan Nehri bölgelerinde hakim bir grup haline geldi. Önceki yerlilerin, Hantıların, Ketlerin ve Evenkilerin kültürünü benimsediler.[12]

Tanınmış Sеlkuplar

  • Grigоrоvskiy, Nikоlаy Pеtrоviç
  • Prоkоfеv, Gеоrgiy Nikоlаеviç
  • Prоkоfеvа, Еkаtеrinа Dmitriеvnа
  • Kuznеtsоvа, Аriаdnа İvаnоvnа
  • Hеlimskiy, Еvgеniy Аrnоldоviç
  • Bıkоnya, Vаlеntinа Viktоrоvnа
  • Stеpаnоvа, Оlgа Bоrisоvnа

Galeri

Kaynakça

  1. ^ a b c d e Всероссийская перепись населения 2010 года. Официальные итоги с расширенными перечнями по национальному составу населения и по регионам. 7 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: см. 18 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  2. ^ a b c d e f "Всероссийская перепись населения 2002 года". 2 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2009. 
  3. ^ "Всеукраїнський перепис населення 2001. Русская версия. Результаты. Национальность и родной язык". 1 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ "База микроданных Всероссийской переписи населения 2002 года". 12 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2015. 
  5. ^ Селькупы[] Этноатлас Красноярского края
  6. ^ Селькупы[]
  7. ^ a b "Kızıl Kitap'ta Rus Çarlığındaki Halklar içinde Selkuplar maddesi". 25 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2015. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2015. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2015. 
  10. ^ "Г. Ю. Ситнянский, О ПРОИСХОЖДЕНИИ ДРЕВНЕГО КИРГИЗСКОГО ПОГРЕБАЛЬНОГО ОБРЯДА. Печатная версия://Среднеазиатский этнографический сборник. Выпуск IV.М.,2001.С.175-180". 23 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2015. 
  11. ^ Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Almatı: «Qazaq Ansiklopedisi», 2011. - 880 sayfa.ISBN 9965-893-73-Х
  12. ^ Selkuplarla ilgi bilgiler veren bir site[]

Ayrıca bilgilenmek için

Sobanski, Florian (March 2001). "The southern Selkups of Tomsk Province before and after 1991". Nationalities Papers 29 (1): 171–179. doi:10.1080/00905990120036448

Dış bağlantılar

Kızıl Kitap'ta Rus Çarlığındaki Halklar içinde Selkuplar maddesi 25 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

İlgili Araştırma Makaleleri

Baraba Tatarları; Batı Sibirya'da, Altay ve Tuva cumhuriyetlerinin kuzeyinde, Tomsk, Abakan, Krasnoyarsk kentleri çevresinde ve bu bölgenin batısındaki Tobol Nehri'nin kenarına kurulu, Tümen, Tobolsk, Tara, Barabinsk kentleri çevresinde, ayrıca yukarıda saydığım iki bölgenin arasındaki Baraba bozkırlarında yaşarlar.

<span class="mw-page-title-main">Nenetsler</span> Sibirya Samoyède halkı daha çok Yamal Yarımadası ve Krasnoyarsk Kraide bulunuyor

Nenetsler ya da Yuraklar, Rusya Federasyonu'nun yaşayan yerli bir halktır. 2002 yılı nüfus sayımına göre Rusya'da 41,302 Nenet yaşamaktadır ve nüfusları Yamalo-Nenets Özerk Okrugu ve Nenets Özerk Okrugu. Nenetslerin dili Nenetsçedir. Bazen İngilizcedeki çoğul takısı olan (s) ile karıştırıldıkları için Nenet şeklinde telaffuz edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Enetsler</span> Rusyadaki etnik grup

Enetsler veya Yenetsler, Entsiler, Yeniseyler, Yenisey-Samoyedler, Yenisey Samoyedleri veya Yeniseyliler. Rusya'da, Yenisey Nehri ağzında, geleneksel olarak göçebe bir yaşam süren halk.

<span class="mw-page-title-main">Samoyedler</span> Yerli Sibirya halkı

Samoyed Halkları günümüzde ve tarihte Samoyed dillerini konuşmuş olan halk ve topluluklara verilen toplu isimdir. Dil akrabalığından dolayı Ural halklarının Fin-Ugor kolundan sayılırlar.

<span class="mw-page-title-main">Tabasaranlar</span>

Tabasaranlar, Rusya'ya bağlı Dağıstan'ın Hazar Denizi kıyısındaki Derbent ilinin güney sınırlarında bir bölge ve orada yaşayan halka verilen ad. Diğer adları Kabgan'dır.

<span class="mw-page-title-main">Çulım Tatarları</span>

Çulım Tatarları Rusya'nın Tomsk Oblastı'nda, Ob nehri ile Çulım nehirlerinin birleştiği yerin güneyinde ve Krasnoyarsk Krayı'nda yaşayan bir Türk halkıdır. Bu bölge, Altay ve Tuva özerk bölgelerinin 400 km. kadar kuzeyindedir. Dilleri Türk dilleri grubuna ait Çulım Tatarcası'dır. Konuştukları dile Ös adını verirler. 2002 nüfus sayımına göre sayıları 1000'den azdır.

<span class="mw-page-title-main">Krasnoyarsk Krayı</span> Rusyanın Sibirya bölgesinde idarî birim

Krasnoyarsk Krayı, Rusya'nın Sibirya Federal Bölgesi'nde bulunan kray. Krayın idarî merkezi Krasnoyarsk'tır. Yüzölçümü 2.366.797 km²'dir. Yakutistan ve Batı Avustralya'dan sonra dünyanın en büyük üçüncü idari-bölgesel birimidir.

<span class="mw-page-title-main">Yamal Yarımadası</span>

Yamal Yarımadası, Rusya, kuzeydoğu Sibirya, Yamalo-Nenets Özerk Okrugu bölgesinde bulunan yarımadadır. Kabaca 700 km genişliğindedir. Batıda Kara Denizi, doğuda Ob Körfezi ile sınırlanmıştır. Kendi yerli sakinleri olan Nenets dilinde, "Yamal" "Dünyanın Sonu" anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Salehard</span>

Salehard, Rusya'nın Yamalo-Nenets Özerk Okrugu'nun merkezi olan şehirdir. Şehrin nüfusu 2010 itibarıyla 42.544'tür. Salehard, Kuzey Kutup Dairesi'ne en yakın şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Hantılar</span>

Kantı veya Hantı kendilerince Kantı, Kande, Kantek (Kantı), tarihte Yugra olarak bilinen Rusya'ya bağlı Kantı–Mansı Otonom Okrug içinde yaşayan yerli halk. Mansiler ile birlikte yaşarlar. Hantıca ve Mansice Rusça ile birlikte resmi bir durum elde etmiştir. 2010 yılı Rusya nüfus sayımında, 30,943 kişi kendilerini Hantı(Kantı) olarak belirtmişlerdir. Onların, 26,694 kişi Tümen Oblastında, onun 17,128 kişi kadarı da Hantı–Mansi Özerk Okruğunda bulunmaktadır. 8,760 kişi ise Yamalo-Nenets Özerk Okrugu'nda yaşamaktadır. Tomsk Oblastında 873 kişi, Komi Cumhuriyetinde ise 88 Hantı yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Selkupça</span>

Selkup dili Ural dil ailesinin Samoyedçe grubuna bağlı bir kuzey dilidir. Selkuplar tarafından günümüzde konuşulmaktadır. Bu dili konuşan kişi sayısı 1,570 kişi idi. Günümüzde bu sayı farklılık göstermektedir. (Siberiada) Ob akarsuyu ve Yenisey akarsuyu arasındaki bölgede konuşulur. Selkup sözü Rusçadan gelir. Selkupça'da Taz diyalekti orman kişisi dili manasına gelir. Selkup (Ostyak-Samoyed) dili 3 diyalekti vardır:

<span class="mw-page-title-main">Novi Urengoy</span>

Novi Urengoy, Rusya'nın Yamalo-Nenets Özerk Okrugu'nda bulunan bir şehirdir. Şehrin nüfusu 2010 yılı itibarı ile 104,107 olup okrugun en büyük şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Noyabrsk</span>

Noyabrsk, Rusya'nın Yamalo-Nenets Özerk Okrugu'nda bulunan bir şehirdir. Yüzölçümü 189,05 km² olan şehrin nüfusu 2010 yılı itibarı ile 110,620 olup okrugun en büyük ikinci şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Seversk</span>

Seversk, Rusya'nın Tomsk Oblastı'nda bulunan bir kapalı şehirdir. Şehir Tom Nehri'nin sağ kıyısında yer almaktadır. Şehrin nüfusu 2010 itibarı ile 108,590'dır. Seversk, 1949 yılında Sibirya Nükleer Santrali ve kimya tesislerine hizmet vermesi amacıyla kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Gubkinski</span>

Gubkinski, Rusya'nın Yamalo-Nenets Özerk Okrugu'nda bulunan bir şehirdir. Şehir, Pyakupur Nehri'nin kıyısında yer almaktadır. Şehrin nüfusu 2010 yılı itibarı ile 23,335'tir.

<span class="mw-page-title-main">Labıtnangi</span>

Labıtnangi, Rusya'nın Yamalo-Nenets Özerk Okrugu'nda bulunan bir şehirdir. Şehir, Obi Nehri'nin sol kıyısında yer almaktadır. Yüzölçümü 22 km² olan şehrin nüfusu 2010 yılı itibarıyla 26.936'dır.

Nenetsçe, Rusya'nın kuzeyinde Nenetsler tarafından konuşulan bir Samoyed dilidir. Dilin Orman ve Tundra olmak üzere iki lehçesi bulunmaktadır. Nenets Özerk Okrugu ve Yamalo-Nenets Özerk Okrugu'nda Rusça ile birlikte ikinci resmi dildir.

<span class="mw-page-title-main">Muravlenko</span>

Muravlenko, Rusya'nın Yamalo-Nenets Özerk Okrugu'nda bulunan bir şehirdir. Okrug merkezi Salehard'ın 480 km güneydoğusunda yer almaktadır. Şehrin nüfusu 2010 yılı itibarı ile 33.391'dir.

<span class="mw-page-title-main">Nadım</span> Rusyada şehir

Nadım, Rusya'nın Yamalo-Nenets Özerk Okrugu'na bağlı Nadım rayonunun merkezi olan şehirdir. Nadım Nehri'nin kıyısında yer almaktadır. Şehrin nüfusu 2010 yılı itibarı ile 46.611'dir.

<span class="mw-page-title-main">Tarko-Sale</span>

Tarko-Sale, Rusya'nın Yamalo-Nenets Özerk Okrugu'na bağlı Purov rayonunun merkezi olan şehirdir. Pyakupur Nehri'nin kıyısında yer almaktadır. Şehrin nüfusu 2010 yılı itibarı ile 20.398'dır.